David Baldacci (interview, 2000)

'Rijkdom maakt het leven ingewikkeld'

Zes jaar geleden kwam voor David Baldacci een droom uit. Hij hoefde zich niet meer achttien uur per dag uit te sloven op een advocatenkantoor, maar kon zich dankzij zijn succesvolle thrillerdebuut Absolute Power geheel en al aan het schrijven wijden. Van de hand van de Amerikaanse auteur verscheen in juni 2000 Nachtwerk, een geschenkboekje dat hij speciaal schreef voor de Maand van het Spannende Boek. 'De nieuwe Grisham' is een vergelijking die de voormalig strafpleiter niet meer wil horen. 'Laat mijn werk maar voor zichzelf spreken. Misschien staat er over een paar jaar wel 'een nieuwe Baldacci' op.'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ 'President Clinton op zoek naar de naakte waarheid', kopten Amerikaanse kranten tijdens het hoogtepunt van de Lewinsky-affaire. De dagbladen meldden toen niet dat het veelgeplaagde staatshoofd van plan was om schoon schip te maken met zijn relatie met de zijns inziens verleidelijke Witte Huis-stagiaire. Nee, de president was een boekwinkel ingedoken en kwam naar buiten met The Simple Truth, de vierde thriller van David Baldacci.

De gebeurtenis kan nog steeds een glimlach teweegbrengen op het gezicht van de 39-jarige schrijver. 'Ik weet dat Bill Clinton een verwoed lezer is. En net in die tijd koopt hij een boek met zo'n titel. Daar lusten de kranten wel pap van.' De grijns wordt breder. 'Ik was natuurlijk uitermate gevleid en heb de president uitvoerig geprezen om zijn uitnemende literaire smaak. Uiteraard was het ook goed voor de verkoop. Maar wil je echt een bestseller scoren, dan moet je met je boek in het programma van Oprah Winfrey verschijnen. Dan gaat het pas lopen.'

Overigens zul je Baldacci, even in Nederland ter promotie van het geschenkboekje Nachtwerk, geen moment horen klagen over slechte verkoopcijfers. Met zijn explosieve debuut Absolute Power schoot hij middenin de roos. Hij kreeg van Warner Books direct een voorschot in handen van vier miljoen gulden, enkele dagen later kwam er een bedrag van twee miljoen bij voor de filmrechten. En het hield maar niet op: voor zijn derde thriller The Winner (Duister Lot) toucheerde hij een voorschot van maar liefst tien miljoen. Inmiddels heeft Baldacci vijf, stuk voor stuk uitstekend verkopende thrillers op zijn naam staan.

Het betekende dat Baldacci met genoegen een punt kon zetten achter zijn juridische carrière kon zetten. 'Ik heb strafzaken gedaan, maar ben ook bedrijfsjurist geweest. Ik deed het met plezier, maar op een gegeven moment put het je uit. Ik weet niet hoe het hier in Nederland aan toe gaat, maar in de VS is het een oorlog, waarvan onmogelijk is te voorspellen of je die zult winnen of verliezen. Je werkt achttien uur per dag, maand in, maand uit. Ik had zaken waarvan ik dacht dat het recht aan mijn kant stond. Maar dan komt de uitspraak en verlies je het proces omdat mijn stem de jury niet aanstond of omdat men vond dat mijn cliënt zo rijk was dat hij zich wel kon veroorloven een zaak te verliezen. Dat is geen rechtspraak meer, dat heeft niets met eerlijkheid te maken.'

'Daarna ben ik als bedrijfsjurist gaan werken. Ik won zaken, sloot grote deals, maar werd er niet gelukkiger van. De luimen van de cliënt bepaalden mijn werkdag. Ging ik naar kantoor om er een stapel dossiers weg te werken, lag er een vliegticket op mijn bureau. Of ik even aan de andere kant van het land een cliënt wilde gaan spreken. Nu kan ik elke dag zelf bepalen wat ik ga doen.'

In het begin werd Baldacci 'de nieuwe Grisham' genoemd. 'We zijn beiden voormalige advocaten, dat is wel zo makkelijk voor de pers om die vergelijking te maken. Maar onze boeken zijn zeer verschillend, vind ik. Iedere schrijver is een onafhankelijk persoon en ik wil dan ook met niemand anders vergeleken worden. Laat mijn werk maar voor zichzelf spreken. Misschien spreekt de pers over een paar jaar wel over 'de nieuwe Baldacci'. Maar daar heb ik gelukkig geen invloed op.'

