John Grisham - De Straatvechter (1998)

John Grisham als cynische heilsoldaat

(Door Peter Kuijt)

In het vaktijdschrift Boekblad verklaart een boekhandelaar de nieuwste van John Grisham, De Straatvechter, flink te hebben ingekocht. 'Een boek dat zichzelf wel verkoopt, ongeacht de kwaliteit.'

Hij heeft zijn profetie nog niet uitgesproken of de thriller staat al met stip in de hoogste regionen van de talrijke boeken toptienen die ons land kent. En de kwaliteit maakt inderdaad niets uit. Grishams negende is bedroevend slecht. Het boek haalt nog niet eens het niveau van zijn vorige thriller, De Partner, die al alom werd afgekraakt.

Centraal in De Straatvechter - de oorspronkelijke titel luidt: The Street Lawyer - staat de daklozenproblematiek. In een Noot van de auteur stelt Grisham dat hij, voordat hij aan De Straatvechter begon, zich nooit zorgen had gemaakt over zwervers. 'Ik kende ook helemaal niemand die werkte met daklozen.' Die lacune heeft hij tijdens de research voor het boek ruimschoots aangevuld: in Washington dook hij onder in de wereld van opvangcentra, gaarkeukens en sociale advocatuur. Dat heeft op de mens Grisham mogelijk een louterende, maar op de schrijver Grisham een desastreuze uitwerking gehad.

Het verhaal van De Straatvechter is snel verteld: de veelbelovende jonge advocaat Michael Brock maakt een flitsende carrière bij het prestigieuze advocatenkantoor Drake & Sweeney in Washington. Over drie jaar zal deze antitrust-jurist maat zijn, een positie die garant staat voor een vorstelijk salaris. Maar al in het eerste hoofdstuk slaat het noodlot toe.

Grisham houdt zich nog netjes aan het eerste van de tien geboden uit het Amerikaanse tijdschrift Writer's Digest voor het schrijven van een Spannend Boek: begin met actie, de uitleg komt later wel. Een vreemde man dringt het advocatenkantoor binnen en gijzelt een groep advocaten, onder wie onze held. De gijzeling duurt evenwel niet lang: een tot de tanden bewapend arrestatieteam schiet het hoofd van de man aan gort, het hersenweefsel ligt her en der verspreid over de dure Perzen.

Het incident maakt op de betrokken juristen weinig indruk. Al gauw gaan ze weer over tot de orde van de dag en declareren ze torenhoge tarieven bij hun cliënten. Zo niet Michael. Hij onderzoekt wat de vreemde snuiter heeft bewogen om een negental duurbetaalde juristen te bedreigen.

Michael ontdekt dat de man een zwerver was, die op straat terechtkwam na een onrechtmatige daad van onder andere zijn eigen kantoor. Onze held neemt van de weeromstuit onmiddellijk ontslag en besluit rechtskundige bijstand te verlenen aan dak- en thuislozen, maar niet voordat hij een geheim dossier van Drake & Sweeney heeft achterovergedrukt. Drake & Sweeney zet fors geschut in om het dossier terug te krijgen. Op zijn beurt heeft Michael een bovenmaatse appel te schillen met zijn oude kantoor.

Grisham had aan honderd pagina's meer dan genoeg gehad om dit gegeven uit te melken. Dat hij zelfs aan het drievoudige nog tekort komt, heeft te maken met het feit dat de schrijver zo nodig de Amerikaanse evenknie van onze Alida Bosshardt wil uithangen. Uitvoerig beschrijft hij als een uitermate zwartgallige heilssoldaat - waar is zijn roemruchte onderkoelde humor gebleven? - alle facetten van het straatleven: de opvangcentra, het gezin dat omkomt in de vrieskou, de eindeloos lijkende intakegesprekken in tehuizen, de verslaafde zwervers die maar niet clean willen worden, het gaat maar door. Op een gegeven moment komen de gaarkeukens je strot uit.

Hoe prijzenswaardig de tirade van de schrijver-miljonair tegen alles wat rijk is en onrechtvaardig handelt ook moge zijn, De Straatvechter is niet de meest geschikte zeepkist waarop je die boodschap moet uitdragen. Of het predicaat thriller moet van de cover worden verwijderd, want liefhebbers van spanning worden nog beter bediend met een Olympisch langlaufnummer, om maar een dwarsstraat te noemen.

Grisham doet er verstandig aan zijn tekstverwerker met rust te laten en een jaartje verlof te nemen, waarin hij kan nadenken over wat hij eigenlijk wil zijn: maatschappelijk werker of een oprechte misdaadauteur.

John Grisham - De straatvechter, uitgeverij A.W. Bruna, 333 pag.