Henning Mankell (achtergrond, 2004)

Uitgever vermoedt plagiaat in geschenkboek

(Door Peter Kuijt)

Recensenten hadden het al eerder vastgesteld, maar nu acht uitgeverij Signature het ook meer dan zeer waarschijnlijk: het geschenkboekje Het graf van de Zweedse misdaadauteur Henning Mankell vertoont opvallend veel overeenkomsten met het boek Moordkuil van schrijver Arnaldur Indridason uit IJsland.

Moordkuil verscheen in 2001 in IJsland en in april van dit jaar kwam de Nederlandse vertaling uit. Het graf, verschenen in een oplage van 435.000 exemplaren, werd in juni, de Maand van het Spannende Boek, cadeau gedaan bij aanschaf van Nederlandstalige boeken.

Volgens Signature blijkt uit 'grondige analyse' dat er gelijkenissen zijn tussen karakters, plot en verhaallijn. 'We hadden van critici al gehoord dat de boeken veel op elkaar leken', zegt Joop Boezeman namens Signature. 'Nu zijn we er zelf eens voor gaan zitten en ik neem nog niet het woord plagiaat in de mond, maar er zijn gewoon te veel toevalligheden. We laten nu een jurist de boel nog eens uitpluizen.' De uitgever zal alleen een zaak aanspannen als de jurist het groene licht geeft. 'We zijn er niet om een advocaat aan het werk te houden.'

Zowel in het in 2003 geschreven verhaal Het graf als in Moordkuil stuiten beide hoofdpersonen, respectievelijk inspecteur Kurt Wallander en commissaris Erlendur, op een vergane mensenhand bij een huis buiten de stad (de ene vindplaats is in Skane, de andere aan de rand van een nieuwbouwwijk in Reykjavik). In beide boeken wordt vastgesteld dat die hand ouder dan vijftig jaar is en wordt de vraag gesteld waarom nu alleen die hand uit de grond steekt. Er worden tweemaal twee skeletten opgegraven onder half vergane resten kleding. In beide verhalen spelen aalbessenstruiken een sleutelrol bij de oplossing van de misdaad en worden ze op gelijke wijze geïntroduceerd.

Mankell en Indridason schrijven beiden over een speurtocht naar mensen die tussen de 80 en 90 jaar zijn. Ook zorgt in zowel Het graf als Moordkuil een kist met aantekenboeken voor een aanwijzing. Tot slot is het motief voor de moord in beide boeken gelijk: de moordenaar zag zijn jeugd verziekt worden door zijn vader die zijn moeder fysiek en psychisch mishandelde.

Directeur Henk Kraima van de CPNB, onder wiens auspiciën het geschenkboekje werd uitgegeven, liet eerder weten dat hij moeilijk kon beoordelen of er inderdaad sprake is van plagiaat. Toen de CPNB besloot om van Het graf het geschenkboekje te maken, was het boek van Indridason nog niet in het Nederlands vertaald. Wellicht is er toch geen sprake van plagiaat, opperde Henk Kraima. 'Als je een lijk vindt, is het meestal zo dat het half vergaan in de grond zit.' Maar Mankells uitgeverij De Geus heeft inmiddels erkend dat er tussen beide boeken opvallende overeenkomsten zijn.

Mankell verblijft momenteel in Mozambique, waar hij de helft van het jaar woont, en is niet bereikbaar voor commentaar. Indridason heeft via zijn agent laten weten dat hij is geschrokken van de genoemde overeenkomsten. Het leek hem echter onbestaanbaar dat 'de grote Mankell van hem zou stelen'.