John Grisham - In het geding (1996)

Geen grip op opstandige jury

(Door Peter Kuijt)

Sinds begin jaren 90 advocaat John Grisham een uitgever zo gek kreeg zijn thriller Advocaat van de duivel te publiceren en daarmee vervolgens een goudmijn bleek te hebben ontsloten, mogen we ons verheugen in een groeiende berg (ont)spannend proza van een almaar uitdijend leger raadslieden en juristen van velerlei pluimage die er geen heil meer in zien een eerlijk belegde boterham te verdienen met het schrijven van pleitnota's.

Sommigen zijn succesvol, anderen daarentegen kunnen zich beter bij hun juridische leest houden. Zo debuteerde advocaat David Baldacci uit Washington vorig jaar meer dan verdienstelijk met zijn thriller Het recht van de macht, mocht No Body van 'criminal defence lawyer' Michael C. Eberhardt er ook zijn, maar ging O.J. Simpsons raadsman Alan M. Dershowitz jammerlijk ten onder met z'n De duivel van de advocaat.

Het gevolg van die vele hengelaars in een en dezelfde vijver is dat je wel van heel goeden huize moet komen om nog een origineel verhaal te bedenken, waarin voor een advocaat een heldenrol is weggelegd danwel de rechtszaal onder hoogspanning staat. Ook Grisham, de 'godfather' van de 'legal thriller', ziet zich voor dit probleem geplaatst.

In zijn zevende boek In het geding, aangekondigd als 'Grishams meest indringende legal thriller over het Amerikaanse rechtssysteem tot nu toe', buigt de bestsellerauteur zich maar weer eens over de juryrechtspraak, een onderwerp waar hij ook al over schreef in zijn eerste, aanvankelijk niet aan de straatstenen te slijten pil De jury en waar ook anderen, zoals de alom bejubelde George Dawes Green - geen advocaat, overigens - in Het Jurylid, zich al eerder aan bezondigden.

In het geding speelt zich af in Biloxi, Mississippi. Daar staan twee partijen tegenover elkaar in wat de belangrijkste rechtszaak in de sigarettenindustrie belooft te worden. Celeste Wood beschuldigt vier megaproducenten van tabakswaren ervan haar man Jacob verslaafd te hebben gemaakt aan het roken van drie pakjes sigaretten per dag. Indirect zouden de fabrikanten volgens haar verantwoordelijk zijn voor de dood van de op 51-jarige leeftijd aan longkanker overleden Wood. De weduwe wordt vertegenwoordigd door een bataljon in productaansprakelijkheid gespecialiseerde advocaten, die ervan overtuigd zijn dat ze De Grote Klapper gaan maken.

Er staan gigantische belangen op het spel. De uitkomst van de procedure zal bepalend zijn voor de toekomst van de tabaksindustrie. Vandaar dat er niets aan het toeval wordt overgelaten. Zo worden beide partijen bijgestaan door een massa jury-experts. Maar de sigarettenfabrikanten, ofwel De Grote Vier, weten zich ook nog verzekerd van de steun van 'consultant' Rankin Fitch, die met gebruikmaking van een limietloos Fonds ongelimiteerd mag doen wat God en de Amerikaanse wet hebben verboden om een gunstige jury-uitspraak te bewerkstelligen. Omkopen, intimideren, het maakt niet.

Fitch, die in Grishams beschrijving een beetje doet denken aan onze 'super PG' Docters van Leeuwen, lijkt alles in de hand te hebben, totdat een jurylid zich op opvallende wijze manifesteert. Het gaat om de 27-jarige Nicholas Easter, in het gelukkige bezit van een vaag verleden, die zich als 'geestelijk leider' van de twaalf gezworenen opwerpt. Hij weet privileges te versieren voor de juryleden, onder zijn leiding stellen ze zich recalcitrant op en de hem onwelgevallige collega's weet hij op listige wijze uit de groep te werken. Als buiten de rechtszaal Marlee, de vriendin van Nicholas, de advocaten van De Grote Vier er ook nog van weet te overtuigen dat zij en haar vriend de jury-uitspraak kunnen beïnvloeden ten gunste van Celeste Wood, raakt Fitch in alle staten. Hij zet alles in om van Nicholas en Marlee te winnen...

In het geding is zeker niet Grishams beste boek. Het is een taaie klus om je door de eerste honderd pagina's heen te worstelen, waarin de schrijver nogal wat uitlegt over de sigarettenproducenten en veel getuige-deskundigen laat opdraven. En zeker ook in het begin mist het boek Grishams befaamde onderkoelde humor, al maakt hij dat gaandeweg goed in met name de beschrijvingen van de strapatsen van diverse - al dan niet corrupte - juryleden.

Het belangrijkste onderdeel van elke thriller, het spanningselement, komt ook niet uit de verf. Er is geen sprake van geweld, zelfs niet van een sluimerende dreiging daarvan, laat staan dat we van spetterende actiescènes kunnen genieten. Slechts als Fitch de jacht opent op Marlee, mogen we op enige bloeddrukverhoging rekenen en het is dan ook dit gedeelte waardoor In het geding uiteindelijk een voldoende scoort.

We kunnen slechts gissen naar de oorzaken van deze enigszins tegenvallende 'Grisham'. Is het de druk van Hollywood die hem parten speelt? Nog voordat de zinnen van een nieuw boek zich ook maar in Grishams hoofd hebben gevormd, zijn namelijk de filmrechten al voor een gigantisch bedrag verkocht. Of heeft de auteur zich te veel beziggehouden met andere zaken, zoals dat proces dat Grisham namens de weduwe van een spoorwegman voerde en voor wie hij ruim 1,1 miljoen gulden schadevergoeding in de wacht sleepte. Of met zijn pogingen cineast Oliver Stone voor de rechter te krijgen, nadat zijn film Natural Born Killers twee tieners ertoe had gebracht een goede bekende van Grisham te vermoorden?

Hoe je 't ook wendt of keert: de aanschaf van In het geding blijft nog altijd te verkiezen boven het kopen van zo'n acht pakjes sigaretten. Déze Grisham is namelijk niet verslavend...

John Grisham - In het geding, uitgeverij A.W. Bruna, 386 pag.