Literatuur en thrillers (column, 2008)

MISPLAATST DÉDAIN

(Door Peter Kuijt)

Arjan Peters

Daags na het winnen van zijn derde Gouden Strop zei Charles den Tex in een van zijn vele interviews dat je met zo'n prijs doorgaans wel in de Bestseller 60 terechtkomt. Wat heet: Zijn 'CEL' bezet nu de eerste plaats van deze verkooplijst.

In deze Maand van het Spannende Boek wordt weer eens bewezen dat de misdaadroman stevig in zijn schoenen staat. Ongeveer de helft uit de lijst met 60 meest gewilde boeken (waaronder literaire romans, bundels met columns, vaderdagboeken tegen de helft van de prijs, EK-gedoe, true crime en een biografie) bestaat uit thrillers. En na het werk van Baantjer, Simone van der Vlugt en Henning Mankell gaat er dit jaar wéér een spannend boek aan top.

Dat moet flink 'au' doen in de literaire grachtengordel, waar men doorgaans chronisch de neus ophaalt voor alles wat riekt naar spannend.

Dédain is een allesbehalve bewonderenswaardige eigenschap. Een 'goed' voorbeeld daarvan gaf literatuurcriticus Arjan Peters onlangs in zijn column in de Volkskrant. Hij was aanwezig in de Melkweg in Amsterdam op de avond dat Charles den Tex zijn prijs in ontvangst mocht nemen. En het leek wel of Peters in een ander universum was beland. Hij zag auteurs die recensenten joviaal op de schouders sloegen en ze elkaar een glas slap evenementenbier toeschuiven. Hij concludeerde: ,,Veelzeggende vredigheid. Die betekent dat het Spannende Boek nog steeds niet volwassen is. Iedereen mag meedoen en alleen al voor de moeite krijg je al een nominatie.'' Peters vond het vreemd dat Simone van der Vlugt niet werd uitgejouwd, die volgens hem 'het foutloze Nederlands maar niet machtig wil worden'.

Het tekent de persoon Arjan Peters dat hij op boegeroep had gehoopt voor de schrijfster van 'Blauw water'. Het is bepaald niet sympathiek en het roept de vraag op hij het boek wel gelezen heeft.

Het bewijst wel dat hij niet doorheeft hoe het er in het thrillergenre aan toegaat. Recensenten branden - als het moet - thrillers af en omgekeerd maken auteurs hun besprekers voor rotte vis uit. En in navolging van andere literaire boekenjury's laat ook de jury van de Gouden Strop weten dat niet alle inzendingen altijd van behoorlijk niveau zijn. ,,Geen kaf zonder koren.'' Het is 'all in the game' en zo gaat het al jaren, maar er blijft door de bank genomen altijd een soort van wederzijds respect voor elkaar bestaan.

Wat Peters betreft zijn literatuur en thrillers twee fenomenen die nooit tot elkander zullen geraken: 'never the twain shall meet'. Jarenlang was dat ook het geval. Er ontstonden verhitte discussies toen Maarten 't Hart in 1994 de Gouden Strop won met 'Het woeden der gehele wereld'. En literair schrijver en komend Boekenweekgeschenkauteur Tim Krabbé vond het maar niks toen hij een jaar later met de prijs werd onderscheiden voor zijn boek 'Vertraging'. Niet dat hij het geld - 25.000 gulden - weigerde, overigens.
Sinds jaar en dag werd slechts in de zomerkoffer wel eens 'een trillertje' tussen het ondergoed gelegd, 'voor op het strand'. De rest van het jaar mocht je er niet mee gezien worden. En het Boekenbal was er alleen voor Connie Palmen, Simon Vinkenoog en Harry Mulisch.

Nu is de misdaadliteratuur een economische factor van betekenis geworden. Je kunt er zelfs in Nederland een goed belegde boterham mee verdienen. De thriller is doorgebroken. Van de weeromstuit kregen de thrillerauteurs van de stichting CPNB hun eigen Power of Plots. Wel in een te kleffe en broeierige poptempel in plaats van in een chique schouwburg, maar alla. En de Maand voor het Spannende Boek vindt nog immer plaats op het moment dat alle belangrijke actualiteitenrubrieken al aan een zomerslaap zijn begonnen, maar we moeten niet op alle slakken zout gaan leggen.

Thrillerauteurs zouden graag de scheiding tussen misdaad- en de 'gewone' literatuur opgeheven zien. Maar dat bereik je niet door het malle stempel 'literaire thriller' op de boeken te drukken. Tomas Ross pleitte er jaren geleden voor de Gouden Strop maar af te schaffen, omdat de prijs toch maar telkens naar het handjevol dezelfde auteurs ging. Iets wat het 'erelid' van het Genootschap voor Nederlandstalige Misdaadauteurs nu niet meer mag zeggen, dat heeft hij moeten beloven. Het zou ook onverstandig zijn. De Strop is in de twintig jaar van zijn bestaan een merk geworden, te bekend om zo maar op te knopen.

Veel meer aanbeveling verdient het om de écht goede thrillers ook te laten meedraaien in het literaire prijzencircus. Charles den Tex heeft zijn uitgever al gezegd dat-ie 'Cel' maar moet inzenden voor de Ako Literatuurprijs. ,,Ik zie het dan wel'', aldus de Stropwinnaar in een interview. ,,Ik vind zelf dat ik mee kan doen.'' Zeker weten dat Den Tex gelijk Oranje tijdens dit EK geen slecht figuur zou slaan.
En het kan vast en zeker geen kwaad om Arjan Peters in de jury van de Gouden Strop plaats te laten nemen. Komt-ie wellicht ook van dat dédain af.