Peter de Zwaan - De regels (1999)

Niets tussen de regels

(Door Peter Kuijt)

Ruim op tijd heeft Peter de Zwaan zijn nieuwste roman De regels ingeleverd ter beoordeling door de jury van de Gouden Strop, de met 25.000 gulden gedoteerde prijs voor de beste Nederlandstalige thriller. En dat terwijl deze 'in film en video gespecialiseerde' journalist toch zo langzamerhand een godsgruwelijke kolerehekel aan dit instituut moet hebben gekregen. Immer waren de critici 'himmelhoch jauchzend' over De Zwaans boeken, maar nimmer kreeg hij van de jury de hoofdprijs.

Toen hij in 1997 voor zijn meest persoonlijke boek Een keel van glas, over een scharrelaar met keelkanker, 'slechts' werd bekroond met een nominatie (zijn derde), nam de auteur het jaar daarop wraak door in zijn zesde roman Buiten leven vier van de vijf leden van een literaire jury (lees: die van de Gouden Strop) om zeep te brengen. Gevolg: Buiten leven kwam niet eens in de buurt van een nominatie. De Zwaan verbande vervolgens publiekelijk het vijfde jurylid alsnog naar de eeuwige recensentenvelden, waarvoor nog hartelijk dank.

Op de kaft van zijn zevende thriller, De regels, heeft de uitgeverij voor het eerst het bijvoeglijke naamwoord 'literaire' voor 'misdaadroman' geplaatst. Dat had best eerder gemogen, want de boeken van De Zwaan zijn naast spannend steeds van een respect afdwingend literair niveau. Zijn stijl is uniek, zijn eindeloze reeks oneliners laat de lezer in een verregaande staat van verrukkelijke uitputting achter, zijn morbide, cynische humor wordt zo zoetjesaan legendarisch. Aan de andere kant gedraagt de Twentse auteur zich als een schrijver van Zeeuwse bodem: er staat geen woord te veel in zijn boeken.

De Zwaan heeft, zo verklaarde hij eens, een hekel aan goeddoeners. Ook in De regels zul je die niet aantreffen. Hoofdpersoon is de geboren leugenaar Roman Suz Marcks. Hij noemt zichzelf Bob, niet alleen tegen intimi, want die zijn er niet. Bob werkt als een uitpakker in een boekwinkel, waar hij elke dag een boek steelt. Bob is een geboren verliezer: van het driedelige Wereldrijk der dieren vergeet hij deel 2 mee te nemen, hij voelt zich schrijver, maar krijgt al zijn manuscripten retour en hij valt voor de 'verkeerde' vrouw, een lesbienne.

Bob heeft echter al jong geleerd niets over zijn kant te laten gaan. Vervelende collega's speelt hij tegen elkaar uit, winkeldieven laat hij schuldbekentenissen tekenen, zijn wraak is gericht op een raadslid, een stelende directeur van een poppenmuseum en een filmproducent. Minutieus werkt Bob aan De Grote Slag, maar een geboren verliezer sterft nu eenmaal nooit als winnaar.

De verrassende finale maakt ook van De regels een lezenswaardige exercitie. Een originele roman die zijn gelijke niet kent in de 50 boeken tellende longlist voor de Strop. Volgens de auteur is in de afgelopen jaren afdoende bewezen dat jury's zich eigengereid gedragen en juist niet de boeken bekronen die door critici zo worden geprezen. Wellicht dat het tegenovergestelde hem wel helpt. Bij deze dan: Peter de Zwaan verdient geen Gouden Strop!

Peter de Zwaan - De regels, uitgeverij Het Spectrum, 241 pag. (Genomineerd voor de Gouden Strop 1999)