Lee Child (interview, 2009)

Jack Reacher, de compacte held

Politieke intriges, ijzersterke, gelaagde plots, veel actie en af en toe een erotische escapade. Jack Reacher, de boekenheld van de Brit Lee Child, heeft het er maar druk mee. Typisch mannenboeken, maar ook vrouwen kunnen zijn achtbaanachtige avonturen hogelijk waarderen. ,,Reacher is de klassieke held. De ridder die opdoemt uit een nevelig woud, je belager een kopje kleiner maakt en dan weer verdwijnt.''

(Door Monique Brandt)

AMSTERDAM - Een lezeres stuurde hem eens een torenhoge manicurerekening. Ze had al haar keurig bijgehouden nagels meedogenloos stukgekauwd tijdens het lezen over Lee Childs eigen Robin Hood: Jack Reacher. De al jaren in de VS wonende Britse auteur, in het echte leven luisterend naar de naam Jim Grant, vertelt het met een ingehouden glimlach. Net als Reacher is Child gereserveerd en hij praat net zo afgemeten als hij schrijft.

Zijn boekenserie over de vaak bizarre avonturen van voormalig legermajoor Jack Reacher bracht de vroegere tv-producer roem, rijkdom en de mogelijkheid Engeland te verruilen voor leuke optrekjes in bruisend New York en Zuid-Frankrijk. De internationale bestsellerreeks over de in de VS rondzwervende, voormalige militaire politiebons, is wat eens werd beschouwd als het typische 'mannenboek': veel actie, politieke intriges, ijzersterke plots, gelardeerd met af en toe een erotische escapade. Maar ook onder lezers heeft de emancipatie fors toegeslagen. Reachers bewegingen worden nu met name intensief gevolgd door vrouwen. Jack Reacher is een held van het klassieke soort: kort van stof, groot en breed en altijd op de bres voor de slachtoffers van onrecht. En kennelijk onweerstaanbaar voor de vrouwen die zijn pad kruisen. Op een aan de boekenheld gewijd internetforum wisselen vrouwelijke volgelingen vol enthousiasme hun gefantaseerde avontuurtjes met hem uit. Eén lezeres houdt precies, per boek, bij hoe en hoe vaak Reacher seks heeft gehad.

Child, in Nederland voor zijn nieuwste, dertiende boek 'Sluipschutter', moet dit keer wel onbedaarlijk lachen. ,,Is het inderdaad niet fascinerend? Ik vraag vrouwelijke lezers vaak waarom ze zo dol op hem zijn. Wat ik hoor is dat seks met een totale vreemde voor hen vaak een ingewikkelde toestand is, óf man of vriend komt erachter en in het geval van een single vrouw is er de vraag: wat doe je in godsnaam na die ene wilde nacht? Maar met Reacher is er nooit iets 'ná de seks': hij vertrekt uiteindelijk toch weer. Dat gegeven wekt bij de vrouwen die ik erover spreek kennelijk vele fantasieën op: 48 uur geweldige seks en daarna zie je die kerel nooit meer terug.''

Naast lust wekt Reacher ook moederlijke gevoelens op bij zijn vrouwelijke fans, weet Child. ,,Sommige vrouwen willen hem 'temmen', voor hem zorgen. En voelen zich geborgen omdat hij onrechtvaardigheid aanpakt. Nogmaals, ik heb het niet van mezelf. Zo wonderlijk kan het zijn; een boekpersonage als idool. Ze koesteren kennelijk de droom dat er iemand als Reacher voor hen is. Hij is geen Action Man, maar als het moet gaat hij problemen niet uit de weg.''

,,Reacher is een mythisch personage, een metafoor voor alle helden die al bestaan sinds er verhalen worden verteld. De mysterieuze vreemdeling die je te hulp schiet als het einde nabij lijkt. Een ridder die opeens opdoemt uit een nevelig woud, je belager resoluut en doeltreffend een kopje kleiner maakt en weer verdwijnt.''

