In april 2004 verkocht de Zweedse journalist Stieg Larsson zijn eerste thriller aan een uitgever in Stockholm, hopende dat dat boek het begin zou zijn van een lange serie. Larsson en zijn vriendin Eva Gabrielsson, met wie hij al 32 jaar samen was, hadden hun ambities niet hoog opgeschroefd. ,,We dachten: als we geluk hebben verkoopt het in Scandinavië en Duitsland'', zegt Gabrielsson in een interview met The Guardian. ,,Ons plan was om de opbrengsten van het eerste boek te besteden aan het afbetalen van onze leningen en wellicht om een zomerhuisje te kopen. Het geld dat de volgende zes of zeven boeken zouden opbrengen, zouden we besteden aan de doelen waarmee we sympathiseren.''Zeven maanden later, op 9 november kreeg Gabrielsson een telefoontje dat ze naar het ziekenhuis moest komen: haar partner was iets overkomen. Onderweg belde zij naar Larssons vader, Erland. Die was niet thuis en Gabrielsson liet de boodschap bij zijn partner achter dat zijn zoon in het ziekenhuis lag. Ze wist niet wat hij mankeerde. Dit was om vijf uur in de middag. Toen vader Erland twee uur later arriveerde, was zijn zoon al dood. De 50-jarige schrijver, een verstokte roker, kreeg een zware hartaanval nadat hij de trap had genomen om zijn kantoor te bereiken - de liften deden het niet.
Wat Larsson en Gabrielsson niet voor mogelijk hadden gehouden, was dat de Millennium-thrillertrilogie verkocht als een razende. En niet alleen in Zweden. Wereldwijd zijn de boeken een hit. De Britten kopen bijvoorbeeld meer boeken van Larsson dan van Dan Brown. ,,Er zijn 22 miljoen exemplaren verkocht in 42 landen'', zegt Gabrielsson. ,,Ik heb schattingen gezien van dertig miljoen verkochte exemplaren.'' De trilogie is inmiddels verfilmd en Hollywood maakt zich op voor een remake van de films.
Wat zich voorts ontvouwde was een nachtmerrie voor Gabrielsson. Zij en Larsson waren nooit getrouwd. En volgens de Zweedse wet erft ze dan niets. Larssons nalatenschap zou worden verdeeld tussen vader Erland en broer Joakim. Voor Gabrielsson was dit een traumatische ervaring. Het ging haar niet eens zozeer om het geld. Wat haar beangstigde was de onzekere toekomst van Stiegs oeuvre: zijn boeken. Wie zou er op toezien dat, als ze aan andere landen zouden worden verkocht, ze correct zouden worden vertaald? Wie zou er op toezien dat bij de verfilming de plots en de karakters niet ingrijpend zouden worden gewijzigd?
De Zweedse wet verplicht stellen die van plan zijn te gaan trouwen hun adres bekend te maken. Maar Larsson en Gabrielsson kozen er uit veiligheidsoverwegingen voor dat niet te doen. Omdat Larsson regelmatig publiceerde over extreemrechts in Zweden, hield hij persoonlijke gegevens zo veel mogelijk geheim. Op de deur van hun appartement stond alleen de naam van Gabrielsson. Larsson vreesde voor zijn leven nadat hij onder meer had bericht over de moord door neonazi's op de Zweedse vakbondsman Björn Söderberg. Zijn kantoor werd eens belaagd door een groep skinheads gewapend bij honkbalknuppels. Hij kon ontsnappen via de achterdeur. En zijn naam en foto werden gevonden toen de politie een inval deed in het huis van een van politieke moord verdachte fascist.
,,In 1993 werden leden van een extreemrechtse groepering gearresteerd die mensen hadden opgedragen om Stieg te vermoorden'', vertelt Gabrielsson. ,,Ik ging naar de politie en zei dat onze identiteit beter geheim moest worden gehouden. De politie was het daar mee eens. Zij zagen de bedreiging ook.'' Het gaf haar een veiliger gevoel. Aan de andere kant: ,,Twee journalisten die nog beter werden beschermd, werden uiteindelijk toch gedood.''
Op de dag dat haar partner stierf, nam Gabrielsson zijn vader mee naar haar huis. Zijn gedrag, zelfs op die dag vond ze al ongepast. ,,Hij deed heel raar. Hij klaagde dat hij tegen iedereen had gezegd dat zijn zoon een thriller op de markt zou brengen, dat hij een lokale krant al een interview met hem had beloofd en dat een boekwinkel een bezoek van zijn zoon kon verwachten. Ik dacht dat ik gek werd. Mijn zus zag dat en maakte vervolgens met Stiegs vader een wandeling. Ik gaf haar Stiegs rugzak met daarin zijn laptop en dagboek mee. Ik wilde dat ze het naar Expo, het blad waar Stieg voor werkte, zou brengen, zodat ze zijn werk zouden kunnen voortzetten.''
Tijdens zijn verblijf bij Gabrielsson klaagde Stiegs vader steeds dat hij niets zou erven. ,,Jij bent zijn vrouw. Dit is verkeerd.'' Vader Erland en zoon Joakim waren niet aanwezig op de bijeenkomst, waar officieel werd vastgelegd dat Stieg geen testament had opgesteld en dat zijn vader en broer de erfgenamen waren. Gabrielsson: ,,In de tussentijd probeerde ik te overleven. Ik had dringend therapie nodig, maar elke therapeut was opgeroepen om de Zweedse slachtoffers van de tsunami in Azië bij te staan. Zes maanden na de dood van haar partner ontving ze een grote bruine enveloppe. De documenten, opgesteld door de belastingdienst, informeerden haar dat Stiegs erfenis was verdeeld tussen vader Erland en zoon Joakim.
Volgens Gabrielsson handelen vader en zoon Joakim door hebzucht en afgunst. ,,Die combinatie is vernietigend.'' Volgens haar zijn de twee jaloers op de hechte band die zij met Stieg had. ,,Zij verschillen zo enorm van Stieg en mij. Stieg was opgevoed door zijn grootouders van moeders kant tot zijn negende jaar. Daar begon het allemaal.'' Larssons grootvader Severin Boström had linkse sympathieën en werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen gezet vanwege zijn anti-nazi-houding. Stieg erfde zijn grootvaders politieke standpunten. Gabrielsson en Larsson ontmoetten elkaar tijdens een demonstratie tegen de Vietnamoorlog in 1972. Vanaf die dag waren ze verenigd in een gezamenlijke wens om 'de wereld te veranderen'.Volgens Gabrielsson is Larssons familie niet goed omgesprongen met zijn bestaande werk. Ze verafschuwt de Engelse vertaling van zijn boeken. De dialogen zijn volgens haar 'verpreutst' door Larssons Britse redacteur, Christopher MacLehose. Verder heeft de familie enkele namen veranderd in het boek, namen die Stieg bewust had gekozen als eerbetoon aan vrienden. Ook walgt ze van de boekindustrie die zich als een parasiet op het werk van Larsson heeft gestort. De mythevorming rond Stieg Larsson noemt ze 'ondraaglijk'. ,,Ze zeggen dat hij een workaholic was die naar bed ging om vijf uur 's ochtends en twee uur later weer opstond. Als dat waar is, dan had ik het wel gemerkt. Het is gewoon niet waar. Hij was juist vaak heel relaxt. Dan lag hij op de bank, te lezen of te denken of te kijken naar spaghettiwesterns.''
De Zweedse journalist Kurdo Baksi, die ook voor het blad Expo werkte, heeft onlangs een biografie van Larsson uitgebracht (die in mei in Nederlandse vertaling bij uitgeverij Signatuur verschijnt). Baksi schrijft daarin dat Larsson niet de journalistieke held was zoals hij wordt afgeschilderd, maar een 'wannabe' verslaggever die rommelde met de feiten en wiens verhalen intensief geredigeerd moesten worden. ,,Het boek is laster en zou uit de handel moeten worden genomen'', zegt Gabrielsson.
Gabrielsson denkt dat ze niet veel meer kan uitrichten tegen de erven van Stieg. De publieke opinie in Zweden is op haar hand: zo is er een website die lezers oproept twee euro te schenken aan een fonds ten gunste van Gabrielsson elke keer dat ze van een van Stiegs boeken of de verfilming daarvan hebben genoten. Maar veel andere opties zijn er niet. ,,Ik kan geen zaak winnen die is gebaseerd op de Zweedse wet. Ik heb geen kans. Ik kan proberen te claimen dat ik co-auteur ben, maar dat is een langdurige en kostbare procedure. Dat kan ik me niet veroorloven.'' Maar: ,,Ik ben ervan overtuigd dat de waarheid uiteindelijk toch zal overwinnen.''
(Klik hier voor het volledige interview)
(Bron: The Guardian)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten