Scott Turow (interview, 2010)

'Alles draait om macht'

Hij brak snoeihard door met zijn debuut Presumed Innocent (De Aanklager', later succesvol verfilmd met Harrison Ford in de rol van de van moord verdachte openbaar aanklager Rusty Sabich. Hij legde ermee het fundament van het sindsdien hard gegroeide genre rechtbankthrillers. Ruim twintig jaar na dato presenteert bestsellerauteur Scott Turow een waardig vervolg: Innocent (Onschuldig). 'Dit is het boek dat ik nooit heb willen schrijven.'

(Door Monique Brandt)

Scott Turow is door de jaren heen meer dan een merknaam geworden; de standaard waaraan 'legal thrillers' kwalitatief worden afgemeten. Nog steeds. De basis legde hij namelijk alweer bijna een kwart eeuw geleden met Presumed Innocent, bestseller én filmhit, geschreven in spiraalschriften van zijn kinderen, tijdens het treinen van en naar zijn werk als openbaar aanklager in Chicago. Nadien werden nog drie van zijn boeken verfilmd, zijn titels prijkten steevast op de bestsellerlijsten, maar het succes en de relevantie van zijn eersteling heeft hij nimmer kunnen evenaren.

Tot dit boek, Onschuldig, wel te verstaan. We treffen Rusty Sabich opnieuw, sadder maar niet per se wiser geworden door het proces dat hem 23 jaar geleden bijna kapot maakte, toen hij werd beschuldigd van moord op zijn minnares. In een periode dat Sabich, inmiddels 60 jaar oud en werkzaam als rechter, kandidaat is voor het hooggerechtshof, knoopt hij tegen beter weten in een buitenechtelijke affaire aan met zijn begeerlijke jonge assistente Anna Vostic. Als zijn vrouw Barbara, de bedrogen eega uit deel 1, opeens in haar slaap overlijdt, gaan bij zijn oude tegenstander Tommy Molto opnieuw de alarmbellen rinkelen. Vooral het feit dat Sabich 24 uur lang naast zijn overleden vrouw op bed zegt te hebben gezeten, wekt argwaan. En opnieuw komt het tot een zaak, waarbij Molto alles uit de kast haalt om Sabich ditmaal wél veroordeeld te krijgen.

Onschuldig is voor Turow het meest persoonlijke boek tot nu toe. Zelf scheidde de zestiger, die voor een Europese tour dezer dagen flink wat kilometers maakt, ruim twee jaar geleden na een huwelijk van bijna veertig jaar. In dezelfde periode tijd schreef hij over Rusty Sabich' midlifecrisis en zijn gedachten over een scheiding van zijn vrouw Barbara. Inmiddels leeft de auteur samen met zijn veel jongere vriendin Nina.

Dat hij daarmee de geheime droom leeft van zijn alter ego Rusty, vindt hij echter 'te sterk' uitgedrukt. ,,We denken in een aantal opzichten hetzelfde over dingen, dat is waar. Ik hoop alleen dat ik meer geleerd heb over het leven, wat heeft het leven anders voor zin? Feit is dat mensen nu eenmaal geneigd zijn steeds dezelfde fouten te maken. Waarom trapt Rusty weer in dezelfde val? Omdat hij niet echt het gevoel had dat hij leefde in zijn huwelijk. Het zijn dingen die ik zelf ook doormaakte. Ik dacht in die periode veel aan Rusty, maar niet met echt een idee dat ik over hem zou gaan schrijven. Dit boek heb ik eerlijk gezegd nooit willen schrijven, ik wilde de competitie met mezelf niet aangaan, zei ik altijd. Aan de andere kant voelde ik dat ik via Rusty bij uitstek bepaalde dingen zou kunnen onderzoeken, als ouder worden, het vaderschap, een afbrokkelend huwelijk.''

Het nieuwe verhaal rond Rusty begon uiteindelijk met een geel post it-papiertje op zijn bureau, een vlaag van een idee dat hij lang geleden neerkrabbelde: 'Man zit aan de rand van een bed waarop het dode lichaam van een vrouw ligt'. ,,Die zin, dat was alles. Het beeld bleef me op een of andere manier heel sterk bij. Terugkijkend zie ik sterke gelijkenis met een bepaald schilderij van Edward Hopper. Een beeld waar isolement en eenzaamheid uit spreken, ondanks de gesuggereerde intimiteit. Op een dag dacht ik opeens, het is Rusty, daar op dat bed. Ik heb maanden op dat idee lopen kauwen: waarom zat hij daar? Die vrouw, is dat Barbara? Was hij nog met haar samen?''

Uiteindelijk duurde het nog vier jaar voordat het boek op de persen lag. Een scheiding en een nieuw leven hielden de zaak op. Al met al is 'Onschuldig' op alle gebieden een nieuwe start, aldus de auteur. ,,Aan de ene kant was ik als de dood toen het boek ging verschijnen, bang dat ik weggehoond zou worden. Ik ontheiligde op een bepaalde manier mijn eigen altaar, het was in feite gekkenwerk. Maar ik heb mezelf er ook mee bewezen, zo voel ik dat tenminste.'' Voor Hollywood is het bewijs van geschiktheid in ieder geval geleverd. Producenten staan te trappelen op de stoep bij Turow. Drie keer ketste een deal op het laatst af, want zo gaat dat in filmland. Nu heeft er een 'grote ster' interesse getoond in de hoofdrol, en ligt er weer een nieuwe deal.

,,De vraag is nu: wil iemand hém die rol zien spelen. Het is op zich leuk als er een goede film wordt gemaakt, en God weet dat het lucratieve business is! Maar tegelijkertijd is werken met Hollywood alsof je jezelf op zee begeeft in een groot zeilschip, zonder dat iemand weet wat het weer je brengt. De zon kan schijnen, maar de wind kan ook tot orkaankracht opsteken. Ik heb geleerd af te wachten.''

Turow kan het zich veroorloven. Hij wilde, al verdiende hij miljoenen met zijn boeken, nooit fulltime schrijver worden. Nog steeds is hij partner van een vooraanstaand advocatenkantoor in Chicago. Daarbij bekleedde hij hoge publieke functies, waaronder het lidmaatschap van het comité dat federale rechters benoemt. ,,Louter schrijven is me te geïsoleerd. Ik ben erg sociaal, hou van interactie met mensen. Het is goed voor me om niet alleen met schrijven bezig te zijn. Ik ben een betere schrijver geworden door de perioden dat ik niet schrijf. Soms moet je iets durven láten. Ik heb een compulsief trekje, als ik middenin een boek zit, ben ik nogal obsessief, weten de mensen om mij heen. Het valt niet mee als je een gesprek probeert te voeren met iemand die alleen maar denkt aan dat verdomde hoofdstuk 32. De advocatuur houdt me met beide benen op de grond.''

Het houdt hem ook in het brandpunt van de rechterlijke macht. Macht, het gebruik en misbruik ervan, fascineert met al zijn hele leven in hoge mate. Hij komt er rond voor uit dat hij graag in het gezelschap van machtige mensen verkeert. En met zichtbaar plezier vertelt hij over de ontmoetingen met zijn vroegere collega en dinervriend Barack Obama die hij nu alweer drie jaar niet gezien heeft, maar aan wie hij warme herinneringen bewaart. ,,Macht doet altijd iets met mensen. Goede advocaten worden soms zeer tirannieke rechters, je weet dat nooit van tevoren. Macht legt een vergrootglas op een karakter, al je eigenschappen worden uitvergroot. Waarom rommelen zoveel machtige mannen met jonge vrouwen? Gewoon, omdat het kán.''

Wat Obama betreft, ondanks de grote verliezen tijdens de tussentijdse verkiezingen, gelooft Turow nog steeds in diens herverkiezing over twee jaar. ,,De verliezen waren groot, en ik wil dat ook niet minimaliseren, maar élke president verliest zwaar na twee jaar. Hij heeft fouten gemaakt. Aan de andere kant, de Republikeinen hebben niet echt goede tegenkandidaten. Ik hoop dat we ooit weer contact krijgen, en onze goede gesprekken kunnen hervatten. Of dat inspiratie voor een nieuw boek zou opleveren? Wie weet.''

Scott Turow - Onschuldig. Vertaling: Rob Kuitenbrouwer, Olaf Brenninkmeijer, J.J. de Wit. Uitgeverij Luitingh, 432 pag. Zie ook de recensie van Arno Ruitenbeek. NB: Ook 'De Aanklager' is opnieuw door de uitgeverij in midprice-editie uitgebracht en kost 12,50 euro.