Film

Het thema van deze Maand van het Spannende Boek is 'De verfilmde thriller' en daar heeft Baldacci affiniteit mee. Hij schreef al tv-scenario's en filmscripts voordat hij zich aan de romans zette en zijn debuut 'Absolute Power' - in Nederland verschenen als 'Het Recht van de Macht' - werd verfilmd door regisseur én hoofdrolspeler Clint Eastwood. Uiteraard vindt Baldacci het boek, waarin een inbreker getuige is van de moord door de Geheime Dienst op de maîtresse van de president, veel beter.

'De eerste dertig minuten van de film zijn erg spannend, zitten vol suspense. Daarna gaat de film een eigen leven leiden. In mijn boek sterft de hoofdpersoon, maar het is zo goed als bij wet vastgelegd dat Clint Eastwood niet sneuvelt op het witte doek, dus dat werd ook veranderd. En Gene Hackman is een fenomenaal acteur, maar hij had niet het duivelse karakter in zich dat ik de president had toebedacht. Maar de film deed het goed, het hielp de verkoop van mijn boeken. Dus waarom zou ik klagen? Absolute Power kon slechter, maar ook stukken beter.'

Baldacci vindt Silence of the Lambs tot dusver de best verfilmde thriller. 'Het boek was al zo goed, de film won diverse Oscars. Het is bijna onmogelijk om een nog betere op een thriller gebaseerde film te maken. Er zijn zat bijzondere misdaadromans die uiteindelijk tot een middelmatige film transformeren. Regisseurs kunnen maar een schijntje, een plakje van een roman verfilmen. Soms pikken ze het slechtste plakje eruit. Silence of the Lambs had alles mee: hij blijft spannend, hoe vaak je hem ook ziet.'

'Het vervolg, Hannibal, móeten ze wel maken. De filmstudio heeft er al zoveel geld in gepompt. Ze hebben al 18 miljoen gulden betaald aan schrijver Thomas Harris voor de filmrechten. Jodie Foster speelt helaas niet mee, Anthony Hopkins keert wel terug. Als die er niet was, hadden ze de film helemaal niet hoeven maken. Het lijkt me beter als men Hannibal een paar jaar laat rusten. Na Silence of the Lambs kan-ie alleen maar tegenvallen.'

Heldinnen

Wie de van actie hoogzwangere thrillers van Baldacci leest, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de schrijver zijn romans maakt met de film al in het achterhoofd. 'Ik schrijf kennelijk heel beeldend. Als lezer houd ik van boeken die beschrijvend zijn, zodat ik scènes kan 'zien'. Maar ik heb niet bij voorbaat een film voor ogen als ik schrijf. Als je dat doet, wordt het een slecht boek, een filmscenario in vermomming.'

'Mijn laatste drie boeken kennen behalve een ingewikkelde plot, ook sterke rollen voor vrouwen, echte heldinnen. Dat is moeilijk aan 'Hollywood' te verkopen. In discussies met studiobazen, producers en regisseurs is me één ding duidelijk geworden: ze hebben liever geen hoofdrollen voor vrouwen in een thriller. Daarvan gaat de kassa niet rinkelen. Volgens hen is er geen vrouwelijk equivalent van een Mel Gibson of een Harrison Ford voorhanden. De filmbazen zijn niet geïnteresseerd in de inhoud die je ze biedt, maar in de geldstromen die een film uiteindelijk kan genereren.'

De rechten van zijn tweede boek Total Control (Op eigen gezag) zijn inmiddels verkocht aan Columbia TriStar. 'Maar daar werken ze nu al drie jaar aan. Ik heb geen idee of er ooit een film van komt. En er zijn tamelijk serieuze gesprekken gaande om The Winner (Duister Lot, pk) te verfilmen. We zien wel.'

