Dan Brown (interview, 2009)

'Ik ben geen vrijmetselaar'

Niet eerder gaf Dan Brown interviews aan Nederlandse media. Maar nu zijn nieuwe thriller vertaald is, Het Verloren Symbool, heeft hij er een paar toegestaan. In Exeter, op de vierde verdieping van de bibliotheek. Hij zou er zo kunnen werken. Een keurige man in een saai colbert.

(Door Theo Hakkert)

,,Goede boeken zijn als het leven waaruit de momenten van verveling zijn weggelaten. Hoe korter de tijd in een boek duurt, hoe hoger de spanning is en hoe hoger het tempo moet zijn. Drie boeken geleden duurde het verhaal dágen. In De Da Vinci Code was het 24 uur, nu in Het Verloren Symbool zit ik op twaalf uur. Wie weet komt er ooit een boek over één uur uit het leven van Robert Langdon. Dat zou wat zijn!''

Hij spreekt met een gretigheid alsof hij na de koffie meteen gaat schrijven, maar Dan Brown (45) heeft geen haast. Later op de middag wandelt hij rustig weg. Het motregent. De schrijver neemt het voor lief en houdt zijn paraplu gesloten.

Hij is van hier, van Exeter, een uur rijden van Boston. Zijn vader was docent aan de Philipps Exeter Academy verderop. Zijn vader, die hem een chronische voorliefde voor puzzels, speurtochten en raadsels bijbracht. Voor de boekhandel van dit studentenstadje heeft Dan Brown duizend exemplaren van zijn nieuwe thriller gesigneerd. Ze zijn op. Elders zou hij niet zomaar over straat lopen. De mensen zouden elkaar aanstoten: kijk, daar loopt de schrijver van 'De Da Vinci Code'.

Met dat boek veroorzaakte Dan Brown in 2003 grote opschudding, met name in religieuze kringen. Een van de verhaallijnen wilde dat Jezus en Maria Magdalena getrouwd waren, kinderen hadden gekregen en dat er tot deze tijd aan toe nazaten van hen zouden bestaan. Een geheim genootschap bewaakte het geheim, al waren er tal van aanwijzingen te vinden op kunstwerken als Het laatste avondmaal.

Een snelle, briljante thriller, met een hoofdrol voor professor religieuze symboliek Robert Langdon, die niet geheel los te zien valt van de persoon Dan Brown. Deze ochtend zegt hij het zo: ,,Robert Langdon is de man die ik zou willen zijn. Hij is moedig en heeft een fascinerend leven.''


VERMOMMING

Nadat het stof van de wereldwijde beroering was neergedaald waren er tientallen miljoenen exemplaren van De Da Vinci Code verkocht en was Dan Brown een gefortuneerd man. Rond hem was een complete industrie ontstaan. Allerlei mensen schepten er plezier in te voorspellen waar dat volgende boek over zal gaan. ,,Sindsdien kan ik niet meer zonder vermomming over straat'', zegt hij.

Het Verloren Symbool speelt zich af in Washington. ,,Toen ik naar Washington ging voor de research droeg ik een bril en een hoed.'' Hij maakt een gebaar alsof hij daarbij ook wel eens pruik heeft gedragen. ,,Ik ben zelfs naar steden geweest waar ik niet hoefde te zijn. Juist om me te laten zien. Zodat er gefluisterd werd: zie je dat, dat is Dan Brown, misschien laat hij zijn boek zich hier wel afspelen.''

Wat een gedoe. ,,Ja, maar ik vind het belangrijk dat mijn lezers deze plaatsen, ideeën en thema's uit de eerste hand krijgen. Ze moeten verrast zijn. Ik denk dat me het ook deze keer weer is gelukt door met de noëtische wetenschap op de proppen te komen. Ook mijn keuze voor de geschiedenis van de vrijmetselaars heeft iedereen verrast. En dat is goed. Ik wil dat elk boek een verse, maagdelijke ervaring voor de lezer is. Ik wil en zal niet voldoen aan de voorspellingen.''

