'JE MOET JE IN DIT WERK AAN IJZEREN WETTEN HOUDEN'
Zijn leven kent meer spanning dan een gemiddelde actiefilm. Professioneel onderhandelaar
Ben Lopez vliegt de wereld over om gijzelaars vrij te krijgen. ,,Een kidnapping is een economische transactie.''
(Door Monique Brandt)
Hij stelt zich voor als Ben Lopez, maar dat is niet zijn echte naam. Over zijn verleden vertelt deze boomlange Amerikaan - we schatten begin vijftig - eveneens maar mondjesmaat. Als er tijdens het gesprek ergens een telefoon rinkelt, is hij meteen gespannen als een veer. Niet zo gek, want in zijn werk kan dat ene telefoontje het verschil zijn tussen leven en dood.
Lopez werkt al bijna twintig jaar als onderhandelaar in gijzelingszaken. Soms is hij onderdeel van de 'Hostage Negotiation Teams' van de NYPD, soms werkt hij in opdracht van het Britse Scotland Yard, of voor overheden, particulieren en verzekeraars. Hoeveel zaken hij heeft behandeld, zegt hij niet: ,,Dat is alsof je een vrouw vraagt hoe oud ze is. Het zit in de dubbele cijfers: meer dan tien en minder dan vijftig.'' Enkele van die gedane zaken beschrijft hij in zijn net verschenen boek 'De onderhandelaar'.
Lopez is van huis uit klinisch psycholoog. Na enkele jaren gewerkt te hebben in psychiatrische ziekenhuizen in Engeland en Amerika, bracht een kennis hem in contact met een verzekeringsbedrijf gespecialiseerd in 'K & R'- verzekeringen ('Kidnap for ransom', oftewel ontvoeringen voor losgeld). Het bedrijf zocht een psychologisch onderlegde 'response consultant', iemand die in teamverband onderhandelt met kidnappers. Hij kreeg de baan niet, maar zijn fascinatie voor het werk liet hem niet meer los. ,,Het was alsof alle stukjes van de puzzel die mijn leven is, in elkaar vielen. Ik had gewoon het gevoel dat ik ervoor geboren ben.''
Hij vertelt dat hij als jongen indirect - al eens met kidnapping te maken had gehad. Zijn vader moest voor zijn werk enkele jaren naar Venezuela. Tijdens Lopez' periode op een internationale school in Caracas, werd de vermogende vader van een schoolgenootje ontvoerd. ,,Dat had een enorme impact op ons. Het was destijds een nieuw verschijnsel in het land. Ik dacht er veel over na, ging er over lezen. De politieke terrorist Carlos de Jakhals (oftewel Ilich Ramírez Sánchez, red.), afkomstig uit Venezuela, was in die jaren veel in het nieuws. Ik was geboeid, vroeg me af wat hem dreef. In die tijd is mijn belangstelling ontstaan voor de gevolgen van ontvoeringen en de drijfveren van de daders. Toen ik de mogelijkheid rook om in die setting te gaan werken, wist ik dat dát was wat ik écht wilde.'' Nadat hij enige tijd later de politie van New York benaderde - befaamd om hun gespecialiseerde teams die onderhandelen bij ontvoeringszaken -, vroegen ze de psycholoog om een lesprogramma voor aspirant-onderhandelaars op te zetten. Zo kwam hij uiteindelijk alsnog 'op zijn plek'.
COMMISSIE
Lopez werkt als freelancer veelal voor verzekeraars in de K & R-business, maar ook particulieren schakelen hem in. Buitenlanders die zich zonder protectie in gevaarlijke gebieden begeven, goed draaiende ondernemers in Zuid-Amerika, een medewerker van een Pakistaans bedrijf dat goederen levert aan de Amerikaanse troepen in Afghanistan, een journalist die werkt in Irak: de doelwitten zijn talrijk. Een keer moest Lopez een familie enkele keren te hulp schieten: twee van de drie zoons uit een Zuid-Amerikaanse ondernemersfamilie werden achter elkaar ontvoerd. De derde en jongste zoon stak ter bescherming een pistool bij zich. Toen een half jaar later ook gepoogd werd hem te ontvoeren, kwam hij om bij een vuurgevecht.
,,Soms ben ik louter als psychologisch hulpverlener bij zaken betrokken'', vertelt hij. Zo moest hij in 2006, op verzoek van een verzekeraar, geestelijke steun bieden aan een zakenvrouw wiens man, een geoloog, tijdens veldonderzoek in de provincie Kandahar, Afghanistan, was gekidnapt door gangsters. Tijdens gesprekken ontdekte hij dat de zaak door de onderhandelaars totaal verkeerd was aangepakt. Te onduidelijk naar de ontvoerders toe zijn, steeds verschillende onderhandelaars met verschillende boodschappen vooruitschuiven: zulke fouten kunnen fataal zijn, stelt hij. ,,De gijzelaar wist zelf uiteindelijk te ontsnappen, maar voor hetzelfde geld was het te laat geweest. Je moet je in dit werk aan een aantal ijzeren wetten houden.''
Als Lopez' hulp wordt ingeroepen, richt hij dus allereerst een geluiddicht crisiscentrum in, met computers, internet en telefoonlijnen. Vervolgens stelt hij een crisisteam samen: een groep stabiele vertrouwenspersonen, inclusief een contactpersoon die de taal van de streek spreekt, en volkomen toegewijd en beschikbaar is. Alle communicatie met de ontvoerders loopt via deze persoon. De simkaarten van de mobieltjes van alle personen met wie de ontvoerders mogelijk contact opnemen worden verzameld, zodat de communicatie met de kidnappers uitsluitend via het crisisteam kan lopen. Er wordt over losgeld onderhandeld alsof er een dure kast of auto moet worden verkocht. Is de vraagprijs van de ontvoerders twee miljoen, dan is het bod van de tegenpartij misschien een ton.
Lopez ziet ontvoering als een economische transactie. ,,De bendeleider heeft, net als elke andere projectmanager, veel ballen in de lucht te houden. Personeel bijvoorbeeld. Er zijn 24 uur per dag twee wachten nodig om de gijzelaar te bewaken. Drie diensten per dag: dus minstens zes mensen die je je leven moet kunnen toevertrouwen. Zij moeten zeven dagen per week beschikbaar zijn voor niets, want ze krijgen pas betaald als het losgeld binnen is. Als dát al komt, want stel dat een gijzelaar sterft, of een reddingsactie op touw wordt gezet? Het verstrijken van de tijd vergroot het risico en de kosten van de kidnappers. Zij worden dus extra gemotiveerd om tot een deal te komen omdat de hele operatie anders weggegooid geld is geweest.''
Een gouden stelregel is ook dat Lopez probeert een zo goed mogelijke relatie op te bouwen met de ontvoerders, zodat er minder risico is dat het alsnog mis loopt bij de overhandiging van het losgeld en het vrijlaten van de gijzelaar. ,,Ik wil dat ze zich zeker voelen over de onderhandelaars. Ze moeten ons zoveel mogelijk vertrouwen.'' De moeilijkste zaken blijven ontvoeringen om politieke of religieuze redenen, omdat het veel lastiger is om tot een stevige deal te komen met de daders. ,,In zulke zaken is het risico op een verkeerde afloop het grootst.''
STRESS
In zijn boek schetst Lopez een schokkend beeld van de hedendaagse 'ontvoeringsindustrie'. Volgens schattingen vinden er wereldwijd jaarlijks twintigduizend ontvoeringen plaats, maar volgens Lopez klopt dat niet. ,,Het moeten er veel meer zijn. De meeste ontvoeringen worden niet gerapporteerd en zonder tussenkomst van politie of regering opgelost omdat kidnappers anonimiteit willen, en anders hun families of werkgevers wel. De laatste twaalf maanden zou het aantal ontvoeringen met ruim honderd procent gestegen zijn, maar dat percentage is volgens mij ook veel hoger. Kidnapping volgt simpelweg de economische trends. Met name Afrika is in opkomst: landen als Algerije, Nigeria en Kameroen, zijn onbetwist de opkomende kidnap-hotspots.''
Doorgaans speelt zijn werk zich af in het diepste geheim. De media-aandacht is ongebruikelijk en maakt hem nerveus, vertelt hij. Toch is het hem de stress waard. Lopez: ,,Ik las ooit een quote van de Franse onderzoeker en diepzeeduiker Jacques Cousteau: 'Een man die een buitengewoon leven leidt, heeft geen recht dat alleen voor zichzelf te houden'. Ik héb een zeer ongebruikelijke loopbaan, ik doe boeiend werk. Daar wilde ik inkijk in geven. Maar ik had het beslist niet gedaan als ik mijn anonimiteit, of dat van mijn klanten daarmee overboord had moeten gooien. Ik heb de zaken die ik behandel goed verbloemd, ik verklap geen trucjes uit het vak.''
Ben Lopez - De onderhandelaar. Mijn leven als gijzelingsexpert: ik moet slimmer zijn dan de kidnappers. Uitgeverij de Boekerij, 19,95 euro
MISLUKTE STATEN
Steeds meer ondernemingen met filialen in risicolanden als Afrika, Irak, Afghanistan of in centraal en Zuid-Amerika sluiten speciale K & R-verzekeringen af voor hun werknemers. In geval van kidnapping levert de verzekeraar zogeheten 'response consultants', die ervaring hebben met het onderhandelen over het losgeld, dat door de verzekeraar moet worden betaald. Naast het vrij krijgen van de gijzelaar zorgen zij dat de losgeldsom door onderhandelen zo laag mogelijk wordt.
Ontvoering is hot in wat Lopez 'mislukte staten' noemt: landen die verscheurd zijn door oorlog en politieke problemen zoals Irak, Afghanistan, Colombia, Mexico en veel Afrikaanse landen. Kidnappers kunnen er redelijk risicoloos opereren, en blijken inventief. Snel geld verdienen doen ze met expresse-kidnappings, waarbij een slachtoffer naar een geldautomaat wordt gebracht om onder dwang het eigen losgeld van de rekening halen. Bij tiger-kidnappings zoals de IRA die wel uitvoerde, wordt iemand ontvoerd om zijn of haar familie te dwingen tot criminele activiteiten.
.jpg)
