Eric Zencey - Panama (1996)

Een spannend geschiedenisboek

(Door Peter Kuijt)

Menig geschiedkundige zal ervan gruwen: historische feiten en echt bestaande personen in dienst stellen van pure fictie. Toch heeft de Amerikaan Eric Zencey, die geschiedenis doceert (!) in Vermont, met zijn roman Panama een boek afgeleverd dat niet alleen de 'gewone' lezer, maar ook de meest fanatieke historicus zal bekoren. Zencey schreef een heerlijke, spannende detective rond het 'Watergate' van de 19e eeuw: het Panamaschandaal.

Het boek mag dan wel de beruchte omkopingsaffaire rond het Panamakanaal als onderwerp hebben, de roman had net zo goed Parijs kunnen heten. Want daar speelt het verhaal zich grotendeels af.

Zenceys held is de Amerikaanse geschiedschrijver Henry Brooke Adams, kleinzoon van president John Quincy Adams en - inderdaad, geschiedenisliefhebbers - de auteur van het standaardwerk The history of the United States of America during the Administrations of Thomas Jefferson and James Madison.

De weduwnaar Adams ontmoet in Chartres - à propos, daar doet hij volgens Zencey inspiratie op voor zijn studie over middeleeuwse kunst en geest Mont-Saint-Michel and Chartres, dat u dat even weet - de jonge Amerikaanse schilderes Miriam Talbott, door wie hij uitermate geïntrigeerd raakt. Terug in Parijs wordt hij opgeroepen door de politie om het stoffelijk overschot te identificeren van een vrouw, die eerder uit de Seine is opgevist en bij wie Adams visitekaartje is aangetroffen. De politie denkt dat de vermoorde vrouw Miriam Talbott is, maar volgens Adams houdt staande dat het een andere vrouw is.

Dan volgen de gebeurtenissen elkaar snel op: de lijkschouwer, die autopsie verricht op de stoffelijke resten van 'Miriam Talbott', wordt vermoord, diens autopsierapport verdwijnt, Adams krijgt per 'pneumatique', de dan net geïntroduceerde buizenpost, de vingertoppen van 'Miriam Talbott' toegestuurd, er valt her en der nog een aantal slachtoffers en even later loopt de onfortuinlijke historicus tegen een paar vuisten op.

Een en ander blijkt allemaal te maken te hebben met het Panamaschandaal, de beruchte smeergeldaffaire in Frankrijk, die aan het licht kwam na het faillissement van de Panamakanaalmaatschappij in 1889. De onderneming was al eigenlijk failliet, maar slaagde erin door omkoping van politici toestemming te krijgen voor het uitschrijven van een premielening. De opbrengst hiervan verdween in een bodemloze put, waardoor vooral kleine spaarders werden gedupeerd. Van de omgekochte politici werd er uiteindelijk maar één veroordeeld.

Enkele hoofdrolspelers in deze geschiedenis, zoals 'Le Grand Français' Ferdinand de Lesseps en de latere premier Clemenceau, voert Zencey op realistische wijze ten tonele. Mooi zijn Zenceys beschrijvingen van het Parijs van rond de eeuwwisseling, waar de omnibussen als het ware van de pagina's ratelen. En dan te bedenken dat de schrijver nog nooit in Parijs is geweest...

De enige kanttekening die je bij dit boek kunt plaatsen is dat de auteur zijn held op sommige momenten ongelimiteerd laat filosoferen, over bijvoorbeeld de erfenissen van de Franse Revolutie of God aan Zijn werktafel. Dat haalt de vaart er een beetje uit. Toch mag je verwachten dat niet veel lezers gebruik zullen maken van de Niet goed? Geld terug-actie die de uitgever aan het boek heeft verbonden. Panama is een aanwinst voor de boekenplank.

Eric Zencey - Panama, uitgeverij Anthos, 412 pag.

(Deze recensie werd eerder gepubliceerd in mei 1996)