Noëtische wetenschap, weinigen weten wat het inhoudt. Het basisidee is dat de geest sterker is dan de materie. Als heel veel mensen tegelijk aan hetzelfde denken en hetzelfde wensen, dan gebeurt het ook. Deze telekinetische denkkracht is een slapende vaardigheid die, mits geoefend, grote invloed kan hebben. ,,Niemand zag aankomen dat ik over noëtische wetenschap zou schrijven. Dat was een schok'', stelt hij tevreden vast.

De vrouw in het boek die deze wetenschap beoefent, is Katherine, de zuster van Peter Solomon, de vriend en mentor van Robert Langdon. Langdon wordt, zogenaamd door zijn vriend, naar Washington geroepen om een lezing te geven, maar het enige wat hij daar van Solomon aantreft, is diens afgezaagde hand. Daar zitten allerlei tatoeages en andere aanwijzingen op. Langdon en Katherine hebben slechts een paar uur om Solomon levend terug te vinden.

Brown neemt in het boek een aantal vooroordelen tegen de vrijmetselaars weg. Hij benadrukt dat de met raadselen omgeven vrijmetselarij een tolerante organisatie is op het gebied van religie. Ze geloven wel in een hogere macht, maar iedereen mag zelf weten welke. Dit voert rechtstreeks terug, zo blijkt, naar de jeugd van Dan Brown, hier in Exeter. Midden in het stadje staat een vrijmetselaarstempel. Het staat groot op de gevel.

,,Op deze campus ben ik opgegroeid. Nog altijd komen de studenten overal vandaan. Vroeger was er één kerk voor christenen, moslims, joden, iedereen. Ik wist niet dat er buiten deze beschermde omgeving intolerantie was tussen de religies, dat er racisme was ook niet. Ik zag de wereld als een universele smeltkroes. Schokkend om te ervaren dat het anders was. Vandaar dat in dit boek religieuze tolerantie een grote rol speelt. Vandaar dat ik zo positief ben over de vrijmetselaars, want zij hangen die tolerantie aan.'' Hij wil het toch even gezegd hebben: ,,Zelf ben ik geen vrijmetselaar.''

Zonder de Bijbel geen thrillers van Dan Brown, zeker deze nieuwe niet. Een goede aanleiding hem te vertellen over Ellen van Wolde van de Radboud Universiteit, die recent is gepromoveerd op de stelling dat de eerste zin van de Bijbel altijd verkeerd is vertaald. Niet 'In den beginne schiep God hemel en aarde', maar 'scheidde'. Hij hoort het met allengs groter wordende ogen aan. ,,Fantastisch! Fascinerend! Wat een geweldige vondst. Dit zet alles op z'n kop.'' Hij kan nauwelijks wachten op het moment dat hij kan gaan googelen.

DUISTERE KANTEN

Hij is vanmorgen om vier uur opgestaan. Uit gewoonte. Dan Brown werd bij De Da Vinci Code van plagiaat beschuldigd. Een jaar leefde hij in een hotel in Londen, waar het proces zich zo lang voortsleepte. ,,Ik heb daar geschreven aan dit boek. Elke morgen van vier tot negen en dan ging ik naar het proces. Ik kon niet toestaan dat deze mensen, die me valselijk hadden beschuldigd, me ook nog het schrijven zouden afpakken. Ze konden van alles van me afnemen - gezondheid, geld, tijd - maar het zou me niet stoppen. 's Middags kon ik niet, maar de ochtenden waren van mij en dan zou ik schrijven.''

Zijn boeken denkt hij helemaal door voordat hij begint. Aan Het Verloren Symbool ligt een synopsis van honderd pagina's ten grondslag. Verrast hij zichzelf nog wel eens? Hij kijkt betrapt op.
,,Ik ben vaak verbaasd hoe duister en gewelddadig ik ben in mijn werk. Er zitten gruwelijke scènes in dit boek, extreem gewelddadig. Brute moorden. Ben ik dat? Ik wist niet dat ik die duistere kanten heb.''

Brute moorden. Zoals de moord op Trish, de assistente van Katherine Solomon. Wat Katherine zelf aan gruwelijkheden overkomt. De dood van Robert Langdon.

