Via natuurlijke weg (nieuws, 2023)

Jury sombert over toekomst Gouden Strop



De jury van de Gouden Strop is pessimistisch over het voortbestaan van Nederlands belangrijkste thrillerprijs. In de toekomst is het met deze literaire onderscheiding gedaan, als de uitgevers niet zoeken naar en investeren in nieuw talent, sombert het vijfkoppige college in zijn rapport waarin Musserts schaduw van John Kuipers als beste thriller wordt beoordeeld. 

Het was een mager jaar, qua aantal ingezonden boeken. Zestien uitgeverijen zonden in totaal 41 titels in, waarvan er 39 door de ballotage kwamen. Onder de 39 beoordeelde thrillers waren er maar drie debuten. Om een prijs toe te kennen moet er natuurlijk wel iets te kiezen zijn, stelt de jury. 'Dat was dit jaar niet het geval als het gaat om de Schaduwprijs voor het beste spannende debuut. Dat louter inzenden een kans van 33,333% zou geven op een prijs kan niet de bedoeling zijn, meenden wij als jury. Wil de Schaduwprijs werkelijk iets betekenen, dan moet dat percentage heel wat lager liggen. En dus reiken we de prijs dit jaar niet uit.'

Trend
In het voortreffelijke rapport dat onder voorzitterschap van schrijfster Pauline Slot is opgesteld, vraagt de jury af waarom het thrilleraanbod zo beperkt is. 'Van de vernieuwing en diversificatie die we elders in de literatuur nu eindelijk hun beslag zien krijgen, is in dit genre nog weinig sprake. Het aantal debuten neemt af. Vorig jaar waren het er zes, dit jaar nog maar drie. Als deze trend doorzet komen we volgend jaar uit op nul. Daarna is het dan nog slechts wachten op het langzaamaan verscheiden van de oudgedienden, liefst via de natuurlijke weg van een zachte dood op hoge leeftijd.'

'Als de langst overlevende thrillerschrijver zijn of haar Gouden Strop in de wacht heeft gesleept - vrouwen leven doorgaans langer, dus dat laatste is het meest waarschijnlijk - kan de Gouden Strop in zijn geheel worden opgeheven', vreest de jury, die dan ook de oproep aan uitgevers doet 'dit noodlot' te keren. 'Ga op zoek naar talenten die de bestaande orde van stevige competitie kunnen voorzien, en schuw originaliteit daarbij niet. De lokroep van de vermeende succesformule kan sterk zijn, maar te veel imitatie, formats en doelgroepthrillers zijn uiteindelijk de dood in de pot voor het spannende boek.'

Wit en wat ouder
De jury had ook kritiek op de samenstelling van de groep schrijvers die dit jaar in de race waren voor de Gouden Strop. 'Het gezelschap thrillerauteurs lijkt verdacht veel op de bezoekers aan een literaire avond: wit en vaak al wat ouder. Van grote diversiteit is in dit genre vooralsnog geen sprake. De oudgedienden houden hun positie, vers bloed met baanbrekend werk dient zich maar nauwelijks aan.'

Wat de jury verder opviel was dat veel hedendaagse thrillers direct, vaak in een ik-vertelling, toegang tot de beleving en gedachten van de personages. 'Daarmee doen ze iets wat in een film niet kan, behalve met het flauwe middel van de voice-over. Een pluimpje voor de roman. Soms leidt dit schrijven van binnenuit echter ook tot passages vol lichamelijke sensaties: het bonzende hart, de droge keel, de ijzerachtige smaak van bloed, de adrenaline die giert. Dat is dan weer jammer. In een thriller gaat het niet om de angst van het personage: het is de lezer die om een bonzend hart verlegen zit. Het lezershart gaat sneller kloppen van een schoen op brekend glas of een bewegend gordijn, niet door een beschrijving van de angstsymptomen van het personage.'

Bonkende harten
Een pluspuntje zag de jury nog wel: er zijn steeds minder thrillers die beginnen met een uit de lucht vallende proloog: zo'n losstaande scène aan het begin: ‘Ze voelde zijn handen om haar nek. Haar adem stokte en ze voelde hoe haar hart bonkte in haar keel.’ Zo’n voorproefje van een letterlijk of figuurlijk bloedstollend moment is inmiddels schering en inslag. 'Onze shortlist is, op één boek na, verfrissend proloogloos, en die ene proloog bevat geen bonkende harten maar een fraaie sfeerimpressie. Onze genomineerden vertrouwen er terecht op dat thrillerlezers heus wel weten dat er iets te gebeuren staat in het verhaal. Dat is het genre hen immers verplicht. Ze beginnen gewoon bij het begin en zorgen dat de urgentie daar direct voelbaar wordt.'

Zie ook deze column.