HEL

Childs nieuwste boek gaat over terrorismedreiging in New York. Over geheime militaire cellen die in hun nijver dit terrorisme te beteugelen, alle grenzen over gaan.

'Sluipschutter' is een passende opvolger van zijn vorige, meesterlijke boek 'Niets te Verliezen', zijn meest politieke boek tot nu toe door de onverholen kritiek op de regering-Bush en de manier waarop deze met het dreigend terrorisme is omgesprongen. Child was naar eigen zeggen zó geërgerd door de regering dat hij na de herverkiezing van Bush een paar jaar naar Frankrijk is 'gevlucht', zoals hij eerder zijn geboorteland verliet ten tijde van Margaret Thatcher: ,,Zij betekende het einde van Engeland. Het was een hel om er toen te leven.'' De verkiezing van Barack Obama heeft hem weer teruggebracht naar de stad die hem zo na aan het hart ligt: New York.

,,Ik schrijf niet zozeer uit woede, als wel uit ongeduld dat dingen niet veranderen. En om het feit dat ik krankzinnig word van de bullshit die machthebbers ons verkopen. Reacher is mijn perfecte uitlaatklep: hij heeft geen politieke kleur, hij is een zeer onafhankelijke geest, niet bepaald sociaal of verfijnd, maar een pragmatische commentator van de wereld om hem heen.''

Reacher is een man zonder papieren, een doelloze zwerver zonder vaste verblijfplaats. Het leven is voor hem steeds moeilijker geworden in een tijd dat burgers steeds meer in de gaten worden gehouden. ,,Dat gegeven vervreemdt hem in feite nog meer van de rest van de wereld. Het geeft hem nog meer redenen te proberen onder de radar te blijven. In feite waren de gebeurtenissen van 9/11 voor auteurs overigens nog niet zo gek. Traditionele thrillerschrijvers als John le Carré raakten behoorlijk in de problemen toen de Koude Oorlog afliep. Het doelwit verdween. David versus Goliath, dat was kort door de bocht het thema in veel oude thrillers. Maar als Goliath opeens verdwijnt, er is geen Sovjet-Unie meer, geen KGB meer, wat dan? Die periode van zoeken heeft even geduurd. Nu is er het Midden-Oosten. In zekere zin zijn wij auteurs dus wel blij dat Goliath terug is.''

Sinds het verschijnen van zijn eerste boek, nu dertien jaar geleden, lijkt Child steeds compacter te gaan schrijven. Zijn antwoord op de hedendaagse cultuur, waar zelfs politici het moeten hebben van scherpe oneliners, zegt hij. ,,Het gemiddelde politieke interview op tv duurt een paar minuten. Het draait om soundbites, niet meer om welsprekendheid en intelligentie.''

Of we Reacher nog eens op het witte doek gaan zien, blijft de grote vraag, ook voor zijn geestelijk vader. De filmrechten waren verkocht, maar de optie loopt deze maand af, en er is nog geen letter aan het script geschreven. ,,We verkopen het wel weer aan iemand anders. Zo gaat dat in Hollywood: het tot stand brengen van een serie als ER heeft twintig jaar geduurd'', zegt de voormalige hotshot van het Britse Granada Television. Hij vermaakt zich naar eigen zeggen opperbest met zijn hernieuwde kennismaking met de tv- en filmwereld.

,,Tijdens een promotietour zat ik onlangs in een piepklein boemeltreintje toen mijn mobiel ging: bleek het George Clooney te zijn! Hij zegt: 'ik ben gek van je boeken. Ik wil ze verfilmen met Brad Pitt, wacht, ik geef hem je even'. Daar zat ik dus, in een treintje vol oude dametjes met Pitt en Clooney te babbelen. Maar natuurlijk, achteraf heb ik nooit meer van ze gehoord, na die lunch waren ze me kennelijk alweer vergeten. Op dat moment zullen ze écht in de film geloofd hebben, maar een uur later geloven ze weer in wat anders: dat is Hollywood.''

Lee Child - Sluipschutter. Uitgeverij Luitingh Sijthoff, 399 pag., 19,95 euro

(Foto: GPD/David van Dam)