Stephen Dobyns - Naakt eten (2000)

De zekerheid van verandering

(Door Peter Kuijt)

Stephen Dobyns is voornamelijk bekend van zijn misdaadromans De kerk van de dode meisjes en Kind in het water. Met de eerste, welwillend ontvangen titel maakte de 59-jarige Amerikaanse auteur een stormachtige entree in het Nederlandse taalgebied. Hij beschreef gedetailleerd hoe een stadje in de staat New York in de greep van achterdocht, haat en hysterie verstrikt raakt als er enkele tienermeisjes verdwijnen. In Kind in het water houden een moordenaar en een 15-jarige stripteasedanseres huis op een internaat voor moeilijk opvoedbare kinderen in New Hampshire.

Dobyns heeft echter meer literaire gebieden ontgonnen dan alleen het thrillergenre. De domineeszoon, kortstondig verslaggever van de krant Detroit News en thans hoogleraar Engels en creatief schrijven te Boston, publiceert al sinds 1971 gedichten. Ook begon hij in die tijd met het schrijven van grappig bedoelde parodie-achtige detectives. Sindsdien verschijnt er elk jaar wel een boek van hem: poëzie dan wel misdaadliteratuur.

Naakt eten is het meest recente werk van Dobyns in Nederlandse vertaling. Het betreft een bundel met zestien verhalen die eerder in Amerikaanse tijdschriften zijn verschenen en de stijl van de auteur verraden zoals de Encyclopaedia Brittannica die graag omschrijft met 'koel realisme en een bijtende geest'.

De hoofdpersonen in de verhalen hebben allen gemeen dat hun houvast van alledag plotsklaps verdwijnt. De zekerheid van de verandering heeft hen allemaal in de tang. De dichter Jason W. Plover overkomt wel iets heel bizars: terwijl hij onderweg is naar zijn uitgever wordt hij verpletterd door een uit de lucht vallend varken. Zijn opmerkelijke verscheiden heeft tot gevolg dat zijn poëziebundels de winkels uit vliegen en Plover alsnog beroemd maken.

In Een deel van het verhaal krijgt Lily Hendricks in haar stacaravan bezoek van haar vijf kinderen, allen nazaten van vijf verschillende vaders. Even daarvoor is haar zoveelste minnaar aan een hartaanval gestorven, maar ze heeft geen tijd gehad om zich van het stoffelijk overschot te ontdoen. Daarom heeft ze hem aangekleed en op een stoel in de slaapkamer gezet, met de Reader's Digest op schoot. Als de kinderen de dode ontdekken, moet ze zich in allerlei bochten wringen om zich hieruit te redden.

In Scheurtjes in het rubber beseft Denise dat haar huwelijk voorbij is, als haar man haar probeert te nemen met schoongeraspte en in de magnetron opgewarmde wortel. Ze probeert verder te gaan met haar nieuwe leven, 'maar het leek wel alsof de kleine dingen van alledag samenspanden om haar juist achteruit te laten glijden'. George Lewis worstelt in Dode mannen hoeven niet veilig te vrijen met het script van een film over twee homofiele undercover drugsagenten, als zijn vrouw besluit vreemd te gaan. George probeert wraak te nemen door zijn scenario op haar uit te proberen. Dat mislukt natuurlijk.

Dobyns mag zijn personages graag ontregelen met rampspoed van grote dan wel enorme omvang en schrijft dat ook heel mooi op. Een van zijn slachtoffers verzucht op zeker moment: 'Zo lastig, de wereld. Hij blijft nooit waar hij is achtergelaten.' Het betekent ongeveer hetzelfde als Mart Smeets drie weken lang horen jeremiëren: 'de Tour stopt voor niemand', maar het klinkt duizend maal mooier. Naakt eten is leedvermaak van hoog niveau: een troostrijke bundel voor de lezer die verlichting zoekt van zijn eigen loodzware sores.

Stephen Dobyns - Naakt eten. Vertaling: Lilian Schreuder. Uitgeverij Anthos, 287 pag.