Boris O. Dittrich (interview, 2011)

'Het smaakt naar meer'

Oud-Kamerlid Boris Dittrich laat in zijn eerste thriller Moord en brand bijkans Bijbelse plagen op het Binnenhof neerdalen. Inderdaad, moord én brand, maar ook hijgerige media, hypocriete parlementariërs en een bemoeizuchtig staatshoofd. En die O in de naam? 'Die staat voor overwinning op mezelf.'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ Ze hadden hem op de uitgeverij gewaarschuwd: 'Boris, let niet op de recensies. Een ex-politicus die fictie schrijft, dat past niet in het plaatje, de critici lusten je rauw'.

Maar zo erg werd het uiteindelijk niet. De eerste besprekingen van Moord en brand zijn juist niet vijandig, maar daarentegen behoorlijk tot buitengewoon positief. ,,Dat vind je dan toch heel erg leuk.''

En er was die boekpresentatie, met een diep ontroerende speech van Peter R. de Vries, die refereerde aan hun samenwerking in de Puttense Moordzaak. Even terug in Nederland beleeft de 55-jarige Boris Dittrich uitermate plezierige dagen.

Dittrich, tot eind november 2006 Kamerlid voor D66 en thans al globetrottend de situatie van homo's ter sprake brengend voor mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch in New York, heeft zijn eerste spannende roman in de winkel liggen. Een politieke thriller, waarin een vooraanstaand parlementariër over de kling wordt gejaagd waarna nog meer slachtoffers vallen. AIVD-medewerker Redouan Fouali moet de moordenaar zien te pakken. Ondertussen roeren de media, al dan niet leugenachtige volksvertegenwoordigers en een monarch, in dit geval koning Willem IV, flink de trom. Fouali krijgt er een zware dobber aan.

Directe aanleiding voor het boek was een stage die hij in de jaren negentig liep in New York bij de Verenigde Naties. ,,Ik had een gesprek gepland met een officier van justitie in New York, Linda Fairstein, over het wetsvoorstel tegen stalking dat ik aan het schrijven was. In haar kantoor zag ik niet alleen stapels dossiers, maar ook posters van haar thrillers. Vervolgens raakten we aan de praat over het schrijven. Ze zei: 'Ik maak zo veel ellende mee, mijn manier van ontsnappen is om het op papier te zetten. In mijn fantasiewereld raak ik vervolgens los van de werkelijkheid'. Toen ze dat vertelde, dacht ik: dat wil ik ook.''

Eind jaren negentig begon de plot voor een spannend boek post te vatten bij Dittrich. ,,Het moest een boek zijn waarin ik laat zien hoe de Tweede Kamer werkt. Er zou in dat boek een Kamerlid gedood worden, dat was de opzet. Ik had wat lijntjes op papier gezet, maar toen werd Pim Fortuyn in mei 2002 doodgeschoten. Er volgde zo'n tsunami van ontsteltenis en geschoktheid dat ik het een tijd terzijde heb gelegd.''

Roerige tijden volgden. Cineast Theo van Gogh werd vermoord, Ayaan Hirsi Ali was en is haar leven niet meer zeker. En ook Dittrich zelf werd in 2005 een half jaar ernstig bedreigd door de Hofstadgroep. ,,Dan krijg je zo'n politiehuisje voor de deur en later bodyguards.'' Dat schreef ook niet zo lekker. Pas de laatste twee zomers, na de publicatie van zijn boek 'Elke liefde telt' (over wereldwijd gelijke rechten), werd er voortvarend aan de thriller gewerkt.

Verschillen

Dittrich, in 2003 winnaar van de Klare Taalprijs vanwege zijn begrijpelijke manier van spreken, heeft in Moord en brand een deel van zijn ervaringen verwerkt die hij als D66-voorman opdeed in de Commissie Stiekem, waarin fractievoorzitters met onder anderen het hoofd van de AIVD zaken als dreigingsbeelden bespreken. Maar ook zijn belevenissen in het parlement en met kranten, tijdschriften en tv vinden hun weerslag in het uitermate onderhoudende boek. ,,Het verhaal moest een decor hebben dat ertoe doet'', aldus de auteur. ,,Ik ben twaalfeneenhalf jaar onderdeel geweest van die vermenging van politiek, journalistiek en ambtenarij en het was fascinerend om te zien hoe daar achter de schermen dingen tot stand komen. Daar kan je een non-fictieboek over schrijven, maar het is veel leuker om dat in een verhaal te gieten.''

