Wat koortsig (column, 2023)

Gouden loep? Gouden griffel?  



(Door Peter Kuijt)

Polarisatie is overal. Ze ligt zelfs op de loer zodra de thriller van eigen bodem ter sprake komt. Volgens de een floreert het spannende Nederlandstalige boek best wel ‘in de breedte’, de ander ziet alleen maar vertaalde thrillers aandacht krijgen in de boekhandel. Feit is dat ondertussen steeds minder boeken meedingen naar de Gouden Strop.

Een opgewekte boekverkoper uit Leuven liet eind april door het blad Knack optekenen verrast te zijn door de opkomst van de Vlaamse misdaadroman. De boeken van Wouter Dehairs, Toni Coppers, Christian De Coninck en Jo Claes krijgen geen tijd om stof te vergaren want ze vliegen daar de deur uit.

Hoe anders is het gesteld bij de noorderburen? Daar komt geen mannelijke thrillerauteur meer aan te pas in de bestsellerlijsten. De laatste thriller van René Appel, Waarom niet, komt niet in de Bestseller 60 voor, Breekpunt van Elvin Post evenmin. De Repair Club van Charles den Tex, warempel bekroond met 5 sterren van VN Detective & Thriller Gids en genomineerd voor de Gouden Strop, stond er vorig jaar slechts één week in, op plaats 54…

Thermometer
De komende Thriller Weken vormen een prima moment om weer eens de thermometer in de bips van de Nederlandstalige thriller te steken. Steekt het spannende boek van Nederlandse en Vlaamse bodem goed in z'n vel of is de patiënt wat koortsig?

Het hangt er maar van af aan wie je het vraagt. De een zal bijvoorbeeld teleurgesteld zijn dat er dit jaar slechts 39 boeken ter beoordeling zijn ingestuurd voor de Gouden Strop, terwijl in ‘die goede oude tijd’ makkelijk het dubbele aantal werd gehaald. De ander zal optimistisch antwoorden dat uitgevers kennelijk nu voor kwaliteit gaan en daarom zo spaarzaam Hollandse dan wel Vlaamse auteurs aan zich binden en aanbieden.

Leeservaring
Schrijver Peter Römer was nog voorzitter van het Genootschap voor Nederlandstalige Misdaadauteurs toen hij poneerde dat je iemand in blind vertrouwen een Scandi-thriller cadeau kon doen omdat je wist dat je kwaliteit in handen had, terwijl je met een Nederlandstalig misdaadboek maar moest afwachten wat voor leeservaring je zou opdoen. Maar voorzitter Pauline Slot van de Gouden Stropjury was juist in haar nopjes met ‘de breedte’ van ons thrillergenre. Op de longlist van dit jaar stond van alles wat, stelde ze: ‘Van cosy crime tot historische en bovennatuurlijke spanning. En alles ertussenin.’

Qua naamsbekendheid van de prijs is er voor geldschieter NBD Biblion trouwens nog wel wat werk aan de winkel. De Gouden Strop doet niet bij het grote publiek een belletje rinkelen. Misschien is de volgende gebeurtenis wel daarvoor exemplarisch te noemen. Begin mei werd in de kennisquiz Met het mes op tafel de volgende vraag gesteld: Hoe heet de prijs voor het beste Nederlandstalig spannende boek die ieder jaar wordt uitgereikt? De olijke presentator Herman van der Zandt gaf nog heel vriendelijk een voorzet: ‘Het is de Gouden….?’ De twee overgebleven kandidaten vulden aan met respectievelijk ‘Loep’ en ‘Griffel’….

Koerswijziging
Nog een constatering: het winnen van de Gouden Strop betekent niet automatisch dat je wekenlang in de hoogste regionen van de Bestseller 60 zult bivakkeren. Vogeleiland van Marion Pauw hield het vorig jaar na toekenning van de prijs slechts twee weken in de lijst vol, Bloedsteen van Bernice Berkleef (winnares in 2021) kwam er überhaupt niet aan te pas. Hoe Musserts schaduw, de winnende thriller van John Kuipers het dit jaar zal doen, gaan we komende weken ontdekken.

De koerswijziging van de Stichting Gouden Strop om Vlaamse uitgevers van deelname te weren en zodoende Nederlandse schrijvers meer aandacht te geven, zet, zo kun je wel concluderen, geen zoden aan de dijk. De enige winnaar die – jaren geleden al weer - goed scoorde, was Esther Verhoef, maar haar winnende thriller Lieve mama was vóór de bekroning al een bestseller. Over de Brabantse succesauteur gesproken: haar nieuwe thriller Alter Ego scoorde - alle promotie-interviews ten spijt - net geen nummer 1-positie. Suzanne Vermeer, van wie we de identiteit nog steeds niet weten (misschien worden haar thrillers wel door ChatGPT geschreven…), deed het beter. ‘Haar’ nieuwe boek Strandfeest stoomde in de eerste week door naar de hoogste positie.

Tijden veranderen. Vijf jaar geleden zei René Appel nog dat hij op het thrillergenre was uitgekeken. Uitgekeken op ‘die perverse moordpartijen, seriemoordenaars en cliché-politiemensen’. Elvin Post wilde toen niet dat er ‘thriller’ op zijn boek Arizona Blues zou staan, want het schrijven van een bepaald genre vond hij ‘lastig'. En Saskia Noort wilde af van het label thrillerschrijfster, want ze wilde ‘meer vrijheid'. Het leek even of de schrijvers zich schaamden voor het genre. Maar gelukkig zijn nu de jongste boeken van Post en Appel en het komende van Noort (De nazaten) alle weer voorzien van het stempel thriller.....

Status
De buitenlandse thriller wordt goed verkocht in ons land, daarnaast roeren slechts enkele - voornamelijk vrouwelijke - Nederlandse schrijvers de trom. Het succes zij ze gegund, maar het doet geen recht aan al die ploeterende thrillerauteurs uit Nederland en Vlaanderen die op zijn minst een beetje meer aandacht verdienen. Het lezersplatform Hebban stelde aan tientallen schrijvers twee vragen: hoe zien zij de status van de Nederlandstalige thriller en waar zitten ‘verbeterpunten’? Deze week staat het antwoord op de eerste vraag online.

De landelijke media besteden maar mondjesmaat aandacht aan de Nederlandstalige thriller. Het collectief Moordwijven treedt bijna uit zichzelf van vreugde als de Volkskrant een van hen, schrijfster Anya Niewierra, meer dan vijf vragen voorlegt. Voor de rest doen kranten, radio en tv er het zwijgen toe. Het NOS journaal berichtte op de avond van de Gouden Strop-uitreiking over asielzoekers in Ter Apel, Oekraïne, een vermiste vrouw die na 29 jaar wordt gevonden, rellende AZ-supporters, de bij PSV opgestapte Ruud van Nistelrooij en Netflix die deelkijkers gaat aanpakken. Maar geen woord over John Kuipers en zijn Musserts schaduw.

Maar misschien maken de uitgevers het er zelf wel naar. Slechts 39 boeken stuurden ze op naar de Gouden Strop-organisatie. Daarvan waren er drie van een debutant, vorig jaar ging het nog om zes debuten. Geen wonder dat de Schaduwprijs dit jaar niet werd uitgereikt. En als de trend doorzet, als uitgevers geen moeite meer doen om naar goede Nederlandstalige thrillers te zoeken, aan zich te binden en goed te begeleiden, als zij schouderophalend doen over Nederlands belangrijkste thrillerprijs, dan verliest ook de Gouden Strop haar glans.

Dan heb je geen halve minuut in het journaal meer nodig.

Zelfs geen tien seconden….