Charles den Tex (interview, 2010)

'In het thrillergenre voel ik me lekker'

Charles den Tex schreef het geschenkboekje Onmacht voor Juni - Maand van het Spannende Boek en haalde daarmee een recordoplage van 865.000 exemplaren. Erkenning voor hemzelf, jazeker. Maar wordt het thrillergenre wel voldoende gewaardeerd? 'Die kant gaat het wel op. Denk ik.'

(Door Peter Kuijt)

DEN HAAG - Tot medio juni zit de agenda van thrillerauteur Charles den Tex barstensvol met signeersessies, voordrachten en interviews over Onmacht, zijn novelle die cadeau wordt gedaan tijdens de hele Maand van het Spannende Boek. Daarna valt het stil, want het WK voetbal begint dan. De actualiteit stelt zo haar prioriteiten. Hij had de afspraken liever gespreid over heel juni. 'Maar het was onbespreekbaar. Het is zoals het is.'

De schrijver uit Den Haag heeft dus maar een halve promotiemaand om zijn oeuvre van elf thrillers én het geschenkboekje voor het voetlicht te brengen. En dat is zonde, want Onmacht is een van de betere cadeaus van de laatste jaren waarmee de boekenkoper in de actiemaand wordt verblijd. Den Tex vertelt daarin het verhaal van het in welstand levende gezin van moeder Ellen, haar zoon Bas en Ellens tweede man Victor, dat op een kwade dag volledig en gruwelijk ontspoort. Er valt uiteindelijk een dode op een gladde laminaatvloer.

Charles den Tex (1952) ontwikkelde het idee voor Onmacht tijdens zijn treinreizen naar en vanuit Frankrijk waar hij en zijn vrouw, schrijfster Anneloes Timmerije, een huisje hebben. 'Onmacht gaat over het onvermogen te bepalen hoe je leven verloopt. Mijn idee was dat het onvermogen vaak al zit in het feit dat je iets voor een ander doet, omdat je denkt dat die ander het leuk vindt. Die ander denkt dat je dat doet omdat jíj dat leuk vindt. Zelf had die ander dat liever niet. Zo houd je elkaar gevangen. Je meent dat je elkaar een lol doet, maar eigenlijk is dat het tegenovergestelde. Dat is helemaal niet erg, zolang het goed gaat.' Maar in Onmacht gaat dat gruwelijk mis.

Het is een thema dat nogal eens terugkomt in het werk van Den Tex. 'Een van mijn regels is: je moet niet voor andere mensen denken, maar voor jezelf. Als je wilt weten wat een ander ervan vindt, dan moet je het maar vragen. Dat we dat niet doen, is vaak de aanleiding voor zaken die verkeerd gaan. In mijn thriller CEL komt Richard, 'een halve coureur', voor. Die zegt het anders maar bedoelt hetzelfde: 'Je rijdt alleen je eigen auto, niet die van een ander, daar komen ongelukken van'.'

BOEGBEELD
Onmacht is in een recordoplage gedrukt van 865.000 exemplaren, dertigduizend meer dan Erken mij van Esther Verhoef uit 2009 en ruim 200.000 meer dan Afgunst, het geschenk uit 2007 van die andere bestsellerkanon, Saskia Noort. Dat moet Den Tex deugd doen. 'Zeker omdat het ook niet verwacht was. We dachten dat de boekhandel wat minder zou bestellen, nu het een beetje crisis is. En Noort en Verhoef zijn veel bekender dan ik, die hebben een enorm groot eigen publiek, wat ik niet heb. Maar we waren stomverbaasd dat de vraag naar Onmacht ruim hoger uitkwam.'

De opdracht van de Stichting CPNB voor het cadeauboek is een andere vorm van erkenning dan het winnen van een prijs of het krijgen van een goede recensie, stelt Den Tex. 'Het is een verzoek om gedurende een maand in een jaar het boegbeeld van het thrillergenre te zijn. Je wordt gevraagd door de handel en de uitgevers samen. Die vinden dat het met jou wel goed zit.'

Zijn onlangs verschenen thriller Wachtwoord werd door literatuurcritica Elsbeth Etty overigens niet al te lovend besproken. Zij struikelde over de 'bordkartonnen' personages in het boek. 'Ik had het idee dat ik iets verder ging dan dat', zegt Den Tex. 'Maar ik zie ook wel het verschil met een literair boek, waarin op een andere manier met karakters wordt omgegaan. Wachtwoord behoort tot een genre, omdat het om plot, actie en misdaad draait. In dat genre voel ik me ook lekker. Tja, over die personages: ik zoek wel naar manieren om daar wat meer van te maken. Etty kijkt naar wat ik doe vanuit een literaire hoek en zegt dan dat ik te literair wil zijn. Maar daar ben ik helemaal niet mee bezig.'

Thrillers kúnnen ook literatuur zijn, stelt de auteur. 'Het gebeurt alleen niet zo vaak.' Zijn voorbeeld van 'literaire crime' is The New York Trilogy van de Amerikaan Paul Auster. 'Drie private-eyeverhalen, zó razend knap opgeschreven, dat je denkt 'fuck, zo kan het ook!'.' Aan Auster kan hij niet tippen. 'Nee, dat kan ik niet.' In Nederland zijn er geen échte literaire thrillers verschenen, meent Den Tex. 'Ja, Het gouden ei misschien van Tim Krabbé. Maar die wil weer geen thrillerauteur genoemd worden.'

Schrijvend sinds medio jaren negentig en als oud-voorzitter van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs heeft hij het genre de laatste jaren zien 'exploderen'. Van een beperkt mannenbolwerk naar een gigantische aanwas van auteurs, waarin vooral de vrouwen het best verkopen. 'Je had Ross, Appel, De Zwaan, een heel klein clubje. Het is totaal veranderd, het aanbod is veel breder geworden. En dat is goed. Los van de vraag of je al die schrijvers kunt waarderen, is mijn overtuiging altijd geweest dat je ruime aanwas moet hebben om tot een volwassen aanbod te komen. En daar komen ook weer de goeien naar boven.'

Thrillerschrijvers klopten de afgelopen jaren vergeefs bij het Fonds voor de Letteren aan voor een beurs. Den Tex begrijpt wel waarom. 'Het fonds kijkt alleen naar literaire criteria. Ik vind dat als je subsidie wilt dat dan het thrillergenre als zodanig moet worden erkend. Dat het een onderdeel van de Nederlandse cultuur is dat een eigen plek heeft. Dan word je pas gesteund. Die kant gaat het wel op, denk ik. Maar je hebt wel een lange adem nodig om daarvoor te kunnen lobbyen bij de overheid.' Overigens kreeg Den Tex' vrouw wel een subsidie van het letterenfonds voor haar roman De grote Joseph. Den Tex lacht: 'Zij wel.'

WEBCAM
In Onmacht, maar ook in Wachtwoord en de bekroonde thrillers De macht van meneer Miller en CEL speelt de impact van het computertijdperk een grote rol. 'Wat mij trekt in die digitale techniek is dat die de wereld verandert. Het verandert ons begrip van de wereld. Stel, je zet drie mensen naast elkaar: mijn nichtje van 24, ik en mijn moeder van bijna 89. De laatste begrijpt er helemaal niets van. Internet, e-mail, ze weet niet wat het is. Ze begint niet aan een mobiele telefoon. Ik heb er een redelijk begrip van, maar de mensen die zo oud zijn als mijn nichtje gaan totaal anders om met internet. Zoon Bas uit Onmacht hangt overal in huis cameraatjes op, bespiedt daarmee de man van zijn moeder en weet zelfs zijn e-mail te onderscheppen. Die vindt dat heel gewoon. Terwijl ik of Bas' moeder zou zeggen 'dat mag niet zomaar'. En mijn moeder heeft totaal geen notie van wat een webcam is.'

'Het besef van wat je wel of niet kunt doen en hoe je omgaat met informatie, dat verandert. Ik zet zelf wel eens wat dingen op het net, maar andere zaken ook weer niet. Mensen van twintig denken daar helemaal niet over na, dat hoort ook bij die leeftijd. Dat heel anders omgaan met privacy en wat dat voor impact heeft op iemands leven, vind ik interessant.'

Ook al schrijft hij zelf over identiteitsfraude, Den Tex bekent dat hij 'vreselijk' is waar het gaat om bescherming van zijn eigen privacy. 'Ik wijzig niet de hele tijd mijn wachtwoorden. Ik ben al blij dat ik ze onthouden kan. Mensen vertelden mij dat ze elke keer hun sporen wisten als ze op internet waren geweest. Ik zou niet eens weten hoe dat moet.' Hij is wel al eens slachtoffer geworden van identiteitsdiefstal. 'Een keer heeft iemand mijn creditcard misbruikt om iets te kopen. Ik kwam erachter toen ik de pas wilde gebruiken en ontdekte dat de kaart geblokkeerd was. Toen ik daarover belde, zei de bank dat er een aankoop werd gedaan die niet in mijn bestedingspatroon paste. Iemand wilde een muzieknummer van iTunes kopen voor 99 dollarcent. Normaal doe ik dat nooit. Software van de bank, die jouw aankopen bijhoudt, registreerde dat en blokkeerde daarop mijn pas. Eerst denk je 'goh dat doen ze goed'. Maar even later denk je 'vind ik dit wel leuk'. Het is de bankvariant van wat de overheid ook doet: bespieden met camera's, controleren en bewaren van e-mails, telefoongesprekken.'

In Den Tex' laatste drie thrillers speelt communicatieadviseur Michael Bellicher de hoofdrol. Een beetje naïeve figuur, vindt de schrijver. 'Hij denkt niet het kwade van mensen, meent dat het allemaal wel goed zal komen en heeft een soort optimisme dat niet door de werkelijkheid geschraagd wordt. Als adviseur denkt hij dat er overal een oplossing voor is.' Bellicher heeft wel wat weg van zijn geestelijk vader, die ook bedrijven adviseerde. 'Maar ik ben misschien iets achterdochtiger dan hij.' Den Tex is nog niet helemaal klaar met Bellicher, maar of er een nieuw avontuur met deze protagonist op stapel staat, houdt hij in het midden. 'Het zou zo maar kunnen. De formule ligt me. Maar ik moet wel een goed idee hebben.'

Of Den Tex, zoon van een hoogleraar geologie, ooit zijn oude stiel van managementadviseur zal oppikken, is de vraag. 'Het is sinds twee jaar dat ik niet op zoek hoef naar opdrachten. De inkomsten van CEL liepen aardig door.' Lachend: 'Maar nu is het geld bijna op. Ik zou terug kunnen naar het schrijven van jaarverslagen. Maar als ik dat kan vermijden, dan doe ik dat. Het is afwachten hoe Wachtwoord het gaat doen.'

Onmacht wordt in Juni - Maand van het Spannende Boek cadeau gedaan bij de aanschaf voor ten minste 12,50 euro aan Nederlandstalige boeken.
Charles den Tex - Wachtwoord. Uitgeverij De Geus, 346 pag. 21,90 euro
(© foto's: GPD/David van Dam)

PASPOORT:
Charles den Tex (Australië, 1952)
Studeerde fotografie en film in Londen, doceerde Engels in Parijs en keerde in 1980 terug naar Nederland, waar hij zich vestigde als reclametekstschrijver en communicatieadviseur.
Zeven van zijn thrillers werden genomineerd voor de Gouden Strop. Drie keer won hij deze prijs: voor Schijn van kans (2002), De macht van meneer Miller (2006) en CEL (2008). De laatste stond in 2009 op de longlist voor de Libris Literatuurprijs. Van De macht van meneer Miller wordt een tv-serie gemaakt met in de hoofdrollen Daan Schuurmans en Theo Maassen. De filmrechten voor CEL zijn verkocht.