Boeken op de beeldbuis (achtergrond, 2010)

REURING VERKOOPT HET BEST

De boekverkoop lijkt steeds meer gedirigeerd te worden door de televisie. Er gaat geen dag voorbij of er schuift wel ergens een schrijver aan voor de camera. Mediatrainingen maken ook de meest in zichzelf gekeerde auteur rijp voor de beeldbuis. Maar de boekenbranche verlangt in stilte nog steeds terug naar de tijd van Hier is... Adriaan van Dis. Of zegt: ,,Haal Sonja weer terug!''

(Door Monique Brandt)

Bij online-boekhandels als Libris en Bol weten ze het: is er 's avonds een schrijver op de buis, dan schieten diens verkoopgrafieken meteen omhoog. ,,Wij houden auteurs die optreden bij 'Pauw & Witteman' en bij 'De Wereld Draait Door' goed in de gaten. Boeken die in de journaals besproken worden doen het ook goed'', aldus Ilona de Bok van Bol.

Net als Bol heeft Libris op de website een pagina waarop de op tv behandelde boeken zijn terug te vinden. ,,We willen de klant wegwijs maken'', zegt Carolien Damwijk, divisiemanager van Libris. ,,Vroeger kreeg de boekhandel een klant binnen met het verhaal: 'Ik zag gisteren een rood boek op tv, het ging over paarden'. Nu vinden klanten dat boek zélf.'' Ook zij noemt Pauw & Witteman en DWDD als 'factoren van belang'. ,,Men koopt een boek om lekker in weg te duiken en gaat af op wat op tv wordt besproken, om teleurstelling te voorkomen.''

Uitgever Wanda Gloude van Ambo Anthos: ,,Tegenwoordig willen mensen altijd een méning hebben. Uit een soort gemeenschapsgevoel wil men kunnen meepraten. Dus moet je allemaal hetzelfde boek gelezen hebben. Mensen willen houvast bij het maken van een keuze voor een boek, omdat het verkooptechnisch gezien een eigenaardig product is. Als je een parfum koopt, ruik je eerst of je het lekker vindt. Een cd beluister je even in de winkel. Van een boek weet je echter nooit hoe je leeservaring zal uitpakken. Kopers gaan dus graag af op de mening van mensen die ze vertrouwen. Matthijs, Jeroen en Paul worden een beetje gezien gezien als vrienden of als buurmannen: je neemt er iets van aan. Het probleem is daarbij dat er steeds meer uitgeverijen bijkomen: er worden jaarlijks te veel titels uitgebracht. Consumenten zien door de bomen het bos niet meer.''

Damwijk: ,,Vroeger volgden lezers recensies en literaire bijlagen in kranten en tijdschriften, maar die nemen af in volume of verdwijnen helemaal. De behoefte aan duiding is er echter nog steeds.''

WEEMOED

De invloed van televisie op de boekverkoop is zeker niet van vandaag of gisteren. Auteurs die vroeger bij Sonja Barend aantraden, waren bij voorbaat verzekerd van grote belangstelling. De boekenbranche denkt ook met weemoed terug aan VPRO's literaire praatprogramma 'Hier is... Adriaan van Dis', van 1982 tot 1992 op tv. In literaire, maar losse gesprekken werd de ziel van de bezoekende schrijvers blootgelegd. ,,Als een auteur 's avonds bij Van Dis zat, kon je als uitgever de volgende ochtend meteen beginnen met herdrukken'', herinnert auteur en literair agent Paul Sebes zich. ,,Neem Emmanuel Le Roy Ladurie, auteur van 'Montaillou, een ketters dorp in de Pyreneeën 1294-1324'. Daar zat die stoffige Franse professor aan tafel met een boek over een dorp in de Pyreneeën. In de middeleeuwen. Niet echt opwindend. Maar door Van Dis werd het opeens een absolute hit!''

Het Boekblad becijferde ooit dat negen seizoenen Van Dis op tv de boekenbranche vijftig miljoen gulden aan omzet opleverde. Concrete cijfers over de invloed van tv op de huidige verkoop van boeken zijn er niet. Eén blik op de bestsellerlijsten toont wel aan dat boeken van mediapersoonlijkheden vaak extreem goed gaan. De bestsellercultuur lijkt in ieder geval versterkt te worden door de tv. Gloude: ,,Ik zat bij Prometheus toen het boek 'IM' van Connie Palmen uitkwam. Het was voor het eerst dat een boek in een oplage van 100.000 werd gelanceerd. Inmiddels is er heel wat veranderd.''



'Het Diner' van Herman Koch (ex-Jiskefet), dat door Gloudes uitgeverij werd uitgebracht, ging 425.000 maal over de toonbank. Heleen van Royen, Paulien Cornelisse, Kluun hebben als auteurs eveneens niets te klagen. DWDD-huisdichter Nico Dijkshoorn brak groots door dankzij zijn tv-activiteiten. ,,Hij verkoopt enorm goed, zeker voor een dichter. Dat is pure winst'', stelt Marc van Biezen, zelf auteur van een viertal dichtbundels en als publiciteitsmedewerker werkzaam bij uitgeverij Meulenhoff/Boekerij. Van Biezen is dit jaar voorzichtig begonnen met het geven van wat mediatrainingen aan een aantal auteurs uit zijn 'stal', speciaal met het oog op tv-optredens. Die blijken zo succesvol dat hij het aantal volgend jaar wil verdubbelen. ,,Met name fictieschrijvers leven behoorlijk solitair'', zegt hij. ,,Ze zijn zo bezig met die binnenwereld, dat het ze soms moeite kost zich in de buitenwereld goed te manifesteren. Ik help ze beter uit de verf te komen, zonder dat ze zich anders voordoen. Nervositeit door camera's kan iemand behoorlijk blokkeren. Een training helpt een auteur helpen zich te concentreren op het verhaal dat hij of zij wil vertellen, in plaats van steeds te denken: hoe zie ik eruit? Op welke camera moet ik letten? Ze zitten er om hun boek te verkopen. Ook voor de kijker is het prettiger als ze zich op hun gemak voelen en vooral volkomen zichzelf zijn. Het is goed dat ze vooraf nadenken over in welk programma ze zitten, wat er van ze wordt verwacht. Tv is óók vermaak. Overigens is het niet de bedoeling dat we nu allemaal gladjes getrainde auteurs de wereld in sturen.''

ROMAN

Van Biezen is blij dat schrijvers tegenwoordig in allerlei soorten programma's aantreden. Inkopers voor boekhandels trek je wat sneller over de streep als een boek op tv is besproken, is zijn ervaring. Paul Sebes ziet echter juist minder mogelijkheden voor zijn auteurs. ,,Op tv is vooral ruimte voor non-fictie. Met een roman hoef je eigenlijk niet aan te komen.'' Hij vertelt hoe hij een jaar bezig was Robert Vuijsje op de buis te krijgen. Diens debuut 'Alleen maar nette mensen' (2008) gaat over over de zoektocht van een joodse jongen van goede komaf naar een 'intellectuele negerin' als vriendin. ,,Pas toen er een relletje ontstond omdat enkele zwarte vrouwen zich gediscrimineerd voelden, begonnen opeens alle programma's te bellen. Het gaat om de reuring in plaats van om de inhoud, zoals bij Van Dis. Bij DWDD zit een auteur naast Jenny en Danny de Munk die vertellen over hun verhuizing. Daar ga je dan met je hoge cultuur.'' Sebes betreurt het dat er geen echt toegankelijk boekenprogramma is voor een breed publiek. Zelf heeft hij verschillende malen met een eigen format bij tv-producenten aangeklopt. ,,Een Idols voor schrijvers bijvoorbeeld. Of een realitysoap: schrijvers leiden toch best een bijzonder leven. Geen belangstelling.''

Ook Wanda Gloude van Ambo|Anthos mist een 'echt' boekenprogramma. ,,Waar blijft de Nederlandse Oprah die echt mensen aan het lezen krijgt? Er is op tv niemand met de status van een Adriaan Van Dis. Niet omdat er zozeer lange gesprekken moeten komen, het is de tijdgeest dat kijkers hechten aan kort en snel. Als je maar de juiste charismatische persoonlijkheid hebt die kijkers aanspreekt. Haal desnoods Sonja weer terug!''

Overigens gelooft Gloude nog steeds heilig in de ouderwetse kracht van mond op mondreclame. ,,Tv is niet allesbepalend.'' Ze noemt succesauteur Esther Verhoef, inmiddels goed voor een miljoen boeken verkochte boeken. ,,Voor haar laatste boek 'Déjà Vu' wilde ze nu eens geen interviews doen. Het loopt net zo hard!'' Sebes: ,,We werken ons suf aan de te publiceren boeken. Maar uiteindelijk, in de winkel, plakt de boekhandelaar een handgeschreven a-viertje op het boek dat hijzelf het beste vindt. En alle moeite ten spijt, je zal zien dat dát boek wordt verkocht!''

(Op de bovenste foto: Herman Brusselmans bij De Wereld Draait Door, daaronder Heleen van Royen te gast bij Pauw & Witteman)