Verspilde moeite (column, 2015)

ELEMENTAIRE DEELTJES

(Door Peter Kuijt)

Het proces dat Saskia Noort en haar uitgeverij Ambo|Anthos tegen thrillerdebutant Liselotte Stavorinus en haar uitgever De Crime Compagnie hebben ingesteld, kent louter verliezers.

Allereerst Saskia Noort en de haren die van de rechter in Lelystad een forse tik op de vingers hebben gekregen. De rechtbank maakte gehakt van hun bewering dat Liselotte Stavorinus bij het schrijven van haar eersteling 'Het reservaat'  zwaar zou hebben geleund op Noorts bestseller 'De eetclub' uit 2004. De bijna dertig verhaalelementen uit 'De eetclub' die volgens Noort auteursrechtelijke bescherming genieten, konden de rechter geenszins overtuigen. Sterker nog, die elementaire deeltjes kwamen volgens hem ook in andere boeken voor. De rechter gebruikte in zijn vonnis woorden als 'aan de realiteit ontleend', 'niet het resultaat van een creatieve schepping' en 'te basaal om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen'.

Je vraagt je af in welke geestverruimende toestand men op het kantoor van Ambo|Anthos verkeerde toen de lijst werd opgesteld met voorbeelden uit 'De eetclub', die enkel en alleen uit Noorts tekstverwerker konden komen en nooit en te nimmer uit het brein van een collega-auteur. Hè, wat flauw van Stavorinus om haar thriller in Blaricum te situeren, terwijl Noort al haar boek had geplaatst in Bergen, ook al zo'n chic dorp. Vervelend ook dat men in beide plaatsen in grote, dure terreinwagens rond rijdt, dat privilege is niet slechts voorbehouden aan de karakters uit 'De eetclub'.

Series als 'Gooische Vrouwen' hebben bij de lezer dan wel de kijker de vooroordelen over de inwoners van welgestelde dorpen als Bergen, Blaricum, Laren, Bloemendaal en Wassenaar wortel laten schieten dan wel versterkt. Daar wonen kakkers, wannabe-kakkers en de lui met het nieuwe geld. Die gaan bijvoorbeeld voor elk feestje bij een nieuwe vriendin eens even flink duur shoppen. Klokken dagelijks een fles chablis weg. Richten hun woning geraffineerd minimalistisch in of juist over de top met bijvoorbeeld een kroonluchter met mistletoe en met goud en zilver behangen kerstbomen. En als de verveling toeslaat, wil seks met een 'foute man', zo'n jongensachtig type, met baardje van drie dagen en een spottende grijns, wel eens voor afleiding zorgen. Dat dat weer voor heibel zorgt, is een weinig originele verhaallijn. Vele, zogeheten 'vrouwenthrillers' zijn ervan doordrenkt. Dat maakt ze doorgaans ook zo saai. Elkaars klonen.

Noort en haar uitgeverij hebben een groslijst met stereotypen opgesteld en gemeend dat daar auteursrecht op rust. Terecht dat de rechtbank dat niet accepteerde. Of zoals Ilse Karman, oprichter van De Crime Compagnie opmerkte: ''Als de rechter anders had geoordeeld, zou het voor iedere uitgever onmogelijk worden nog een boek op de markt te brengen.'' Als alle verhaalelementen uit bijvoorbeeld 'Moby Dick', '1984', 'Lolita', 'Pippi Langkous' of 'Het boek Job' auteursrechtelijk beschermd zouden zijn, dan zouden we geen wereldliteratuur meer overhouden. En had Maj Sjöwall al die Scandinavische misdaadschrijvers die eveneens norse rechercheurs ten tonele voeren, met succes voor de rechter kunnen slepen.

Wellicht had de rechter Noort gelijk gegeven als zij in 'De eetclub' had geschreven over een Bergense miljonair die zich op een rode fiets met terugtraprem door de rijke dreven begeeft en in zijn vrije tijd wandkleden punnikt en Stavorinus bladzijden had volgetikt over een rijke man op een zwarte fiets met drie versnellingen, die zich 's avonds vol enthousiasme stort op borduurwerken. Maar ja, dergelijke originaliteit is in de boeken ver te zoeken.

Hoewel ze officieel heeft gewonnen, is Karman in deze zaak ook een verliezer. Ze wordt door de actie van Noort en Ambo|Anthos op kosten gejaagd, moet een advocaat inhuren en is vooral veel tijd kwijt aan de zaak. Tijd die ze liever had besteed aan het uitgeven van nieuw en uiteraard origineel werk. Bovendien is ze door haar collega-uitgever Chris Herschdorfer in de hoek gezet als een profiteur die wil meevaren op het succes van zijn auteur. Niet bepaald de meest vriendelijke kwalificatie. Je begrijpt niet waarom Ambo|Anthos deze bij voorbaat kansloze rechtszaak is begonnen. Zijn zelfingenomenheid en arrogantie de bestselleruitgeverij parten gaan spelen? Was Noort er zo op gebrand haar naaste concurrentie een slag toe te brengen? Hoewel, naaste concurrentie? Van 'De eetclub' zijn ruim 580.000 stuks afgezet, Stavorinus wist 'maar' zo'n drieduizend exemplaren van haar debuut weg te zetten.

Hoe dan ook, dit is een schoolvoorbeeld van verspilde moeite.

Heel veel verspilde moeite.

(deze column stond eerder op Hebban|Crimezone)