Het nut van oorlog
Hij hield van het leger, maar vond de wedde te laag om nog langer te blijven dienen. De Amerikaanse luitenant-kolonel Brian F. Haig zocht daarom in de literatuur zijn fortuin. En het lukte: zijn uitgever wil nu vier boeken van hem binnen twee jaar. Brian Haig praat over zijn eersteling Missie: Kosovo, ironie, recht en onrecht. 'Het raakt je als je een verwoeste stad binnentrekt, terwijl je zelf in een rustige buitenwijk woont, gelukkig met vrouw en kinderen.'
(Door Peter Kuijt)
AMSTERDAM _ Zijn vader Alexander Haig, minister van Buitenlandse Zaken onder Ronald Reagan, had hem nog zo gewaarschuwd. 'Jongen, denk er nog eens goed over na. Het schrijverschap is zo ongewis. Je hebt een gezin te onderhouden, rekeningen te betalen. Luister naar je vader: doe het nou niet.' Brian Haig grijnst: 'Maar hij veranderde op slag van mening toen bij hem aan de overkant van de straat een man zijn intrek nam in een woning van twintig miljoen gulden. Het bleek misdaadauteur James Patterson te zijn. Toen vond mijn vader het goed.'
Brian Francis Haig, 48, oogt als de grijzende man in de tv-commercial van een inkomensverzekeraar, die glimlachend klinkende munten vanaf een lopende band in zijn cabriolet laat storten. En welbeschouwd zijn er niet alleen fysieke overeenkomsten tussen Haig en de reclameman. Ook Haig weet zich nu van een goede oude dag verzekerd. Na 22 jaar verliet hij het Amerikaanse leger om thrillerschrijver te worden. En de gok viel goed uit. Hij sloot een contract voor vier boeken en zijn debuut Missie: Kosovo is inmiddels aan zeven landen verkocht en ook Hollywood toonde zich geïnteresseerd in verfilming van zijn romans. In zijn geboorteland komt zijn debuut in juni uit, in september volgt een tweede thriller die zich in Korea zal afspelen.
Hij mist de wereld van de uniformen geen moment. 'Ik heb een fantastische tijd in het leger gehad en kon op de laatste dag dan ook met een glimlach afscheid nemen. Maar ik heb vier kleine kinderen en het werd tijd om genoeg geld te genereren om ze naar school te laten gaan en hun studie te betalen. Het Amerikaanse militaire apparaat is het meest verwende leger ter wereld. We werken met het beste materieel, we worden goed behandeld. Maar de betaling zou beter kunnen.'
Zijn debuutroman Missie: Kosovo is volgens Haig een combinatie van een legal thriller, een oorlogsroman en een kijkje in de keuken van de buitenlandse politiek. Haigs held, de zich soms wanstaltig macho gedragende advocaat majoor Sean Drummond (oh, wat zou hij graag in de billen van zijn knappe, vrouwelijke collega knijpen), onderzoekt de wandaden van een peloton Groene Baretten. De elite-eenheid wordt beschuldigd van massamoord op 35 Serviërs, die eerder door de Amerikanen getrainde UCK-strijders hadden omgebracht. Met twee collega-juristen start hij in het kamp Tuzla een intensieve serie verhoren, die weinig helderheid verschaffen, maar eerder een blik op de juiste gang van zaken ernstig vertroebelen. Snel wordt duidelijk dat Drummond van hogerhand danig wordt tegengewerkt. En alsof dat nog niet genoeg is, wordt er in de latrine van het kamp een moord gepleegd op een primeurjagende journalist, die diep in de zaak rond de Groene Baretten aan het wroeten was.
Sympathie
Met zijn roman wil Haig tevens een licht werpen op de toestand van de Kosovaren. 'We zeggen nu wel tegen de rebellen dat ze het geweld moeten stoppen. Maar kun je iets anders van ze verwachten? We hebben jarenlang toegestaan dat de zwaarste vergrijpen tegen deze bevolkingsgroep werden gepleegd. Dan kunnen we er toch niet voetstoots vanuit gaan dat na de crisis de Kosovaren achterover gaan leunen en zeggen: 'zand erover'?' Haig schreef het boek uit sympathie voor de Kosovaren. 'Ik koester nog steeds warme gevoelens voor hen. Net als voor de Bosniërs, overigens.'Het zal volgens hem nog lang duren voor er echt vrede is in de regio. 'Henry Kissinger zei ooit: 'Buitenlandse politiek is het managen van onoplosbare problemen'. Niets duurt eeuwig. Onder Tito was Kosovo een redelijk rustige regio. Ik denk dat we er nog wel enige jaren zullen zitten voordat de situatie genormaliseerd is. En dan zullen er wel weer nieuwe problemen opduiken. Er is nu in Bosnië bijvoorbeeld weer onrust door acties van Kroaten. Het blijft maar doorgaan.'
'Als de gewapende strijd enige nut heeft, dan zit het in de mogelijkheden die het einde ervan biedt. Na de Eerste Wereldoorlog negeerden we die, waardoor de Tweede Wereldoorlog kon uitbreken. Maar na díe oorlog hadden we geleerd om een defensie op te bouwen én een economische orde, die goed voor ons heeft uitgepakt. De communistische regimes eindigden in armoede. De Koude Oorlog kwam niet ten einde door een of ander Star Wars-project, maar doordat ons economisch systeem zo goed werkt. Volgens mij heeft de val van de Muur ons de mogelijkheid gegeven om de Oost-Europese landen bij het Westen te betrekken teneinde de stabiliteit te bevorderen. En we moeten die mogelijkheid grijpen om niet over dertig jaar van onze kinderen op de kop te krijgen dat we het hebben laten versloffen.'
In zijn roman draait het volgens de schrijver om de beperkte houdbaarheid van regels en conventies in oorlogssituaties. Hoe lang blijven normen en waarden nog intact als er een strijd wordt geleverd? 'Daar is niet een eensluidend antwoord op te geven. Natuurlijk hebben we regels: we hebben het oorlogsrecht, de Conventie van Genève. Nu wordt er een debat gevoerd over de vestiging van een internationaal strafhof dat een oordeel moet vellen over misdragingen van militairen. De VS vinden dat geen goede oplossing. Washington meent - en ik ben het daarmee eens - dat ieder land het gedrag van zijn eigen soldaten moet beoordelen. Alleen al vanwege het feit dat ieder land er een eigen strafrecht op na houdt. Bij ons bestaat bijvoorbeeld de doodstraf nog, in veel andere landen niet meer. Moet zo'n internationaal tribunaal dan toch de mogelijkheid hebben om iemand ter dood te veroordelen? Daar komt nog bij dat het zeer moeilijk is om objectief te kijken naar misdadige acties die gepleegd zijn in oorlogstijd. Ieder land houdt er weer andere opvattingen op na.'
'Het recht is een zaak van de politiek. En de rechtspraak, zeker de internationale, zal nooit ontkomen aan enige invloed van de politiek. Kijk naar het Nederlandse leger. Hoe gaan jullie nu om met vredesoperaties na het drama in Srebrenica? Wie beoordeelt uiteindelijk of jullie blauwhelmen destijds juist hebben gehandeld toen de Serviërs de moslimbevolking scheidden en de mannen wegvoerden? Ik denk dat dat een zaak is van hen die de blauwhelmen ernaartoe stuurden: jullie parlement dus.'
Gevaar
De oud-overste heeft er een lange staat van dienst op zitten in het Amerikaanse leger. Hij doorliep de Militaire Academie en leidde in Duitsland een bataljon dat de Pershing kernraketten moest bewaken. Vervolgens was hij betrokken bij vredesoperaties in Libanon en hielp hij mee aan het opstellen van een oorlogsstrategie tegen de toenmalige Sovjet-Unie. Ook verbleef hij enkele jaren in Seoul, waar hij een nieuw verdedigingsplan ontwierp voor het Zuid-Koreaanse leger ter voorkoming van een invasie vanuit het noorden.Er gaat nog steeds dreiging uit van het communistische regime in Pyongyang, meent Haig. 'In de relatie tussen Noord en Zuid is de laatste jaren wel een hoop vooruitgang geboekt. Maar het gevaar is er nog steeds. Pyongyang heeft een weinig stabiel regiem. Het land heeft een ontzettend grote troepenmacht en beschikt over veel materieel. Met hun artillerie kunnen ze zo Seoul treffen, waar de helft van de landelijke populatie woont. Het Kim-regime is zich bewust van het gevaar dat hun machtsstructuur ineen kan storten. En met de rug tegen de muur zou Kim juist een oorlog kunnen ontketenen om een ineenstorting te voorkomen.'
De periode die hij in Bosnië diende, begin jaren negentig, heeft de meeste indruk op hem gemaakt. 'Ik herinner me nog goed dat we Sarajevo binnengingen, de dag na het eerste staakt-het-vuren. De wapenstilstand volgde na een luchtaanval als vergelding van de bomaanslag van de Serviërs op een overvolle markt in het centrum van de stad. Die aanslag was massamoord met voorbedachten rade. Het raakt je als je dan een stad binnengaat die twee jaar lang is beschoten door Servische troepen, met in je achterhoofd dat je zelf leeft in een prachtige buitenwijk van een Amerikaanse stad, gelukkig met vrouw en kinderen zonder je nergens zorgen over te hoeven maken.'
Stijl
Nadat hij het leger vaarwel had gezegd spendeerde Haig drie vruchteloze maanden aan het schrijven van een boek. Hij kon geen enkele uitgever vinden die zijn roman op de markt wilde brengen. 'Het was ook de eerste keer dat ik eraan begon. Ik had een goede plot, dat wel, maar de stijl was niet je dat.'Haig werd vervolgens directeur van helikopterfabriek Erickson AirCrane. Hij hield het drie jaar vol en verliet de onderneming om zich opnieuw aan het schrijverschap te wijden. 'In de tussentijd had ik veel thrillers gelezen om af te kijken hoe de 'professionals' het deden. De twee schrijvers die de meeste indruk op me maakten, waren John Grisham en Nelson DeMille. Wat me bevalt aan hun stijl is dat die zo droogkomisch is. Ze schrijven met een zeker gevoel van ironie. En dat wilde ik ook doen. Dus niet alleen actie, maar ook ruimte voor reflectie van de hoofdpersoon die niet gespeend is van enige mate van sarcasme. Ik denk dat ik daar met Sean Drummond aardig in geslaagd ben.'
Puntige dialogen schrijven vindt Haig een zware beproeving. 'Stel, je hebt vijf karakters. Die moet je allemaal een eigen toon meegeven en dat moet je honderden pagina's volhouden. Dat is zwaar, erg zwaar.' Zijn held is overduidelijk Sean Drummond, een mix van officieren die hij ooit gekend heeft, de kerel die echter nooit het meisje krijgt. Hoewel het boek in de ik-persoon is geschreven, heeft hij weinig gemeen met de advocaat. 'Drummond en ik hebben maar een overeenkomst. We zijn niet perfect.'
Brian Haig - Missie: Kosovo. Uitgeverij A.W. Bruna, 320 pag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten