'Schotten vinden mijn werk vrolijk'
(Door Monique Brandt)
AMSTERDAM _ Journaliste Paddy Meehan ziet er niet uit met haar zwarte, vervilte kokerrok en authentieke slijtageplekken op haar vintage leren jas, voor een pond op een rommelmarkt in een van de achterbuurten van Glasgow op de kop getikt. Haar bleke, ongezonde gelaatskleur, opgekweekt tijdens ellenlange nachtdiensten waarin ze het bestaan van de meer bizarre levensvormen in vervuilde kieren en gaten van de stad voor de krant optekent, maakt haar verschijning er nog troostelozer op. Maar zelfs de gruwelijkste nachtdienst is beter dan een avondje thuis in de verstikkende krotwoning van haar werkloze familie, waar je, als je het wc-licht aanknipt, een paar seconden wacht voor je naar binnen stapt uit piëteit met het aanwezige leger geleedpotigen.
Haar geestelijk moeder, de eveneens Iers/Schotse misdaadauteur Denise Mina, ziet er aanmerkelijk gezonder en modebewuster uit, en heeft ook aanzienlijk meer gevoel voor humor. Het succes van juist Paddy Meehan stelt háár in staat wat ruimer te leven dan voorheen. Met vriend en kinderen bewoont de schrijfster sinds kort een ruim huis in hartje Glasgow, de stad van haar dromen.
'Toen ik ging schrijven over Glasgow werd ik voor gek verklaard, omdat mensen de stad zo lelijk vonden. Maar als je op straat loopt en omhoog kijkt, ontdek je de meest wonderschone gevels. Het is een fantastisch mooie stad met de mooiste gotische architectuur van Europa. Met mijn boeken hoop ik Glasgow een beetje te eren. Er is geen plek waar ik me meer thuis voel.'
En dat terwijl ze, als dochter van een ingenieur, in de eerste achttien jaar van haar leven al 21 keer is verhuisd, zo vertelt ze tijdens een kort bezoek aan Nederland. 'Sinterklaas. Appelsap', klinkt het vervolgens. Grijnzend: 'Ik heb ook in Nederland gewoond, in Den Haag en Amsterdam. Zwarte Piet, kerstmis, vanillevla en appelsap, dat is me van jullie cultuur bij gebleven.'
De ambitie om schrijfster te worden, werd wat later geboren, tijdens een helse vakantie op Corfu. 'Ik zat er in een appartement met twee vriendinnen die voortdurend dronken waren en bij voorkeur vissers of barkeepers mee naar ons - gedéélde - appartement namen. Uit pure ellende ben ik op het strand in de boeken gedoken. En voor het eerst werd ik volkomen betoverd. Ik wist: dit wil ik gaan doen. Toen ik studeerde, schreef ik twee hoofdstukken. De derde uitgever accepteerde het manuscript, en zo was daar mijn eerste boek!'
In haar Paddy Meehan-serie beschrijft Mina de verstikkende cultuur in het Schotland van de jaren 70. De tijd dat arbeiders de keuze hadden tussen hongerloon of uitkering, en meisjes reeds bij hun geboorte voorbestemd leken later het grauwe leven van hun slovende moeders over te nemen. Paddy probeert zich er uit alle macht aan te ontworstelen, al zijn de offers soms zwaar. In het nachtelijke Glasgow stuit ze op veel zaken die het daglicht niet kunnen verdragen, en waar ze zich met de vasthoudendheid van een Schotse terriër, toch mee bemoeit.
Gevangenis
Ondanks het ontbreken van gedeelde uiterlijke kenmerken, vertonen de levens van Paddy en Denise enkele opmerkelijke overeenkomsten. Beiden zijn Schots van Ierse afkomst, wat in het Schotland van vroeger betekende dat je nog dieper in het verdomhoekje zat. 'De Schotten zagen de Ierse emigranten liever gaan dan komen, niet in de laatste plaats omdat ze hun omvangrijke families meebrachten. Daarbij had je toen natuurlijk nog de strikte scheiding tussen katholieken en protestanten. Mijn neefje is een grote fan van de katholieke voetbalclub Celtic, zijn vader is supporter van het protestante Glasgow Rangers. Zoiets zou vijftien jaar geleden ondenkbaar zijn geweest. Toen ik vijf was en in Glasgow woonde, zat ik op een katholieke school. Ernaast stond een protestantse school. Werklui moesten verbindingstrappen bouwen tussen beide scholen, terwijl wij ze met stenen bekogelden.'
Volgens Mina is Paddy de meest ambitieuze van hen. 'Zij is enorm gedreven, vastbesloten een eigen leven op te bouwen. Ik werd altijd ontslagen omdat ik er niet tegen kan als mensen boven me staan en dan ruzie begon te schoppen. Qua wildheid ben ik weer veel erger. Toen ik dertien was, liep ik weg van kostschool waar de nonnen de baas waren. Mijn zuster bracht onlangs weer eens een bezoekje aan de moeder abt. Ze was stomverbaasd dat ik goed terecht was gekomen. Ze zei: 'Ik had verwacht dat ze in de gevangenis zou zitten'.'
Na een kwakkelende schoolloopbaan en bijbehorende omzwervingen ging Mina in 1986 terug naar Glasgow, voor een studie rechten. 'Niemand wilde er toen nog wonen. En toegegeven, het was soms wel een beetje naargeestig. In die tijd sloten de pubs om half twee 's middags, dagelijks lagen de straten na dat tijdstip letterlijk bezaaid met dronkenlappen. Nu is alles schoongeveegd en opgeknapt en zie je pas hoe mooi het hier is.'
Haar uitgebreide familie, nog iets dat ze gemeen heeft met Paddy, figureert regelmatig in Mina's boeken. 'Mijn moeder is dol op mijn werk, vooral op de Japanse versie want die kan ze tenminste aan de buurvrouw laten zien, omdat ze de scheldwoorden en de passages over seks dan niet kan lezen. Maar zij en haar elf zussen bezetten bij lezingen of presentaties van mij wel steevast rij één, al moet ik dan wel zorgen dat ik op mijn woorden let. Zij zorgen trouwens ook voor mijn kinderen als ik werk. Terwijl ik niet getrouwd ben, dat was vroeger on-mo-ge-lijk! Eind zeventiger jaren trouwde mijn nichtje met een protestant. Veel familieleden weigerden de bruiloft bij te wonen, ze kreeg zelfs dreigbrieven: 'Je zult branden in de hel, je kinderen zullen branden in de hel'. Dat was de tijd van Paddy Meehan ten voeten uit.'
Inmiddels is er een nieuwe generatie Schotse thrillerschrijvers opgestaan, van wie haar goede vriend Ian Rankin thans de bekendste is. Hij zal, net als Mina al jaren doet, voor de comics-serie Hellblazer gaan schrijven. Wat thrillers betreft mag Mina zich intussen zonder schroom naast Rankin bij de toppers scharen. 'Het is grappig, als je op een drukke straat in Schotland een steen gooit, weet je zeker dat je iemand zult raken die thrillers schrijft. Het genre is 'booming'. Schotten zijn dol op misdaadliteratuur, en hoe donkerder, hoe beter. Wij beschouwen melancholie meer als een normale emotie dan bijvoorbeeld blijdschap. Het is dus niet zo raar dat lezers uit Schotland mijn boeken nog tamelijk vrolijk vinden: wij Schotten zijn dol op ellende.'
Denise Mina, het dode uur. Vertaling: Ineke Lenting. Uitgeverij Anthos, 347 pag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten