Met de kennis van nu #16 (interview, 2021)

Roel Janssen: 'De Fransen hebben het gedaan'

Welk literair genre je ook beoefent, je debuut blijft een bijzonder iets. Vrij van de druk van uitgevers, recensenten en lezers is ineens jouw eerste proeve van bekwaamheid daar. De Spanningsblog vroeg thrillerauteurs met een aantal boeken op hun naam een 'trip down memory lane' te maken en hun debuut met de kennis van nu eens tegen het licht te houden. Vandaag vertelt Gouden Strop-winnaar Roel Janssen over de totstandkoming van De Struisvogelcode. 'Fictie-technisch bleef er natuurlijk het nodige op aan te merken.'

Ik had een half miljoen dollar verloren in minder dan een half uur en de koffiemachine deed het niet. Dit beloofde een slechte dag te worden. Een half miljoen dollar is veel geld. En ik had enorme behoefte aan een kop koffie.

'Zo begon een boek dat prominent op de tafel met nieuwe titels lag bij de grote boekhandel Waterstones op Trafalgar Square in Londen. Een financiële thriller.

Free to trade was het debuut van Michael Ridpath, een voormalige obligatiehandelaar bij een grote bank in de City. Bij een volgend bezoek aan Londen zocht ik Ridpath op in zijn kantoortje. Hij signeerde zijn boek, we wisselden ervaringen uit en hij spoorde me aan ook een financiële thriller te schrijven.

Het was 1995. Ik was redacteur economie van NRC Handelsblad, geïnteresseerd in financiële crises. Die waren er volop begin jaren negentig van de vorige eeuw.

Het onderwerp waarmee ik me in die tijd als redacteur bezig hield was de totstandkoming van de Economische en Monetaire Unie. In 1992 hadden de toenmalige twaalf landen van de Europese Unie het Verdrag van Maastricht ondertekend, waarin was vastgelegd dat er uiterlijk in 1999 een Europese munt zou worden ingevoerd.'

Spanningen
'De onderhandelingen hierover gingen met de nodige spanningen gepaard. Eén van de knelpunten was de vraag tegen welke koers de toenmalige nationale munten – de gulden, de D-Mark, de Franse franc en andere valuta’s – in de inmiddels tot euro gedoopte gemeenschappelijke munt zouden opgaan. Hierover bood het Verdrag van Maastricht geen waterdichte regeling. Het was mogelijk dat voorafgaand aan de definitieve vastlegging van de wisselkoersen tegen de nationale munten gespeculeerd zou worden. Dit was een denkbeeldig scenario: in september 1992 had George Soros, voor de buitenwereld toen nog een onbekende speculant, het Britse Pond uit het Europese wisselkoersmechanisme gedwongen. Hij verdiende er een miljard dollar mee en ik was een van de eerste journalisten geweest die hem hierover hadden geïnterviewd.

Ridpath had me geïnspireerd een financiële thriller over mijn journalistieke onderwerp te schrijven. Ik bedacht een samenzwering over speculatie tegen de vastlegging van de koers van de euro.

Om zeker van mijn zaak te zijn zocht ik contact met André Szasz, de toenmalige directeur monetaire zaken van De Nederlandsche Bank. Szasz, in 2017 overleden, gold als Mr. Euro van DNB. Hij nam deel aan de onderhandelingen over de oprichting van de Europese Centrale Bank, adviseerde het kabinet over de criteria van de monetaire unie en hij beschikte over een fenomenale kennis van zaken. Als redacteur had ik geregeld contact met hem en er was een vertrouwensband tussen ons ontstaan.

Toen ik André Szasz mijn plot voorlegde, bevestigde hij dat in het EMU-verdrag een lacune zat. Speculatie op het laatste moment was mogelijk. Zijn ogen begonnen te glinsteren. ‘En de Fransen hebben het gedaan,’ zei hij glunderend.'

Struisvogel
'Geurt Gaarlandt, de uitgever van Balans, was in die tijd min of meer de huisuitgever van actuele (non-fictie) boeken van redacteuren van NRC Handelsblad. Hij zag de potentie van een spannend boek gebaseerd op feitelijke informatie. 'Je zit er aan vast, Janssen', zei hij, toen ik het contract ondertekende.

De Struisvogelcode kwam in 1997 uit. Ik had er anderhalf jaar aan gewerkt, tijdens vakanties, ‘s avonds en in weekenden.

De presentatie van het boek vond plaats in 'Het Kraaiennest', een ontvangstruimte op de bovenste verdieping van het gebouw van De Nederlandsche Bank aan het Frederiksplein. Wim Duisenberg, in zijn laatste jaar als president van DNB en daarna president van de Europese Centrale Bank in Frankfurt, nam het eerste exemplaar in ontvangst. Nadien begroette Duisenberg me altijd joviaal als ‘de struisvogel’.

Een financiële thriller was een nieuw genre in Nederland. Afgezien van de zuurpruimen bij de Volkskrant besteedden collega’s van kranten welwillende aandacht aan mijn debuut.'

Toegift
'In de aanloop naar de invoering van de euro werden er talloze congressen en symposia georganiseerd en moesten financiële instellingen hun klanten informeren over de nieuwe munt. Geregeld werd De Struisvogelcode als toegift aan deelnemers meegegeven, wat de oplage geen kwaad deed. Er werden ruim 20.000 exemplaren van het boek verkocht.

Door dat verkoopsucces spoorde Balans me aan een vervolg te schrijven. Dat werd Het Mercatorcomplot (1999), waarin een bankier vermoord werd in het gebouw van de Europese Centrale Bank in Frankfurt. Ook daarvan gingen ruim 20.000 exemplaren over de toonbank.

Het leukst aan beide ‘eurothrillers’ was de research die ik ervoor deed. Zo liep ik voor De Struisvogelcode mee in de dealingrooms van banken en nam ik deel aan bijeenkomsten waar de komst van de euro werd voorbereid. Voor Het Mercatorcomplot bezocht ik de drukkerij van Johan Enschedé waar de eurobiljetten werden gedrukt en de papierfabriek waar het papier met beveiligingskenmerken voor de bankbiljetten werd geproduceerd.

Al kon ik veel van mijn journalistieke schrijfervaring kwijt in beide boeken, fictie-technisch bleef er natuurlijk het nodige op aan te merken. Jaren later kwam ik Frits Bolkestein, toenmalig leider van de VVD, tegen. Hij had mijn thrillers over de euro met belangstelling gelezen. Het verhaal kon er mee door, zei hij minzaam. ‘Maar de seks viel tegen.’

Over De Struisvogelcode: 

De thriller speelt zich af in de herfst van 1998, vlak voor de invoering van de euro, de Europese munt. De ministers van financiën en de centrale bankiers uit diverse Europese landen beleggen een crisisbijeenkomst in Frankfurt. Aanleiding: de plotselinge koersval van de Franse franc, die de Monetaire Unie van Europa op het allerlaatste moment dreigt te torpederen.

Tegelijkertijd wordt een directielid van de Europese Centrale Bank op de oevers van de Main door het hoofd geschoten. Heeft deze moord met de valutacrisis te maken en welke duistere krachten regeren de financiële markten? Twee jonge bankiers, de oud-journalist Gilles Kempers en de Nederlandsche Bank-medewerkster Arlette van Sterren, besluiten de zaak tot op de bodem uit te spitten. De ambities van internationale bankiers, de politieke manoeuvres van centrale banken, de snelle dealers en speculanten: er opent zich een financiële wereld met Europa als speelbal.

Lees ook: 

René Appel vertelt hier over zijn debuut Handicap
Loes den Hollander vertelt hier over haar debuut Vrijdag
Corine Hartman vertelt hier over haar debuut Schone kunsten
Peter de Zwaan vertelt hier over zijn debuut Dietz
Lieneke Dijkzeul vertelt hier over haar debuut De stille zonde
Bavo Dhooge vertelt hier over zijn debuut Spaghetti
Michael Berg vertelt hier over zijn debuut Twee zomers
Almar Otten vertelt hier over zijn debuut Verdwenen chemie
Charles den Tex vertelt hier over zijn debuut Dump
Rudy Soetewey vertelt hier over zijn debuut Inbraak
Jacob Vis vertelt hier over zijn debuut Prins Desi
Elvin Post vertelt hier over zijn debuut Groene vrijdag
Tomas Ross vertelt hier over zijn debuut De honden van het verraad
Marelle Boersma vertelt hier over haar debuut Nephila's netwerk
Saskia Noort vertelt hier over haar debuut Terug naar de kust