Met de kennis van nu #17 (interview, 2021)

Jac. Toes: 'Ik kreeg een afwijzing van een jonge Tomas Ross'

Welk literair genre je ook beoefent, je debuut blijft een bijzonder iets. Vrij van de druk van uitgevers, recensenten en lezers is ineens jouw eerste proeve van bekwaamheid daar. De Spanningsblog vroeg thrillerauteurs met een aantal boeken op hun naam een 'trip down memory lane' te maken en hun debuut met de kennis van nu eens tegen het licht te houden. Vandaag: Jac. Toes. 'Ik geloof dat er vier of vijf moorden in plaatsvonden. Had wel een onsje minder gemogen.'

Wanneer heb jij voor het laatst een blik geworpen in jouw thrillerdebuut Dubbelspoor?
Jac. Toes: 'Ik heb Dubbelspoor voor het laatst opengeslagen in het voorjaar van 2001 toen ik de Duitse vertaling (Auf der Strecke geblieben) checkte.'

Hoe verliep destijds de reis van de eerste woorden op papier naar daadwerkelijke publicatie?
‘Dubbelspoor verscheen in 1992 als eerste deel van de Benter & DeWacht-trilogie. Aan de wieg van Dubbelspoor stond nog even de Arnhemse auteur Jan Kremer, maar die hield het al snel voor gezien en begon zijn eigen schrijfcarrière. Ik verdiende mijn brood met een baantje als leraar Nederlands op een middelbare school, dus ik schreef op mijn vrije dinsdag en in de avonden. Na twee jaar stuurde ik het manuscript naar een drietal uitgevers die ik lukraak uit de Gouden Gids had gehaald. De Boekerij BV reageerde meteen positief dus een contract was snel getekend.'

'Voor liefhebbers van een anekdote: ik kreeg ook twee afwijzingen in de brievenbus, o.a. van uitgeverij Het Spectrum. ‘Uw manuscript heeft te weinig kwaliteit, bedankt en aan retourzending doen we niet.’ Ondertekend door een jonge Tomas Ross die als acquirerend redacteur een centje bijverdiende. Dubbelspoor was echter tamelijk succesvol en kreeg een nominatie voor de Gouden Strop in 1993.'

'In die tijd ging zelfs de bekendmaking van de shortlist gepaard met een show en een feestje, in dit geval in de manege van de Amsterdamse politie. Elk van de vijf genomineerden liep verscholen achter een paard plus ruiter de zandbak in om op het moment suprême met een display van het boekomslag naar voren te stappen. Toen de vijf genomineerden allemaal naast elkaar stonden, keek ik in het gezicht van Tomas Ross die ook net vanachter een paardenkop tevoorschijn was gekomen. Bij de borrel liet hij weten dat hij mijn boek helemaal niet gelezen had en dat hij uit tijdgebrek een afwijzing had gestuurd. (‘Sorry Jac.’) Wat is nu de waarheid? Ik houd het erop: de faction regeert.'

Weet je nog hoeveel je van je eersteling hebt verkocht?
'Ik heb mijn belastingaangiften uit de vorige eeuw al weggegooid dus een schatting van de verkoop: het zullen er, inclusief de naderhand uitgekomen trilogie, de pocket en de Duitse editie, zo’n 15.000 geweest zijn.'

Wat waren destijds de reacties van pers en publiek?
‘Dubbelspoor kreeg een warme ontvangst. De belangstelling was groot, in zowel landelijke als lokale pers verschenen fijne recensies en een stuk of vijf lange interviews. Maar dat moet je wel in perspectief zien: aan elke krant en elk tijdschrift was wel een thrillerrecensent verbonden die een wekelijkse rubriek vulde en er kwamen maar zo'n dertig nieuwe Nederlandstalige misdaadromans per jaar uit.'

Met wat voor gevoel kijk je naar jouw eerste thriller? Wat vind jij de pluspunten van het boek?
'Ach, met zoveel vertedering kan ik er nu naar kijken vanwege de puurheid van het schrijfplezier, de onbevangenheid en de ongefilterde drive om onrecht aan de kaak te stellen.'

'Het thema mag er nog steeds zijn: een noodlottige verlopen infiltratie in actiegroepen inclusief de inzet van agents provocateurs door de politie en de BVD. De research hoefde ik niet meer te doen omdat ik er zelf mee te maken had gehad, met name tijdens de geweldloze én gewelddadige protesten in 1982 tegen de zogeheten munitietreinen toen er op allerlei manieren politieverklikkers in het actiewezen werden gerekruteerd en er hele ploegen infiltranten werden ingezet. Ik had ook het geluk dat familieleden als trainers bij de recherche werkten. Zij waren niet te beroerd om me van informatie te voorzien over de voorbereiding van deze undercovers.'

Zou je, met de inmiddels opgedane kennis en schrijfervaring, nu een ander debuut hebben geschreven? Zo ja, wat zou je er aan veranderen?"
'Vooral zou ik me nu vasthouden aan het adagium ‘less is more’. Ik geloof dat er vier of vijf moorden plaatsvinden in Dubbelspoor. Had wel een onsje minder gemogen. Ik had graag nog een partij in leven gebleven darlings naar het kerkhof gebracht en als er plaats over was, zou ik er ook een paar clichés bij leggen.'

Over Dubbelspoor: 

Jac. Toes (Den Haag, 1950) debuteerde op 8-jarige leeftijd met Moord op zee, een feuilleton die hij zelf stencilde en middels colportage verkocht aan welwillende buren van de portiekflat in de Hannie Schaftstraat te Haarlem. Na drie afleveringen sloeg een writer’s block toe die enige decennia aanhield.

In 1993 probeerde hij het nog eens, met meer succes. De misdaadroman Dubbelspoor kreeg meteen een Gouden-Stropnominatie. Hoofdpersonen daarin zijn de advocaat Fred Benter en journalist Donald de Wacht. Zij kwamen terug in De Afrekening (1994) die was gebaseerd op IRT-affaire, (eveneens genomineerd voor de Gouden Strop) en Verraad waarin Benter en De Wachte in de war on drugs in Zuid-Amerika verzeild raken.
In 1997 verscheen Fotofinish, een psychologische actiethriller, waarmee Jac. Toes de Gouden Strop won. Sindsdien publiceerde hij misdaadverhalen en feuilletons in Nederland, Duitsland en de VS, maakte hij filmscenario’s voor de KRO en VPRO en schreef hij het misdaadtoneelstuk Die Letzte Führung. Daarnaast verschenen er ook verschillende misdaadromans en novelles o.a. De vrije Man, Blind Zicht (shortlist Diamanten Kogel), Coup zéro, De kleine Leugen, De twaalfde Man, Het Maecenas-project en Kind van de Rekening.

In 2004 startte hij een samenwerking met de Duitse misdaadauteur Thomas Hoeps. Met hem schreef hij de trilogie Kunst zonder Genade – Het Leugenarchief – Hoogste Bod. Met deze serie kregen ze verschillende nominaties voor de Gouden Strop en de Diamanten Kogel. Ook stelden ze een bundel smokkelverhalen samen (Over de Grens), geschreven door zestien Nederlandse en Duitse misdaadauteurs. Samen gaven ze tot nu toe zo’n 200 lezingen in het Duitstalige taalgebied. 

Met Thomas Hoeps sloeg hij in 2018 het pad in van de politieke thrillers. Op dit moment leggen Toes en Hoeps de laatste hand aan Die Tallinn-Twist (werktitel). Verschijning is in augustus 2021 gepland. (Bron: website Jac. Toes)

In dubbelspoor wordt het lijk van de doodgeschoten eigenaar van een trendy café in Zwolle plompverloren temidden van zijn gasten gedeponeerd. En dat terwijl het juist gezellig leek te worden. Fred Benter en Donald de Wacht zijn getuige van dit afschrikwekkend spektakel.
Verschillende politiekorpsen openen de jacht op de moordenaar. Benter en De Wacht beginnen hun eigen onderzoek, dat hen terugvoert naar het aktiemilieu van begin jaren tachtig. De activisten van toen hebben hun revolutionaire verleden ver achter zich gelaten en proberen nu hun laatste kans op een carrière te grijpen. Maar niet alle wonden zijn geheeld en sommige wonden zullen nooit helen.

Lees ook: 

René Appel vertelt hier over zijn debuut Handicap
Loes den Hollander vertelt hier over haar debuut Vrijdag
Corine Hartman vertelt hier over haar debuut Schone kunsten
Peter de Zwaan vertelt hier over zijn debuut Dietz
Lieneke Dijkzeul vertelt hier over haar debuut De stille zonde
Bavo Dhooge vertelt hier over zijn debuut Spaghetti
Michael Berg vertelt hier over zijn debuut Twee zomers
Almar Otten vertelt hier over zijn debuut Verdwenen chemie
Charles den Tex vertelt hier over zijn debuut Dump
Rudy Soetewey vertelt hier over zijn debuut Inbraak
Jacob Vis vertelt hier over zijn debuut Prins Desi
Elvin Post vertelt hier over zijn debuut Groene vrijdag
Tomas Ross vertelt hier over zijn debuut De honden van het verraad
Marelle Boersma vertelt hier over haar debuut Nephila's netwerk
Saskia Noort vertelt hier over haar debuut Terug naar de kust
Roel Janssen vertelt hier over zijn debuut De Struisvogelcode