Met de kennis van nu #4 (interview, 2021)

Peter de Zwaan: 'De hoofdpersoon had vele namen en was daardoor ongrijpbaar'

Welk literair genre je ook beoefent, je debuut blijft een bijzonder iets. Vrij van de druk van uitgevers, recensenten en lezers is ineens jouw eerste proeve van bekwaamheid daar. De Spanningsblog vroeg thrillerauteurs met een aantal boeken op hun naam een 'trip down memory lane' te maken en hun debuut met de kennis van nu eens tegen het licht te houden. Vandaag: Peter de Zwaan. 'Ik kreeg voor Dietz een nominatie voor de Gouden Strop en in die tijd telde de prijs nog.'

Wanneer heb jij voor het laatst een blik geworpen in jouw thrillerdebuut Dietz?
Peter de Zwaan: 'Dat zal zijn geweest in 1992. Als je eerste boek in druk is verschenen blader je er in. Dat is iets anders dan lezen. Ik had een aantal kinderboeken geschreven en kende de kracht van de waarommen. Waarom schreef ik die zin zo. Waarom gebruikte ik dat woord daar. Waarom... Niet herlezen is natuurlijk een vorm van zelfhaat, maar ik wist gelukkig vele jaren geleden al dat ik daar niet te veel last van moet krijgen.'

Hoe verliep destijds de reis van de eerste woorden op papier naar daadwerkelijke publicatie?
'Fulltime eraan werken was er niet bij. Ik werkte voor een krant en in die tijd maakten wij, journalisten, onszelf nog wijs dat dat een baan voor dag en nacht was. Het schrijven van Dietz zal zeker een paar jaar hebben geduurd, want ik herinner me dat ik de eerste versie heb weggegooid: leuk geprobeerd, maar doe het nog maar een keer. De eerste uitgever weigerde en de reden heb ik onthouden omdat ik er toen om moest lachen. Het boek deed hem te veel aan Rinus Ferdinandusse denken. Het Spectrum zag het anders.'

Weet je nog hoeveel je van je eersteling hebt verkocht?
'Geen idee meer. Het waren er meer dan voldoende om de uitgever blij te maken, want de vraag waar debutanten op hopen, volgde: ‘Wil je er nog een maken?’ Ik kreeg voor Dietz een nominatie voor de Gouden Strop en in die tijd telde de prijs nog.'

Wat waren destijds de reacties van pers en publiek?
'Goed tot zeer goed, eindigend met die nominatie ... en de mededeling van een collega: ‘Winnen doe je echt niet, je weet toch dat ze nooit een Strop aan beginners geven?’ Hij had gelijk. Goeie ouwe tijd, laat maar zien dat je het vaker kunt voor je een prijs krijgt.'

Met wat voor gevoel kijk je naar jouw eerste thriller? Wat vind jij de pluspunten van het boek?
'De hoofdpersoon in Dietz was iemand met vele namen en daardoor ongrijpbaar. Dat maakte het schrijven knap lastig, maar ook meer dan leuk. Dat is ongeveer het enige dat ik me herinner. Plus het feit dat alles zich afspeelde in een stad die ik zelf had bedacht, compleet met stratenplan. De lezers gingen zich afvragen waar het verhaal speelde: Europa? USA? Er waren ook stemmen voor Israël.'

Zou je, met de inmiddels opgedane kennis en schrijfervaring, nu een ander debuut hebben geschreven? Zo ja, wat zou je er aan veranderen?
'Ik hoop van niet. Misschien zou ik het me wat gemakkelijker hebben gemaakt met die namen. Maar dan had ik misschien een deel van de spanning (intrinsieke spanning, zeggen mensen die Nederlands hebben gestudeerd dan graag) uit het boek gehaald.'

Peter, een vraag die ik miste is: heb je wel eens iets stoms gedaan met je schrijverij?
'Goed dat je het vraagt. Hier komt het antwoord.
Twee keer. De eerste keer was met Een keel van glas. Ik zei tegen de uitgever: ‘Moeten we niet op de achterkant laten weten dat de dagboekfragmenten waarmee elk hoofdstuk begint origineel zijn?’ Hij vond het koketteren met een ziekte. Zo medisch correct waren we toen.
Maar mooi dat ik de Strop niet kreeg omdat een jurylid zich hardop afvroeg of de fragmenten misschien bedacht waren en de jury daardoor uitgelachen zou kunnen worden: haha, een jury waardeert een fakedagboek.
De tweede keer was met Voortvluchtig. Mijn titel was De mooiste meid van Oregon. Volgens de uitgever wist niemand waar Oregon ligt en moest het Voortvluchtig worden. Ik zei ja en sla mezelf nog tegen mijn kop elke keer als ik het boek zie.'

Over Dietz: 
Peter de Zwaan (1944) had al veel kinder- en jeugdboeken (hij zette onder meer de Bob Evers-serie van Willy van der Heide voort) op zijn naam staan, toen hij in 1992 debuteerde met Dietz. Tot dusver heeft hij 28 thrillers geschreven. In 2000 won hij de Gouden Strop voor Het alibibureau. 

Dietz speelt zich af in een verpauperde buurt in een naamloze stad. De hoofdpersoon is een type dat leeft aan de zelfkant. Verkleed als kerstman overvalt hij een bank. Hij wordt zelf neergeslagen voor hij het geld heeft kunnen tellen. Hij gaat op zoek naar zijn overvallers en krijgt te maken met een mafia-achtige familie, geleid door een Godfather wiens zoon maar één wens heeft: de dood van zijn vader.

Op zijn website citeert De Zwaan enkele recensenten. Die van De Volkskrant schreef: 'De verteltrant lijkt op die van Elmore Leonard, de hoofdpersoon heeft iets weg van Tom Ripley, de schizofrene held van Patricia Highsmith. De Zwaan had mindere voorbeelden kunnen kiezen.' De Trouw-criticus oordeelde: 'Een thriller van niveau, geschreven in een laconieke stijl die de humor niet schuwt.'

Lees ook: 
René Appel vertelt hier over zijn debuut Handicap
Loes den Hollander vertelt hier over haar debuut Vrijdag
Corine Hartman vertelt hier over haar debuut Schone kunsten