De parlementariërs in het boek komen er niet al te best van af. Maar volgens Dittrich zijn die karakters niet alleen maar goed of alleen maar slecht. ,,Kamerleden komen nu eenmaal in een vreemde situatie terecht. Je bent elkaars concurrent in de fractie, je strijdt met elkaar om 'in the picture' te komen. Vervolgens worden je fractiegenoten geacht je vrienden te zijn, met wie je je profileert tegenover andere partijen. Overal worden de verschillen steeds uitvergroot.''

Het is geen afrekening met de politiek, bezweert de schrijver. ,,Ik heb in de Kamer een gouden tijd beleefd. Heel veel geleerd en veel vriendschappen opgedaan. Maar de baan die ik nu heb, vind ik belangrijker.'' Ook heeft hij geen oud-collega's uit de Kamer één op één gekopieerd naar het boek. ,,Hoewel ik van iemand heb gehoord dat de bitcherige fractievoorziter van de Groene Partij veel lijkt op Marianne Thieme. Maar ik ken haar helemaal niet zo goed.''

Er is een rol voor koning Willem IV in het boek, maar ook zijn moeder Beatrix blijft niet onvermeld. In een bijzin schrijft Dittrich dat zij destijds bezwaar maakte tegen openstelling van het burgerlijk huwelijk voor homoparen, een onderwerp waar de met de kunstenaar Jehoshua Rozenman getrouwde politicus zich juist sterk voor had gemaakt. ,,Laat ik het zo formuleren: ik heb het uit de krant. Ik heb nooit van haar gehoord: 'Meneer Dittrich, ik was tegen'. Daarnaast heb ik het vernomen van mensen die het absoluut weten kunnen.'' Glimlachend: ,,Het is geen juridisch bewijs, maar wel hard genoeg om het op te schrijven.''

Karakters

Grof geweld wordt in Moord en brand niet geschuwd, maar Dittrich vond dat niet zo moeilijk om op te schrijven. Als strafrechter in Alkmaar werd hij tenslotte regelmatig geconfronteerd met stevige misdrijven. ,,En in mijn huidige werkkring heb ik vreselijke dingen meegemaakt. Een collega werd in Tsjetsjenië ontvoerd en door het hoofd geschoten. Een andere medewerker is in december in Oeganda vermoord, omdat hij zich tegen de anti-homoseksualiteitswet had gekeerd. En vanochtend kreeg ik nog een telefoontje dat onze fotograaf in Libië door Khadaffi-troepen is gedood.''

Dat hij veel plezier heeft beleefd aan de thriller, dat staat evenwel buiten kijf. ,,Ik heb ook twee non-fictieboeken geschreven. Dan zit je met stapels dossiers naast je te tikken. Alles moet kloppen. Deze thriller heb ik geschreven thuis in New York op mijn balkon met uitzicht op de rivier en Manhattan. Wat er toen gebeurde, heb ik nog nooit meegemaakt: die karakters gingen echt een eigen leven leiden. Ik had een homohuwelijk gepland voor de hoofdpersoon, dat vond ik leuk, want dan kon ik mijn eigen ervaringen er in kwijt. Maar dat wou hij helemaal niet. In plaats daarvan werd hij verliefd op zijn vrouwelijke collega. Had ik totaal niet bedacht. Dat ging vanzelf. Maar het is wel een ervaring die naar meer smaakt.''

Tot slot, voor degene die zich afvraagt waar de O tussen Boris en Dittrich voor staat: ,,De O is van Ottokar, mijn tweede naam. Op school werd ik al geplaagd met Boris. Dat werd Boris Boef uit de Donald Duck. Toen de onderwijzer op een dag ook nog mijn tweede naam voorlas, riepen heel veel kinderen 'Autocar!'. Daarop besloot ik die naam niet meer te gebruiken, totdat jaren later iemand zei dat Ottokar een hele mooie naam is. Zo kun je het ook bekijken, dacht ik. Nu plaats ik die O ook als een soort overwinning op mezelf. Om me te belonen dat ik van mijn frustratie ben afgekomen.''

Boris O. Dittrich - Moord en Brand. Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 19,95 euro

(copyright bovenste foto: GPD/Lex van Lieshout)