Pardon?

De 'superheld' haalt heus het eind van het boek levend, maar toch komt het zover dat de lezer denkt: dit gaat ook Dan Brown niet meer oplossen. ,,Toen ik het manuscript inleverde, heb ik het ingeleverd tot en met dat moment. Ik was nog met het einde bezig. Ze werden helemaal gek. Langdon laten doodgaan? Ik zei: ik wil niet meer over Langdon schrijven, ik heb genoeg van hem, ik word moe van die kerel en ik wil ook niet dat iemand anders over hem schrijft, dus laat ik hem sterven.''

Hij wist natuurlijk zelf de oplossing al. ,,Ik schrijf mezelf wel vaker doodlopende straten in. Dan bid ik bijna om goddelijke interventie om eruit te komen.''

In een kleine, maar cruciale passage in Het Verloren Symbool typeert Brown zijn eigen werk. Hij laat Langdon zeggen: 'Dit verhaal is een mengvorm van diverse klassieke legenden waarin veel elementen van populaire mythologie zijn verwerkt'. Dan Brown: ,,Dat ís zo. Ik schrijf over alle mythen tegelijk. We vertellen elkaar dezelfde verhalen telkens opnieuw. De thema's zijn altijd dezelfde: goed tegen kwaad, de queeste van de mens om meer te zijn dan hij is. Alles van vroeger resoneert in de literatuur van nu. Er komt een moment dat alle verhalen op basaal niveau hetzelfde zijn.''

In razend tempo passeren piramides, puzzels, wetenschappers, esoterische theorieën de revue. Langdon is een soort stand-up wetenschapper, die al rennend symbolen duidt en middeleeuwse raadsels oplost. Zitten tempo en kennis elkaar niet in de weg, vraag je je af.

,,Het is een delicate balans. Ik wil de roman voortstuwen. Voor sommige mensen zijn mijn boeken te snel. Anderen vinden dat er te veel beschrijving in zit, te veel wetenschappelijke rimram.'' Negentig procent van wat hij schrijft, gooit hij weg. ,,Je mag niet verliefd worden op je research. Het gaat om de lezer. Je geeft ze alleen de informatie die ze nodig hebben.''

Dan Brown - Het Verloren Symbool. Vertaling: Marion Drolsbach, Erica Feberwee, Pieter Janssens en Yolande Ligterink. Uitgeverij Luitingh, 510 pag.


CV DAN BROWN:
- Exeter, New Hampshire, VS, 22 juni 1964.
- Studeert kunstgeschiedenis en letteren.
- Geeft les. Is daarnaast ook popzanger.
- Debuteert als thrillerschrijver in 1998 met Digital Fortress.
- Voert in Angels and Demons, uit 2000 en vertaald als Het Bernini Mysterie, voor het eerst Robert Langdon op als hoofdpersoon. Professor religieuze symboliek aan Harvard, een positie die niet bestaat. ,,Langdon kwam voort uit een reis naar Rome. Je hebt, als auteur, een held nodig waar je een band mee hebt.''
- Publiceert in 2001 Deception Point (De Delta Deceptie). Schrijft momenteel zelf aan het script voor de verfilming.
- Breekt alle records met De Da Vinci Code. In 2003.
- Raakt vervolgens verwikkeld in processen over vermeend plagiaat.
- Weet in 2009 te voorkomen dat er ook maar iets uitlekt over de inhoud van zijn vijfde boek, Het Verloren Symbool. Zelfs buitenlandse uitgevers en vertalers krijgen de tekst pas bij het verschijnen van de Engelstalige editie. In Nederland werken vier vertalers samen.
- Opnieuw is Robert Langdon de hoofdpersoon. ,,Ik ben veel veranderd tijdens het schrijven aan Het Verloren Symbool en Langdon ook. Schrijven heeft een transformerende kracht. Aan het eind van het boek is hij een andere man geworden dan hij was aan het eind van De Da Vinci Code. Een meer verlichte man. En ik hoop maar dat hij de ladder blijft beklimmen.''

(Met dank aan Theo Hakkert)