Peter de Zwaan - Vijftigers (2003)

Ouwehoerende vijftigers

(Door Peter Kuijt)

'Het leven is wat je gebeurt, terwijl je andere plannen maakt', zingen Acda & De Munnik hun geestelijk leider John Lennon na. Het zou net zo goed het leidmotief kunnen zijn van Vijftigers, de jongste literaire exercitie van misdaadauteur Peter de Zwaan. Geen thriller ditmaal, maar een roman waarin zeven mensen van middelbare leeftijd beseffen dat hun leven niet aan de verwachtingen beantwoordde die ze zo hevig koesterden.

De Britse cineast Michael Apted startte in 1963 met de langstlopende documentairereeks ooit, 7 Up. Hij portretteerde een aantal Londense zevenjarigen die over hun toekomstdromen praatten. Apted zocht de kinderen om de zeven jaar op. Zijn project kreeg navolging in diverse landen. In Nederland zocht de Ikon in 1992 meisjes van dertien op om ze vier en tien jaar later opnieuw te interviewen.

Schrijver, journalist, filmkenner en eind vijftiger De Zwaan hijst Apteds formule in een literair jasje. In zijn boek heet de cineast Leffert, die zes vrouwen en een man tijdens hun middelbareschooltijd in een - vermoedelijk oostelijk - provinciestadje heeft gefilmd en dat herhaalde toen ze twintigers, dertigers en veertigers waren. Nu hebben de zeven Sara dan wel Abraham gezien en heeft Leffert hen uitgenodigd een besloten premièrefeestje bij te wonen van een nieuwe film: Vijftigers.

Anders dan de scharrelaars, geboren leugenaars en andere randfiguren die in De Zwaans thrillers rondlopen, zijn de zeven uit Vijftigers hele gewone mensen. Hoewel? De astmatische marktkoopvrouw Alie - altijd blauwe vingers - heeft het ooit gedaan met de broer van haar man. New Age-trainer Jettie hoort stemmen in haar hoofd en is getrouwd met Denker die haast nooit wat zegt, maar met één blik haar voorover laat buigen. Mieke praat met haar hond Tim omdat haar man Roel niet luistert. Janny denkt nog dat ze 18 is en gedraagt zich ook zo, waarna haar sportschoolvriend Henk zo nodig met iedere 'buitenlander' die haar met zijn ogen uitkleedt, op de vuist moet. Willy ontvluchtte haar dorp om gemeenteraadslid in Zeeland te worden. Ymke, die haar zoon verloor, zoekt troost in de drank en bij drinkebroer en mislukte journalist Ger. En de overmatig zwetende 'ondernemer' Adrie zou liever troost zoeken bij Ymke.

De Zwaan beschrijft het etmaal waarin het zevental zich voorbereidt op het feest van Leffert. En daar waar de schrijver in zijn thrillers meer zegt met zo weinig mogelijk woorden, vergeet De Zwaan hier zijn geroemde stijl voort te zetten. Het is te veel van alles, de zeven hebben ieder hun eigen verhaal en willen dat ook allemaal kwijt. Het verhaal sleept zich tergend langzaam voort. De dialogen, toch het ultieme wapen van De Zwaan, vallen zwaar tegen. In zijn thrillers zijn de karakters veelal getapte jongens van de straat, messcherp en rap van tong. In de roman willen de zeven slachtoffers nog 'adremmer' zijn dan de ander en dat levert eindeloos durende twee-, drie- en viergesprekken op. Nooit geweten dat vijftigers zo oeverloos konden ouwehoeren.

In de finale duikt er iets van een thrillerachtige spanning op, wanneer Leffert het zevental in een verlaten kliniek de ene schokkende verrassing na de ander voorschotelt. Maar dat het boek het ethische aspect van het vastleggen van privélevens aan de kaak stelt, is een flaptekst met te veel eer. Na zo veel prachtige thrillers waarvoor De Zwaan wel meer dan alleen een Gouden Strop had mogen winnen, kan voor Vijftigers - helaas - het laatste woord uit zijn roman volstaan: Deconfiture.

Peter de Zwaan - Vijftigers. Uitgeverij Ellessy, 310 pag.