Daniel Silva (interview, 1997)

'Ik besprak met mijn personage de plot'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ Jamie Gangel zal het dezer dagen even flink te kwaad hebben. De Amerikaanse televisiejournaliste is gewend om dagelijks in de spotlights te staan. Voor de Today Show, het ontbijtprogramma van het tv-station NBC, interviewt ze met de regelmaat van de klok alle groten der Amerikaanse aarde: de ene week spreekt ze Bill Clinton, de andere week doet Clint Eastwood zijn zegje in haar show.

Gangel moet echter tijdelijk genoegen nemen met een voor haar onbekend terrein, een plekje in de schaduw. Alle aandacht is nu gericht op haar wettige echtgenoot, Daniel Silva, die als executive producer van een aantal aansprekende politieke programma's bij CNN, gewend is achter de schermen bergen werk te verzetten. Maar nu moet Silva eraan geloven. De 36-jarige journalist heeft een bestseller gescoord met zijn thrillerdebuut De onwaarschijnlijke spion en dat loopt vanzelfsprekend flink in de kijker.

In zijn boek verdiept de CNN-journalist zich in de brandende actualiteit van ruim een halve eeuw geleden: het is januari 1944 en de geallieerden zijn volop bezig met de voorbereidingen voor een aanval op het door de nazi's bezette Europa. Een belangrijk onderdeel is Bodyguard, een groots opgezet plan om Hitler om de tuin te leiden wat betreft tijd en plaats van de invasie. De Sicherheitsdienst en de Abwehr stellen alles in het werk om de invasieplannen toch te achterhalen. Daartoe hebben de geheime diensten van de Führer een niet gering aantal spionnen in Engeland gedropt.

Maar MI5, de Britse BVD, is ook niet van gisteren en pakt de ene na de andere 'mol' op, om ze in te zetten voor de contraspionage, dan wel - bij gebleken ongeschiktheid - om ze op te hangen. De enige Duitse spion 'van waarde' die overblijft is Catherine Blake, een bloedmooie en uiterst geslepen geheim agente, die al ruim voor de oorlog in Londen werd gestationeerd. Haar taak is de kwetsbare, want jong weduwnaar geworden, Amerikaanse ingenieur Peter Jordan (tot het verstrekken van informatie) te verleiden. Jordan heeft voor de geallieerden de supervisie over de bouw van een kunstmatige haven.

Blakes tegenspeler is Alfred Vicary, een intelligente hoogleraar geschiedenis, die in een eerdere wereldoorlog tijdens een koeriersdienst zwaar gewond raakte. Vicary is door zijn vriend Winston Churchill MI5 binnengeloodst om er de contraspionage te leiden. Vicary moet de Duitse spionne zien te pakken, voordat ze Berlijn informatie over de invasie in handen speelt. Geen sinecure, daar Vicary ook nog heel wat te stellen krijgt met rivalen binnen zijn eigen dienst.

Uitlaatklep

Silva geeft direct toe dat het een ongebruikelijke combinatie is: een CNN-journalist die zich met het nieuws van vandaag onledig dient te houden, maar die schrijft over de Tweede Wereldoorlog. 'Het is inderdaad een vreemde mix, zo op het eerste gezicht. Ik heb altijd voor kranten gewerkt, totdat ik bij CNN terechtkwam. Toen ik daar hogerop kwam, een managementfunctie kreeg en executive producer werd, bereikte ik een moment dat ik niet meer hoefde te schrijven. Dat vond ik jammer: ik had echt een creatieve uitlaatklep nodig. Ik wilde een boek schrijven. En dan een over de Tweede Wereldoorlog omdat ik daar van jongs af aan in geïnteresseerd was. Vooral de activiteiten van de geheime diensten spraken mij aan. De strijd tussen MI5 en de Abwehr was allesbepalend voor het verloop van de oorlog. De Amerikanen zorgden voornamelijk voor de militaire spierkracht waarmee Hitler-Duitsland vernietigd werd. Maar kwam het aan op spionageactiviteiten, dan moest je bij de Britten zijn. 'It was their game'.'

'Ik vertelde mijn vrouw dat ik een boek wilde schrijven en zij zei: 'ga je goddelijke gang maar, schrijf het van je af, faal en ga dan gewoon weer verder met je werk'. Ik deed het gewoon voor de lol, ik had er geen hoge verwachtingen van. Publicatie kwam niet eens in mijn hoofd op, in eerste instantie. Ik genoot er elke minuut van en ik denk dat je dat wel van elke bladzijde kunt lezen. Schrijven was een ontsnapping voor mij, net zoals lezen dat is voor veel mensen.'

'Ik deed er tweeënhalf, drie jaar over. De eerste, ruwe versie vergde zo'n veertien maanden. Ik zorgde ervoor dat ik elke dag schreef. Telkens een half uurtje. Er was absoluut geen druk.'

Overeenkomsten

Silva's 'ontsnappingspoging' resulteerde uiteindelijk in een bestsellende thriller in zijn geboorteland. In vijftien landen is De onwaarschijnlijke spion inmiddels te koop. Het boek is over een brede linie goed ontvangen.

