Een Amerikaanse in Venetië
Venetië geldt voor velen als stad van de romantiek. Maar in de misdaadromans van de Amerikaanse auteur Donna Leon is de uit 120 eilanden bestaande dogenstad vooral het decor van moord, doodslag, corruptie en gekonkel. Het lijkt goed mis op de plek waar commissario Brunetti al twintig boeken lang als een Italiaanse uitvoering van Don Quichot het kwaad tracht te bestrijden. De thrillerauteur steekt haar mening over de staat van het land dan ook niet niet onder stoelen of banken. ,,Italië heeft geen moreel kompas meer.''
(Door Monique Brandt)
VENETIË - Het is druk op Campo San Giovanni e Paolo, in het vandaag zonovergoten hart van Venetië. Toeristen sjokken af en aan, kreunend onder het gewicht van volle rugzakken, enorme fototoestellen en de broodnodige stadskaarten. Af en toe staat er één stil, om steels een handtekening te ontfutselen aan de vrouw met het karakteristieke grijswitte haar die op haar vaste terras van pasticceria Rosa Salva zit. De dame in kwestie neemt de aan haar gerichte complimenten met een vriendelijke glimlach in ontvangst, geeft af en toe een handdruk of levert desgevraagd een handtekening. Ze is het gewend.
De Amerikaanse thrillerschrijfster Donna Leon, reeds dertig jaar ingezetene van de Stad der Bruggen, is onbetwist een ster, zij het tegen wil en dank. Haar boeken over de Venetiaanse politiecommissaris Guido Brunetti - nummer 20, 'Dodelijke Conclusies' ligt net in de winkels - worden over de hele wereld verkocht. Behalve in Italië. Omdat dát voor haar net een brug te ver is. ,,Ik wil hier rustig kunnen leven. Wat levert het me op? Meer geld? Ik heb niet meer geld nodig! Ik tutoyeer mijn groenteboer, het heeft me minimaal een jaar gekost voordat hij dat bij mij ook deed. Ik wíl niet dat zulke mensen in míjn stad me opeens anders gaan behandelen omdat ik bekend ben. Af en toe een handtekening uitdelen, prima. Maar ik voel me ongemakkelijk als mijn stadgenoten me zien me als iemand die ik niet ben. Ik schrijf boeken, oké! Maar veel auteurs schrijven veel betere boeken. Ruth Rendell, Ross MacDonald; ik zal nooit tot hun klasse behoren.''
Ze grijnst. De vrouw, die er veel jonger uitziet dan haar 69 jaar, dist bij een dubbele espresso, uitkijkend op het Ospedale Civile dat regelmatig opduikt in haar boeken, wat smakelijke anekdotes op over haar dagelijks leven in de stad die haar steeds tot nieuwe boeken inspireert. En miljoenen lezers met haar; Guido Brunetti is enorm populair. Fans reizen in drommen naar Venetië af om Brunetti-hot spots te bezoeken. Terwijl ze zelf vol afschuw constateert hoe het grootschalige toerisme - vorig jaar trok de 300.000 inwoners tellende stad maar liefst 20 miljoen bezoekers - de ziel van haar woonplaats aantast.
Toch geeft een goede vriendin van Leon zelfs speciale Brunetti-rondleidingen. Zoals ook het kookboek met recepten uit de boeken gretig wordt verkocht. ,,Tja, dat kookboek. Hoe vaak ik al niet gevraagd ben nieuwe kookboeken uit te brengen. Dit ene was vooralsnog genoeg. Mijn goede vriendin Roberta Pianaro die heerlijk kookt, heeft het samengesteld. Een jaar lang heb ik elke dag één van de gerechten gegeten, om uit te proberen. Ik kon geen eten meer zien!''
Waar vele boeken-detectives het 'hardboiled' politieleven meestal doorstaan met een dieet van veel drank, veel ongezond eten en karige sociale contacten, is Brunetti de Bourgondische tegenpool. Zijn gezin - Brunetti is gehuwd met Paola, een pittige universiteitsdocent met adellijk bloed, samen hebben ze twee kinderen - ontbreekt het zowel op het culturele als culinaire vlak aan niets. Tweemaal daags wordt een tot in detail omschreven copieuze maaltijd genuttigd, afgeblust met fijne Italiaanse drankjes. Het gelukkige gezinsleven is wat Brunetti overeind houdt te midden van de corruptie en het menselijk leed dat hij door zijn werk dagelijks tegenkomt, aldus Leon. ,,Door hen blijft hij geestelijk gezond in een verrotte wereld, waar hij het goede probeert te doen. In een van de boeken zegt hij: 'iemand moet het proberen'. En hij gelooft daar heilig in, in zijn missie om het recht te laten zegevieren. Ik denk dat dit land uitsluitend overeind blijft omdat er genoeg mensen datzelfde geloven. Ook al weten ze dat de kans dat dingen ten goede veranderen minimaal is.''
Donna Leon steekt haar mening over de staat van het land waar ze dertig jaar geleden als 'reizend' docente Engels uit Montclair, New Jersey, terecht kwam, niet onder stoelen of banken. Het is niet voor niets dat met name haar volgende twee boeken uiterst donker zijn. ,,Vooral mijn 22ste boek is zo inktzwart dat het mij zelfs deprimeert.'' Het kan ook haast niet anders, zo zegt ze. Haar misdaadromans leggen de zelfkant van het land bloot, met ál zijn tekortkomingen. ,,Deze boeken zijn de vinger aan de pols van dit land. En de patiënt is nog niet overleden, maar wel zwaar, zwaar ziek. ,,Ik hoorde een vriendin van me zeggen over haar enige kind van 29: 'Ik hoop toch zó dat dat ze een baan vindt in het buitenland!' Moet je nagaan, een Italiaanse moeder die dat zegt over haar kind! Zo ver is het nu gekomen, dat ouders hier hopen dat hun kinderen een leven in het buitenland opbouwen. De Italianen die ik ken worden elke dag weer wakker in een land dat ze niet meer herkennen. Het gevoel van moraal is weg. Er is geen moreel kompas meer, geen grens tussen wat wel en geen acceptabel gedrag is voor politici, voor hen die het voorbeeld moeten zijn. Het kan mij niet raken, omdat ik geen Italiaanse ben, ik kan het alleen maar signaleren en mensen laten zien wat er gebeurt. Het is als voor een raam staan en zien dat er iemand beroofd wordt, je kunt er niks aan doen. En het is mijn land niet, dus ik behoor ook niets te doen. Ik kan commentaar geven, maar ik probeer dat zo veel mogelijk te laten. Het klopt, Brunetti, is niet optimistisch, maar je kúnt ook niet optimistisch zijn in dit land. Waarover dan wel? Dat we bankroet gaan? Dat Berlusconi aan de macht blijft?''
Ze probeert, zo zegt ze, zo veel mogelijk weg te blijven van politiek in haar boeken. Maar de corruptie is altijd aanwezig, zij het vaak tussen de regels. Zo is het ook in het dagelijks leven in Italië: ,,Je weet hier nooit of de persoon met wie je te maken hebt, of het nu een agent of een magistraat is, voor jou bezig is, of voor de mafia. Werkelijk niets is wat het lijkt. Soms denk ik, waar ben ik toch beland? In de middeleeuwen, op de maan?''
Daarnaast houdt haar andere passie haar op deze plek vast: de muziek. Leon is dol op barokmuziek, en is al vijftien jaar lang zo ongeveer de moeder van barokorkest Il Complesso Barocco. Het orkest is overigens in maart in het Concertgebouw te zien. Leon reist vrijwel altijd mee.
,,Met muziek dien ik een hoger doel, zo voel ik dat heel sterk. Mijn betrokkenheid is niet alleen intellectueel maar ook persoonlijk: ik ken alle musici, ik ken hun kinderen, hun vriendinnen, hun vriendjes, hun echtgenoten. Ik was net in Griekenland om peetmoeder te worden van de zoon van de manager van het orkest. Ik heb geen officiële functie, soms verzorg ik de flesjes water tijdens repetities en als iemand met problemen zit, weten ze dat ze met mij kunnen praten. Ik ondersteun ze ook financieel. Waarom niet? Ik hoef geen Lamborghini, ik heb liever een gedegen opname van een opera.''
Regelmatig schrijft ze ook over muziek, voor 'haar' orkest of voor tijdschriften. ,,Heel veel tijd gaat naar de muziek, meer dan ik zou moeten, of beter gezegd, meer tijd dan ik me had voorgenomen toen ik ermee begon. Maar ik geloof heilig dat het werk dat het orkest doet, het uitvoeren van de opera's en andere muziek van Händel in cultureel opzicht niet te vergelijken is met boeken schrijven. Mijn missie is de voorwaarden scheppen dat zij prachtige opnames van Händels werk kunnen achterlaten. Mijn voordeel is dat ik heel goed kan omschakelen van het ene naar het andere. Wat belangrijk is dat ik een tijdje op ene vaste plek ben, al is het een schoenendoos in Madagascar. Een week, tien dagen waarin ik niets hoéf, dan kan ik doorwerken. Qua culturele betekenis zijn mijn boeken en het werk van het orkest niet te vergelijken. Als mijn boeken weg zijn, zijn ze wég. Ik lees ze zelf nooit meer. Ik kan me sommige niet eens meer herinneren.''
Donna Leon - Dodelijke conclusies. Uitgeverij Cargo, 18,90 euro
(foto's Venetië: Peter Kuijt)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten