Schrijven voor miljoenen (nieuws, 2016)

IN DE VOETSPOREN VAN BAANTJER EN HAVANK

Een kwart, een halve of hele miljoenen. Een flinke schare Nederlandse thrillerauteurs timmert flink aan de weg met hun aantallen verkochte boeken. Maar ze kunnen nog (lang) niet tippen aan de prestaties van Appie Baantjer en Havank.

(Door Peter Kuijt)

Toen Appie Baantjer kort voor zijn 87ste verjaardag op 29 augustus 2010 overleed, had hij zeventig misdaadromans rond en over rechercheur De Cock op zijn naam staan. Met meer dan zeven miljoen verkochte exemplaren is de oud-politieman de bestverkochte misdaadschrijver van Nederland. ‘Ik vergiftig heel Nederland met mijn boeken’, zei hij in een interview uit 1998 over zijn immense populariteit.

Zijn ongebreidelde werklust legde de auteur bepaald geen windeieren. Baantjer hield er een fraaie, vrijstaande woning in Medemblik op na. In zijn uitgestrekte tuin liet hij fors uitgevallen modeltreinen volgens een strakke dienstregeling rondtuffen.

Een andere veelverkoper van misdaadromans was Hans van der Kallen (1904-1964), beter bekend onder de naam Havank. Voor uitgeverij Bruna schreef hij dertig spannende romans over de speurder Charles C.M. Carlier, alias De Schaduw. Mede door een enthousiaste reclamecampagne van de uitgever (op stations en in kiosken hingen posters met ‘Stop! ’n Nieuwe Havank!’) leidde elk nieuw deeltje tot een run op de boekwinkel. Geschat wordt dat van Havanks ‘romans van avontuur’ ruim zes miljoen exemplaren zijn verkocht.

Het einde van zijn leven verliep overigens niet bepaald rooskleurig. De laatste jaren had hij zijn intrek genomen in Hotel Amicitia in Leeuwarden. Havank kwam hier zo vaak dat uitgever Bruna aan de hotelier vroeg om de financiën van de met enorme schulden kampende auteur te beheren. Op 22 juni 1964 werkte Havank in het hotel aan zijn boek Caviaar en cocaïne toen een zware hartaanval hem fataal werd. Om vijf voor vier ’s middags was hij voor het laatst in levende lijve gezien.

Baantjer verkocht zeven miljoen boeken, Havank zes miljoen. Deze indrukwekkende aantallen riepen de vraag op hoeveel in ons land verkochte exemplaren de hedendaagse Nederlandse thrillerauteurs op hun cv hebben staan. De website Hebban stuurde de vraag onlangs rond en kreeg van een flink aantal misdaadschrijvers dan wel hun uitgevers openhartige antwoorden.

Saskia Noort, bestsellerauteur van onder meer De eetclub, De verbouwing en Debet, ging te rade bij haar uitgeverij Ambo|Anthos. Ze schatte vooraf dat ze zo rond de 2,7 miljoen stuks zat. Bijna goed, antwoordde haar redacteur. ‘Het zijn er 2.741.000.’

‘Ik heb de laatste cijfers eens bij elkaar opgeteld en kom op iets meer dan 2 miljoen’, antwoordt Simone van der Vlugt. ‘Als je mijn historische romans meerekent, zitten we op 2,5 miljoen verkochte boeken in Nederland.’ Het aantal verkochte thrillers in binnen- én buitenland samen is eveneens 2,5 miljoen voegt ze er later aan toe.

Suzanne Vermeer is een geval apart. De schrijfster is het bedenksel van auteur Paul Goeken die met zijn eigen thrillers niet het succes kreeg, waarop hij gehoopt had. Na vier titels ontstond het idee om daarnaast andere boeken, vakantiethrillers, onder pseudoniem uit te brengen. All-inclusive (2006) was het eerste boek op naam van Suzanne Vermeer en werd meteen een bestseller. Ook de meer dan vijftien zomer- en winterthrillers die volgden, verkochten als warme baguettes. Goeken overleed in 2011 op 48-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker. Besloten werd de Suzanne Vermeer-serie voort te zetten met een andere, onbekende auteur. Aan de bedenker kunnen we het niet meer vragen en wie de ‘nieuwe Suzanne Vermeer’ is, is een groot geheim. De jongste gegevens over het aantal verkochte thrillers zijn niet bekend ondanks toezeggingen van de uitgeverij om daar helderheid in te verschaffen. Dus moeten we het doen met de informatie van de website: in totaal zijn er al meer dan 2 miljoen Suzanne Vermeers verkocht.

'Oei, lastige vraag’, reageert Tomas Ross. ‘Als ik alles zo bij elkaar schat, dus ook de non-fictie en de spannende kinderboeken erbij, samen met de thrillers zo’n zeventig titels, zo rond de 2 miljoen.’

Esther Verhoef heeft voor een handvol uitgevers meer dan tien spannende boeken geschreven: literaire thrillers, maar ook actiethrillers onder het pseudoniem EscoBer. 'Al die thrillers bij elkaar opgeteld kom ik afgerond uit op 1.752.000 exemplaren’, laat de schrijfster weten. Niet in de rekensom verwerkt zijn de cadeaunovelle Erken mij (833.500 exemplaren) voor de Maand van Spannende Boek 2009, columnbundels, romans en non-fictie. Verhoef voegt eraan toe: ‘Ik vermoed trouwens dat Havank en Baantjer niet gauw door de huidige generatie thrillerschrijvers verslagen zullen worden omdat die in deze tijd geduchte concurrentie ondervinden van bijvoorbeeld games, Netflix en illegale downloads.'

Loes den Hollander, auteur van inmiddels 26 boeken, heeft even navraag gedaan bij haar uitgeverij Karakter. ‘We zitten inmiddels op 1 miljoen.’

‘Ik kan geen precieze aantallen geven’, meldt René Appel, eind vorig jaar nog onderscheiden met de oeuvreprijs De Gouden Vleermuis. ‘Ik beschik niet over documentatie waarin ik verkochte exemplaren kan vinden. Daarnaast zijn er van veel boeken weer verschillende uitgaven gemaakt (paperback, midprice, pocket, scholiereneditie, etc.). Ik gebruik liever Nederlandse woorden dan Engelse termen, maar ik hanteer hier toch maar de uitdrukking ‘educated guess’. En die leidt tot 650.000 exemplaren.’

In mei 2015 kondigde Marion Pauw aan te stoppen met schrijven. Ze was toen bezig met het opzetten van een bedrijf, vertelde ze. Pauw had een product ontwikkeld dat ze op de markt wilde brengen. Ze heeft tot dusver acht boeken geschreven, waaronder Hemelen, We moeten je iets vertellen, Jetset, Zondaarskind en het met de Gouden Strop bekroonde Daglicht. Volgens een opgave van haar uitgever, Ambo|Anthos, heeft Pauw meer dan 500.000 boeken verkocht.

Simon de Waal, dit jaar auteur van het geschenkboekje voor de komende Spannende Boeken Weken van de CPNB, is met name een serieschrijver, zo blijkt uit zijn opgave. De Waal: ‘Dit zijn de boeken die ik in de telling heb meegenomen: Pentito, Cop vs Killer, de Boks-serie, de De Waal & Baantjer-serie, de Wulffers-serie en de Van Ledden Hulsebosch-serie (waarvan ik de laatste twee delen heb geschreven met Dick van den Heuvel. Ruw geschat kom ik op een aantal van 325.000 exemplaren. Ik kan dus niet in de schaduw staan van velen…’

‘Uitgeverij De Geus zegt altijd ‘Meer dan 1,2 miljoen keer over de toonbank’, maar dan rekenen ze het geschenkboekje (Onmacht, uit 2010, red.) mee’, stelt drievoudig Gouden Strop-winnaar Charles den Tex. ‘Maar als je vraagt naar verkochte exemplaren, dan moet je droog tellen, vind ik. Bij elkaar schat ik dat ik rond de 300.000 thrillers heb verkocht.’

‘Volgens de laatste gegevens van de uitgever zijn er van mijn thrillers ruim 250.000 exemplaren verkocht’, schrijft Gouden Strop-winnaar Michael Berg.

‘Het laatste jaar gaat het wel lekker hard’, mailt Corine Hartman, onder andere auteur van het onlangs verschenen In een vlaag van waanzin. ‘Maar vergeleken met collega’s als Saskia Noort en Simone van der Vlugt steek ik nog bleekjes af, hoor. Zo rond de 200.000. Met de verkopen in Duitsland en enkele speciale uitgaven kom ik op de 250.000, schat ik. Nog lang geen Havank dus!’

‘Jezus, moeilijke vraag hoor’, verzucht Peter de Zwaan. ‘Niemand gelooft het, maar ik ben waarschijnlijk de enige schrijver ter wereld die zich nooit druk heeft gemaakt om de oplages. Met regelmaat kwam er een bedrag en dan gingen we naar de Verenigde Staten. Daar zijn we 25 keer of vaker geweest dus het viel met die bedragen wel mee, zeg ik terugkijkend.’ ‘Ik kan er wel een redelijk grove slag naar slaan. Vóór De Bezige Bij/Cargo zijn zestien misdaadromans verschenen bij Spectrum, Meulenhoff en De Geus. Daar waren twee klappers bij met zeven en tien of elf drukken: De Voeder en Het Alibibureau. De andere boeken deden het minder goed, maar als ik een gemiddelde aanhoud van 10.000 per roman dan zit ik eerder te laag dan te hoog. Totaal dus: 160.000. Bij Cargo ging het goed met Kelly’s 30.000, maar slecht met de 5 romans die volgden. Als ik een totaal aanhoud van 25.000 dan zit ik er vast niet ver naast. Kom ik dus op 185.000.’

'Ik heb met uitgeverij Ellessy afgesproken dat ik geen cijfers geef over De Loverman (De Zwaans thriller over neurochirurg Ernst Jansen Steur, red.) en dat doe ik dus niet. Ik hou me bij: Cargo zou er jaloers van worden. Er is ook nog een boekje (De middelman) verschenen bij een uitgever die failliet is gegaan en daar heb ik nooit een afrekening van gehad en er is iets op e-bookgebied. Totaal ongeveer 200.000 zou ik zeggen. Niks te veel voor twintig jaar gesappel, gna gna,’

‘Ik heb het nooit bijgehouden’, bericht Roel Janssen, in 2007 winnaar van de Gouden Strop met De tiende vrouw. Voor Hebban wil hij wel een poging wagen. ‘Twee keer ruim 20.000 voor mijn eurothrillers, één keer ruim 40.000 voor De tiende vrouw, twee keer 3500 voor Kloonbaby en Stem van het volk, iets meer exemplaren voor Karaktermoord en ik schat dat Fout Goud zo tegen de 5000 heeft verkocht. Bij elkaar kom je op ongeveer 100.000. Eigenlijk best veel… Hoewel ik van Fout Goud meer had verwacht.'

‘Van de acht thrillers die ik uitbracht (mijn eerste twee boeken tel ik even niet mee, dat waren niet echt thrillers) hebben alleen Stuk (2008) en Oversteken (2009) echt goed verkocht’, laat schrijfster Judith Visser weten. Van Stuk zijn er in totaal zo’n 65.000 exemplaren over de toonbank gegaan, maar daar tel ik dan wel allerlei licentie-uitgaven bij op zoals een AH-special, een ECI-special, en het Libelle bookazine. Als ik puur en alleen naar het oorspronkelijke boek kijk, dan zijn er van de fullprice editie zo’n 15.000 verkocht, en naderhand van de pocket ongeveer 20.000. Er kwam ook nog een filmeditie, in verband met de verfilming in 2014, maar dat was niet echt een hit. Vorige maand kreeg ik trouwens een brief dat Stuk verramsjt wordt.’

‘Ik zit er niet heel erg mee, ik kijk liever vooruit naar de boeken die nog komen gaan, maar ik was wel verbaasd omdat ik de indruk had dat Stuk een soort ‘everseller’ was, een titel die na al die jaren nog steeds lekker liep.’ ‘Oversteken heeft zo’n 25.000 exemplaren verkocht. Na Oversteken kwam ik met een jeugdthriller over hondengevechten (Trip, 2010) en dat bleek een boek waar niemand op zat te wachten, dus vanaf dat moment besloten veel boekwinkels om mijn titels niet meer in te kopen. Mijn verkoopcijfers daalden toen heel erg.’

‘Dus na Stuk en Oversteken verkocht ik per thriller zo rond de 5.000 exemplaren. Je zou kunnen stellen dat ik ongeveer 100.000 exemplaren heb verkocht van mijn thrillers, maar als je de speciale edities van Stuk niet meetelt is het veel minder en zou ik schatten dat we zo rond de 40.000 uitkomen, in de periode van 2008 tot 2015.’

‘Sommige mensen vinden het niet verstandig dat ik nu de overstap heb gemaakt naar romans, omdat ‘thrillers veel beter verkopen’, maar als ik het zo zou moeten bekijken dan kap ik er liever meteen helemaal mee. Ik wil het verhaal vertellen dat in mijn hoofd zit. Voorheen was dat spanning en misdaad, nu streef ik ernaar om ‘waarachtig’ te zijn.’

Elvin Post, met zijn debuut Groene Vrijdag winnaar van de Gouden Strop 2004, wil zelf ook wel eens weten wat zijn score is en belooft te rade te gaan bij zijn uitgeverij Ambo|Anthos. Die meldt hem even later dat er ruim 70.000 exemplaren van zijn tot nu toe verschenen vijf thrillers zijn verkocht.

‘Lachwekkend weinig’, antwoordt Jacob Vis resoluut. ‘Ongeveer 20.000 exemplaren voor mijn hele thrilleroeuvre, alles meegerekend, dus nieuwe uitgaven (18), herdrukken (3), vertalingen (2), grootletterboeken (5), luisterboek (1) en e-book (7). Als je het omslaat per titel dan kom ik op gemiddeld 1100 exemplaren per nieuw boek. Daarmee verdien ik – voor belastingen – 3,80 euro per uur.’

‘Mijn achttien thrillers (waaronder een true crime boek en dat reken ik dus mee) zijn door de bank genomen in de pers heel goed ontvangen. Dat true crime boek heeft zelfs geleid tot een miljoenen kostend justitieel onderzoek. Het mondde niet uit in het gewenste resultaat, maar ik mocht even de illusie koesteren dat mijn pen hier korte tijd net zo gevreesd was als die van Isaac Babel in de hoogtijdagen van de KGB. Hij werd doodgeschoten, ik werd afgemaakt op de website van een misdaadjournalist met weinig verstand. Het boek had me wel een nominatie voor de Gouden Strop gebracht als het fictie was geweest, schreef de jury.’

‘Ik werd in 2011 kunstman van Overijssel, wat me een fraai bordje op de deur opleverde en lieve, lovende woorden van mensen die weten wat een boek is. Ook over nominaties heb ik niet te klagen – 1 voor het beste boek van Overijssel, 5 voor de Gouden Strop, 2 voor de Diamanten Kogel. Die laatste prachtprijs heb ik vorig jaar gewonnen met De Zwarte Duivel, wat me, zou je verwachten, geen windeieren heeft gelegd als ik de ruisende verhalen van Gouden Strop-winnaars mag geloven.’

‘Je raadt het nooit: 50 exemplaren extra in België en 25 in Nederland. Tel uit je winst! Hier heeft het in slechts één krant gestaan omdat ik de redactie zelf heb gebeld. Verder bleef het bladstil. Iemand wiens oordeel ik hoogacht, noemt mij de beste onbekende thrillerschrijver van Nederland. Een doorbraak zit er dus niet meer in. Hang ik mijn lier nu aan de wilgen? Nee, ik ga door tot ik dood of dement ben. Op mijn urn komt te staan: Hij zoop niet, Hij schreef.’