Toch stak niet iedereen de loftrompet over de spionageroman. De bekende Britse bestsellerauteur Ken Follett, die een drukproef kreeg opgestuurd opdat hij een 'juichkreet' kon produceren voor op de kaft van het boek, klaagde dat hij in De onwaarschijnlijke spion veel uit zijn, in 1977 verschenen, thriller Door het oog van de naald herkende. Daarin wordt een Duitse spion, die perfect met de stiletto overweg kon, in 1940 naar Engeland gestuurd.

Het aantal overeenkomsten vond Follett te groot om nog van toeval te spreken: zo is de Duitse spion in beide boeken uit Pruisen afkomstig en kent Vicary zijns gelijke in Folletts thriller. De Britse auteur, die in de VS overigens bij dezelfde uitgever zit als de CNN-journalist, bestempelde Silva's boek tegenover de Times: 'Het is het beste boek dat ik ooit heb geschreven.'

Geconfronteerd met de beschuldiging van Follett, die zich 'literary robbed' voelde, neemt Silva uitgebreid de tijd om een antwoord te formuleren. Maar dan begrijp je ook waarom Silva zich met verve gekwalificeerd heeft in het maken van politieke programma's: 'Eh.... in recensies ben ik vaak vergeleken met Follett, Jack Higgins, Len Deighton, zelfs met John le Carré. Ik groeide op met deze jongens. Ik was helemaal 'weird' van ze. Ik bracht al lezende duizenden uren met ze door. Het is zonneklaar dat ik ben beïnvloed door deze schrijvers. Maar elke recensent schreef dat mijn boek op zichzelf staat en dat het op zijn eigen merites beoordeeld moet worden. En dat heeft mij zeer gevleid.'

En daarmee houdt het voor de CNN-journalist op, Silva neemt nog een slok bronwater en wenst verder niet over de affaire uit te weiden.

Anchorman

Hoe waar Folletts verdachtmakingen ook zijn, feit is dat de lezer met Silva's thriller een volle ruif met heerlijk leesvoer in handen heeft. Knap is de manier waarop Silva fictieve personages koppelt aan historische figuren als Hitler, Himmler, Churchill en Eisenhower. De sfeertekeningen van Londen en Berlijn in oorlogstijd mogen er zijn en de dialogen dwingen eveneens respect af. Silva: 'Aan het eind van 1992 dacht ik voor het eerst aan het schrijven van een boek. Ik heb toen ook een poosje vrij genomen en ging op vakantie naar Engeland. Onze familie had een huis in Londen en daar woonden we een tijdje. We mochten ook een tijdje van in de cottage van een vriend op het platteland logeren. Daar deed ik een hoop inspiratie op voor het boek. Ik ben niet naar Duitsland gegaan voor research ter plekke. Ik verwierf veel van mijn materiaal uit geschiedenisboeken, waar ik met name speurde naar de 'fysieke' details.'

'Bij het schrijven van de dialogen kwam mijn werk bij CNN als tekstschrijver voor tv-presentatoren goed van pas. In die hoedanigheid moet je schrijven 'in other people's voices'. Als ik teksten maak voor een 'anchorman' als Bernard Shaw, heb ik zijn stem en mimiek in mijn hoofd. Dat kun je ook doen met figuren als Hitler, over de wijze waarop hij zijn vergadersessies hield, is bijvoorbeeld enorm veel materiaal te vinden. En van admiraal Wilhelm Canaris, het hoofd van de Abwehr, wist ik dat hij enerzijds vlijmscherp en ad rem was en aan de andere kant sliste. Die wetenschap en mijn schrijfervaring hebben me enorm geholpen met het creëren van waarheidsgetrouwe dialogen.'

Met de MI5-held Alfred Vicary schiep Silva gaandeweg een nauwe band. 'Vicary is een combinatie van twee goede vrienden van mij, die toevallig beiden professor zijn. De een is vrij lang en de ander behoorlijk klein, twee heel intelligente mannen, twee heel verschillende persoonlijkheden, ze voorzagen mij van een hoop materiaal. Vicary werd een zeer speciaal iemand voor mij. Toen ik het boek bijna af had, kreeg ik dromen waarin ik met Vicary lunchte, met hem de intrige besprak en wat ik met hem zou doen als het boek eenmaal af was. Dat was een vreemde ervaring. Het was ook moeilijk afscheid nemen van hem.'

Als Silva weer in zijn land is teruggekeerd van zijn promo-tour, wacht de voltooiing van zijn tweede thriller. Een contemporaine roman, waarin de Amerikaanse politiek en terrorisme een belangrijke rol innemen. Zo'n honderd pagina's heeft hij al in zijn tekstverwerker zitten. Dat betekent echter niet dat CNN meteen op zoek moet gaan naar een nieuwe executive producer voor programma's als Crossfire, Late edition en de show van Jesse Jackson. 'No way. Ik heb een fantastische baan, die wil ik niet opgeven.'
CNN-baas Ted Turner kan dus gerust zijn.
Ken Follett ook.

Daniel Silva - De onwaarschijnlijke spion, Uitgeverij Meulenhoff-M, 508 pag.