Als er een film wordt gemaakt van zijn zesde, nog uit te brengen roman, wil Baldacci zelf het script schrijven. 'Het is geen thriller, maar meer een persoonlijke geschiedenis in boekvorm. Ik wil dan ook geen wijzigingen hebben in het verhaal. Het boek, gesitueerd in de jaren veertig van de vorige eeuw, speelt zich af in het zuidwesten van de staat Virginia, waar ik geboren ben en gaat in op kwesties die me na aan het hart liggen: familie, recht en hoe generaties met elkaar communiceren of juist niet. Het thema is dat we een oudere 'generatie' verliezen. Iedereen kijkt tegenwoordig naar de toekomst, maar niemand blikt terug om te zien hoe waardevol onze geschiedenis is en hoe belangrijk de lessen zijn die we daaruit kunnen trekken. Mensen hebben steeds minder tijd om aan elkaar te denken, er is geen compassie meer. Als ik aan kinderen vraag wat ze weten van hun grootmoeder, halen ze hun schouders op en zeggen: 'ze woont in een bejaardentehuis, verder is ze niet belangrijk voor mij'. Dit boek, waarvoor ik mijn moeder maandenlang heb geïnterviewd, gaat in op die problematiek. Maar het is ook spannend, met een dramatische rechtbankscène aan het eind.'
'Het is een totaal andere 'Baldacci', promoot de auteur, 'een boek waarvan ik verwacht dat de lezer het zich nog zal herinneren, lang nadat hij de laatste pagina heeft omgeslagen.'

Maaltijd

Over pagina's omslaan gesproken, Baldacci gruwt ervan als zijn boeken worden bestempeld als 'pageturners'. 'Dat heeft zo'n negatieve klank. Ik heb dan voor ogen dat de lezer zo snel door de bladzijden jaagt, dat hij meteen vergeet wat hij zojuist heeft gelezen. Ik ken schrijvers die hoofdstukken van één pagina schrijven, 'to keep the pages turning', want lezen is een uitstervende kunst in de VS. Alsof je je met hoge snelheid door een heerlijke maaltijd zit te schransen en je niet eens merkt wat je proeft.'

Het is niet louter amusement en ontspanning wat de klok slaat in Baldacci's romans. De schrijver wil de lezer ook een boodschap meegeven. 'Ik ben geïnteresseerd in mensen in machtsposities en de botsingen tussen de verschillende economische klassen. We leven in een tijd waarin de kloof tussen de 'haves' en de 'have nothings' steeds groter wordt. In mijn laatste boek Saving Faith (Onder Druk, pk) verandert Danny Buchanan van een lobbyist voor de rijken in een pleitbezorger voor de armen. Hij herkent eindelijk de waarden waar hij eigenlijk voor staat en probeert de armste landen een handje te helpen. Dat gebeurt nooit in het echte leven, ik weet het, het komt maar sporadisch voor dat een rijke zakenman op een dag besluit priester te worden. Maar ik schrijf ook niet noodzakelijkerwijs over wat ik denk dat er is gebeurd, maar wat er zou kunnen gebeuren. De lessen in mijn boeken zijn: geef om je naaste en oordeel niet over iemand tenzij je weet hoe het is om in zijn schoenen te staan. De inbreker in Absolute Power steelt van de rijken, is een 'bad guy'. Maar als je dat etiket eraf pulkt, blijkt hij toch niet zo verdorven te zijn.'

'In The Winner gaat het om het manipuleren van de lotto. Ik haat loterijen, het is de belastingheffing voor de armen. Iedereen wil hem winnen. Men heeft een rot en waardeloos leven en men denkt 'ik word zo veel gelukkiger als ik een miljoen win'. Maar ze worden niet gelukkiger als ze de lotto winnen. Mensen zijn er niet op voorbereid om zo'n groot geldbedrag in handen te krijgen. Ze geven geld aan familie die ineens komt opdagen en stappen onverhoeds in tot mislukken gedoemde projecten. Ze lopen tegen een bankroet aan en zijn weer terug bij af.'

Zijn plotselinge rijkdom heeft Baldacci niet veel gelukkiger gemaakt. 'Nee, de rijkdom heeft mijn leven wel ingewikkelder gemaakt. Er komen te veel afspraken en verplichtingen op me af. Maar rijkdom stelt mij ook in staat om thuis te zijn bij mijn gezin. Ik heb een fantastische vrouw, twee prachtige kinderen. I am lucky as hell.'

De boeken van David Baldacci verschijnen bij uitgeverij A.W. Bruna.