Spek en bonen (column, 2019)

Prijzencircus!  

(Door Peter Kuijt)

Ze zijn er nog: de thrillerprijzen die ertoe doen. Maar door toedoen van twijfelachtige sponsors of dwaze spelregels, maken ze er zelf een circus van.

Via Facebook kreeg ik een uitnodiging om de jaarlijkse vergadering van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs bij te wonen. Ik zou zaterdag vast en zeker zijn gegaan als ik lid was. Maar ik heb mijn naam jaren geleden van de ledenlijst laten schrappen, nadat een toenmalig bestuurslid tijdens een speech voorafgaand aan het Mystery Dinner mijn naam rechtstreeks had gekoppeld aan het begrip onbetrouwbaarheid. Van zo’n club wil je geen lid meer zijn.

Toch blijf ik nieuwsgierig naar hoe het er komend weekend aan toegaat in het Amsterdamse zalencentrum IJver. Zal er een felle discussie zijn over het terugtrekken van BookSpot als sponsor van de Gouden Strop? Zullen er vragen worden gesteld over de eventuele juridische aanvechtbaarheid van contractbreuk door de online boekwinkel? Ze beloofden immers zeker drie jaar de prijs te financieren en verdubbelden het te winnen geldbedrag. En na twee edities liet BookSpot de Strop al hangen.

Ontvlamt er een verhit debat over de toekomst van de thrillerprijs? Tomas Ross ziet al jaren geen heil meer in de Strop, hij zegt het keer op keer. Krijgt hij ditmaal medestanders? Of slaan de schrijvers elkaar schaterlachend op de schouders, wetende dat komend jaar de prijs – weliswaar in euro’s gehalveerd – wordt betaald door auteursrechtenclub Lira? Eind 2020 zien we wel verder hoe het met de Strop moet, is dat de overheersende gedachte? Wat niet weet (of leest), wat niet deert, ja toch?

Eén van de sprekers tijdens het borreluurtje voor het Mystery Dinner is de prettig knorrige Peter de Zwaan. Zal hij een harde noot kraken over de Strop. Zal hij herhalen wat hij eerder schreef? 'De Gouden Strop. Mooie prijs, maar, godverdegodver: voor wie?' Of zal hij het uitsluitend hebben over de zegeningen van selfpublishing? We gaan het afwachten.

Een blijvertje lijkt de Gouden Vleermuis te zijn, de oeuvreprijs die het Nederlands Thrillerfestival in Zoetermeer jaarlijks rond Halloween uitreikt. Voor het eerst dook hoofdsponsor omroep MAX in de buidel met publiek geld en trok er een cheque van 5.000 euro uit. Esther Verhoef won, zoals bekend, de trofee en de poen.

Maar volstrekt onduidelijk blijft waarom juist zij de prijs heeft gewonnen en niet andere genomineerden als Hilde Vandermeeren, Jacob Vis, Simone van der Vlugt, Corine Hartman en Deon Meyer, stuk voor stuk auteurs met een respectabel ogend oeuvre. Op Meyer na zaten ze allemaal in de kleine zaal van het Stadstheater in Zoetermeer, de aanwezigheid was een voorwaarde om de prijs te kunnen krijgen. Meyer liet volgens de organisatie ‘om begrijpelijke redenen’ verstek gaan. Tja, ik zou ook niet vanuit Kaapstad komen vliegen voor vijfduizend euro. Nomineer hem dan niet, stelletje pannenkoeken!

Het juryrapport meldde niets over Verhoefs specifieke schrijverskwaliteiten of over de onderwerpen die zij in haar thrillers aan de kaak stelt. De jury noemde slechts het aantal verkochte boeken en de inhoud van haar prijzenkast (Gouden Strop, NS Publieksprijs, Diamanten Kogel) als reden om haar de trofee toe te kennen. Conclusie: alleen goed verkopende schrijvers maken kans op de fladderende vleermuis. Wellicht kan het thrillerfestival de status van bestsellerauteur als voorwaarde voor deelname in de reglementen opnemen.

Nog zo’n prijs die niet serieus te nemen is: de Hercule Poirotprijs voor het beste Vlaamse spannende boek. Al jaren geldt de ongeschreven regel dat eerdere winnaars geen kans maken op een tweede trofee. Elk jaar doen er dus zeker twee à drie schrijvers voor spek en bonen mee. Een winnaar met een beetje zelfrespect zou zijn of haar boek niet nogmaals inzenden. Weg met die prijs!

Waarom lukt het toch niet om in het Nederlandse taalgebied een serieuze thrillerprijs in het leven te roepen en in leven te houden? Waarom houden in het buitenland prijzen als de Daggers en Edgar Awards al tientallen jaren stand? Er is maar één antwoord mogelijk: het thrillergenre wordt daar wél serieus genomen.

Hier niet.