Autoriteit (column, 2013)

BESPIEGELINGEN NA DE MAAND VAN HET SPANNENDE BOEK (2)

(Door Tomas Ross)

Kijk, kijk, het geschenkboekje voor het komende jaar wordt geschreven door de Amerikaanse auteur Tess Gerritsen. 

Ja, ja . 

Need I say more?

Goed nieuws voor haar nieuwe uitgever Dutch Media, zoals Peter Kuijt al schreef, dat wel. Mooi lobbywerk. Ik vermoed, nee, weet wel zeker dat het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs voor het zoveelste jaar niet bij de beslissing werd betrokken. Wat echt de bedoeling was toen we ermee begonnen. Zou ik maar eens op aandringen, dames & heren GNM-bestuurders. Ik zal niet zeggen dat ik kapot ben van Suzanne Vermeer maar als ’t dan toch om verkoopcijfers gaat... Nietwaar?

De reacties op mijn overpeinzingen op deze plek zijn overweldigend! Zes stuks, waarvan vier van Corine Hartman. Op zijn eigen site doet Michael Berg de briljante suggestie om volgend jaar in kleurige T-shirts zelf als auteur achter de kassa te gaan staan. Dat niemand daar ooit eerder aan dacht! Zelf ontving ik 3 (drie) mailtjes met sympathiebetuigingen. Nog even en het zijn er even veel als de gemiddelde oplage van een Nederlandse misdaadroman. Waarvan zes titels in de Top 60: twee keer Linda van Rijn voor respectievelijk € 4,95 en € 6,95 en Noort nog immer voor een tientje. Den Hollander en Berg gezakt, evenals de 'erotische' bundel 'Verleiding' voor nog geen 5 euro. De nieuwe van René Appel zit er niet bij. Zeer schrale oogst dus.

Kleurige T-shirts. Het is exact wat ik met mijn kritiek ('gemopper') bedoel te zeggen: na meer dan 25 jaar Maand van het Spannende Boek, Schaduwprijs en Gouden Strop is de aandacht voor de Thrillers absoluut toegenomen maar nauwelijks voor de Nederlandstalige. Sterker, die aandacht (= verkoop) is vooral weggelegd voor degenen die níet bij die activiteiten zijn of willen worden betrokken. Berg kan het hebben over een 'boost' en orgastische vreugde ervaren bij het aanschouwen van de Strop op zijn bureau, Hartman heeft naar eigen zeggen twee herdrukken aan haar nominatie te danken, ik zie het niet terug: niet in de boekhandel, niet in de promotie, niet in vertalingen, niet op literaire festivals, niet in de verkoop. Al noem ik wekelijks die Top 60 van het CPNB, afgezien van de eerste 10 titels daarvan, weet iedereen dat dat leuk is voor je ijdelheid maar dat het weinig voorstelt. ’t Zijn immers geen al verkochte boeken aan de klant, wat dat betreft geven de kassa-aanslagen een veel betere indicatie en die geven na al die jaren nog steeds hetzelfde beeld : de grootverkopers zijn dezelfden, de gevestigde namen idem, en slechts zelden is ’t dat een auteur die de Strop won, laat staan de Schaduwprijs, doorbreekt.

Probeert u zich te herinneren wie de Strop de afgelopen jaren won, wie daarvan goed tot zeer goed verkoopt (als hij of zij tenminste nog schrijft), en u weet wat ik bedoel.

Het winnen van de Strop betekent geen enkele garantie voor het succes van het volgende boek – zie Toes, Janssen, Thijssen, Andriesse, Spaey, Rippen, De Zwaan; zie zelfs Den Tex, Appel en ondergetekende die hem meer dan eens wonnen. En gezien de gemiddelde verkoopcijfers van de vele anderen – doorgaans een eerste druk van 2000 waarbij in de handen wordt geknepen als er 1500 van worden verkocht – dragen Maand van het Spannende Boek en Strop ook niet bij tot wat ik zou willen noemen een Traditie. 

Het is enigszins vergelijkbaar met de filmprijs het Gouden Kalf. Leuk voor de ijdelheid bejubeld te worden door de vakbroeders en –zusters, maar een Hollandse filmindustrie en –traditie zet je er niet mee op poten. Ook de Hollandse filmsuccessen zijn, net als bij de thrillers, weggelegd voor coryfeeën die er nou juist niet aan mee doen. Zeg maar, Saskia Noort als Linda de Mol en vice versa. Het is ook niet voor niets dat afgezien van Den Tex, Marion Pauw en ik met hun bekroonde titel, geen Stropwinnaar werd verfilmd. Daar helpt die prijs niet mee, en evenmin de sterren in de VN Thriller & Detectivegids.

Kalveren en Stroppen zijn kwaliteitsprijzen, wordt gezegd. En ook dat kwaliteit per definitie minder verkoopt dan non-kwaliteit. Dat is onzin – zie John le Carré, Karin Slaughter, Henning Mankell en vele anderen. En bovendien, wat is kwaliteit anders dan gebaseerd op een subjectief oordeel? Het getuigt ook van misplaatste arrogantie. Ik herinner me nog goed dat ik Baantjer aanprees om het tweede geschenkboekje te schrijven – ze vielen daar bij de CPNB bijna van hun stoel.

Die hoogmoed is goddank verdwenen, al heeft ook dat te maken met kwantiteit: de oplages van de boekjes geschreven door Noort, Van der Vlugt en Verhoef. Ooit werd aan René Appel gevraagd: wat heb je liever?  Een derde Gouden Strop of een verkoop van 50.000 exemplaren? René koos onverwijld voor het laatste. En zo is dat ook. Zoals Reve al schreef: 'ik heb een winkel'. En zolang je zelf vindt dat je een goed boek hebt geschreven en daarin gelooft, lijkt me niets tegen die opvatting.

De werkelijkheid is echter anders: de sterren in de VN-gids, buitengewoon subjectief toegekend en daarom een raadsel waarom de gids als autoriteit wordt beschouwd, betekenen ook zelden commercieel iets. Sterker, de gids is – noodgedwongen – verworden tot een advertentieblad, veelal voor vertaalde thrillers. En mocht een lezer zich laten leiden door zeg het oordeel van Ed van Eeden en afgaan op de door hem gegeven vier sterren voor een Nederlandstalige misdaadroman, hij komt dikwijls bedrogen uit en besluit de volgende keer gewoon weer Grisham, French, Kepler of Slaughter aan te schaffen.

Hoe zou ’t toch komen ondanks die 25 jaar Maand van het Spannende Boek, Schaduwprijs, Power of Plots en Gouden Strop? Dat is toch niet het geval bij AKO of Libris? Zie bijvoorbeeld het immense succes van AKO-winnaar Tommy Wieringa.

Afgezien van de onvermijdelijke conclusie dat we ’t anders moeten aanpakken, valt daar nog een ander antwoord op te geven.

(wordt vervolgd)

(klik hier voor Mijmeringen tijdens de Maand van het Spannende Boek 1)

(klik hier voor Mijmeringen tijdens de Maand van het Spannende Boek 2)

(klik hier voor Mijmeringen tijdens de Maand van het Spannende Boek 3)

(klik hier voor Bespiegelingen na de Maand van het Spannende Boek 1)

Tomas Ross (Den Bommel, 1944) is het pseudoniem van Willem Pieter Hogendoorn. Sinds 1980 heeft hij tientallen boeken gepubliceerd. Ross werd driemaal bekroond met de Gouden Strop. Hij nam in 1986 het initiatief tot de oprichting van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs. Naast romanschrijver is hij ook scenarist, onder meer van de series 'De Brug', 'Bernhard, Schavuit van Oranje' en '0605'. Eind oktober verschijnen bij zijn eigen imprint bij uitgeverij De Bezige Bij/Cargo, Tomas Ross Crime, de eerste drie thrillers, waaronder 'De tweede november'.