Plaat van de Maand (2)

DE HERSENSCHIM VAN EEN KRANKZINNIGE?

De Spanningsblog besteedt met recensies, interviews en nieuws voornamelijk aandacht aan de hedendaagse thriller en de auteurs daarvan. De vroege Nederlandse misdaadroman is op deze site een ondergeschoven kindje. Daar moest maar eens verandering in komen, vond verzamelaar Wim van Eyle. En daar is de redactie van De Spanningsblog het roerend mee eens. Uit zijn rijke collectie richt Van Eyle eens per maand de schijnwerper op het omslag van een - wellicht al weer vergeten - spannend Nederlands boek uit vroeger tijden. Vandaag de tweede aflevering van wat hopelijk een lange serie mag worden. Over de vergeten schrijver Jan Apon.



'Is hij een wezen van vlees en bloed? Een spookverschijning? Of de hersenschim van een krankzinnige? Ziehier de vragen die Henri Lagatta zich stelde en waardoor zijn gemarteld brein tevergeefs naar een oplossing zocht.' Deze flaptekst moest lezers trekken om 'Doctor Xenophoulos' (1937), een thriller van rijksambtenaar Jan Apon aan te schaffen. Of die roman als een warm broodje over de toonbank vloog, is niet bekend. De tekening op de cover is van de hand van Tanner, ook wel bekend van de Havank-boeken. Apons werk werd op de markt gebracht door A.W. Bruna & Zoon's Uitgevers-Maatschappij N.V. uit Utrecht.

Apons debuut 'Paniek op de Miss Brooklyn' uit 1934 ging er in als koek. Evenals het volgende boek 'Een zekere Manuel'. Daarover schreef het Algemeen Handelsblad: 'Een acute leeswoede maakte zich van het gezelschap meester. Men ging met Manuel in bad, men koekeloerde met hem in de avondzon en bij het petroleumpitje verslond men hem zwijgzaam, der wereld afgestorven.' Apon bewees uitstekende en goed uitgewerkte whodunits te kunnen schrijven.

Apons speurder was Raoul Bertin: eens inspecteur van politie te Nice, maar na een erfenis rentenier. In 'Het gorilla-mysterie' (1938) kondigde Apon een nieuwe serie aan met inspecteur Temesvary van de Boedapester recherche. Maar de Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan de aspiraties van Apon op dit gebied. Na 1940 zijn er van zijn hand geen misdaadromans meer verschenen.

Johannes Adrianus (Jan) Apon werd in 1910 geboren in Rotterdam. Hij trouwde met Elisabeth Adriana (Betty) Kapsenberg, met wie hij samen in het toneelstuk 'Ciske de Rat' (1946) speelde. Jan Apon stierf in 1969.
Hij schreef negen romans: 'Paniek op de Miss Brooklyn' (1934), 'Een zekere Manuel' (1935), 'De man in de schaduw' (1936), 'De roode anjelier' (1936, uitsluitend voor de bibliotheken onder het pseudoniem Max Dupont), 'Gentlemen (Om een kroon)' (1936 geen misdaad), 'Doctor Xenophoulos' (1937), 'De gast van kamer 13' (1938), 'Het gorilla-mysterie' (1938) en 'Een tip van Brissac' (1940). Hij bewerkte de Hands-up serie voor de Sijthoff Leesbibliotheek (1935-1939) en de Speurdersserie van Sijthoff (1936-1941).

Apon was rijksambtenaar, makelaar en zat enige tijd in Engelse dienst. Echt bekend werd hij toen hij zich bij de radio met hoorspelen ging bezighouden. Hij schreef ze ('14 april 1912' waarin hij de rol van Kapitein Smith van de Titanic voor zijn rekening nam), bewerkte ze (o.a. 'Moord in de Spuistraat', 'De kleine prins', 'Roshwita') en had talrijke rollen zoals de bootwerker uit Rotterdam ('Testbemanning'), commandant Nelson ('Prometheus XIII'), stoker Willem ('Hollands Glorie'), commissaris ('Moord voor de grap') en vele andere.

Ook had hij een rol in de film 'Het wonderlijke leven van Willem Parel' en de tv-serie 'Okkie Trooy' (foto). Verder speelde hij in de jeugdserie 'Mik en Mak' de rol van mijnheer Humdrum die altijd boos was en dan stokjes doormidden brak (1962, 1963). Deze serie was een voorloper van 'Pipo de Clown'. Sterk was hij ook als vuilnisman in de tv-productie 'Herrie om Harrie' (1964).

(Bronnen: Wim van Eyle, geronimohoorspelen, Hillebrand Komrij, Grossiers in Moord & Doodslag van Cor Docter en Moorden met woorden van Jan C. Roosendaal, Bert Vuijsje en Chris Rippen).