Nicolet Steemers (interview, 2010)

'Stijl is gigantisch belangrijk'

Nergens dan in Nederland is de scheiding tussen literatuur en literaire thrillers zo stringent. Bij het verschijnen van Lichtval, haar derde thriller, heeft Nicolet Steemers zich er bij neergelegd. Licht protesterend, dat wel. Stijl is belangrijk voor de 'tekstmens' uit Groenlo. 'Ik zou het liefst op mijn literaire kwaliteiten beoordeeld willen worden.'

(Door Marjon Kok)

Ze heeft er een lang gesprek over gevoerd met haar uitgever. Het etiket literaire thriller, moet dat nu zo nodig op 'Lichtval' worden geplakt? ,,Ik vind dat jammer'', zegt Nicolet Steemers thuis, in Groenlo. ,,Een belangrijke groep - de mensen die geen thrillers lezen - mis je nu.'' En ze ziet de voornaamste kritiek op haar derde thriller al voor zich. ,,Het komt wat traag op gang, zullen sommige recensenten zeggen.''

Ze heeft de strijd verloren. Haar uitgever legt 'Lichtval' toch op de stapel literaire thrillers. ,,Omdat het verkoopt'', klinkt het berustend. En zo ís het natuurlijk ook. Ze moet zelf maar een nieuwe trend zetten. ,,Ik moet niet zeuren. Klaar!''

Begrijp haar goed: ze heeft geen oordeel over de boeken van collega-schrijvers die ervan worden verdacht snel geld te willen maken. ,,Maar de meeste thrillers zijn gebaseerd op effect. En daarmee is het schrijven van een thriller toch een soort formulewerk geworden. Je stopt er spannende dingen in en hop, weer een boek.''

Ze illustreert het met het verhaal over 'Doodzonde', het boek dat ze eigenlijk had zullen schrijven. ,,De planning was dat het vorig jaar februari af zou zijn. Ik had al een contract met een Duitse uitgever, de voorschotten waren betaald. Tijdens het schrijven - ik was halverwege - realiseerde ik mij ineens: shit, dit wordt geen thriller. Maar het boek was verkocht als thriller dus moest het dat ook worden. Toen ben ik heel geforceerd spannende elementen aan het verhaal gaan toevoegen. Het werd bagger.'' Als ze de ongelovige blik aan de andere kant van de tafel waarneemt: ,,Nee echt! Bag-ger!''

Het was op een feestje van haar uitgever dat ze hem vertelde dat Doodzonde gewoon niet goed genoeg zou worden. ,,'Ach, dat zal wel meevallen toch?', zei hij. 'Stuur het eens op'. Toen hij het las was hij het helemaal met mij eens. En mijn moeder, zij leest altijd met mij mee, vond het ook niks.''

In plaats van haar de voorschotten terug te laten betalen, vond de uitgever dat Nicolet zich vooral geen zorgen moest maken. ,,Neem de tijd en schrijf het beste boek dat je kunt maken.'' Ze lacht. ,,Ja. Een fantastische uitgever.'' En ze begon tamelijk ontspannen aan 'Lichtval'.



Nicolet Steemers ambieert literatuur te schrijven. Met 'Lichtval', een psychologische thriller over de toneelfamilie Lorenz, schurkt ze daar op zijn minst dicht tegenaan. Het boek zit vol duidelijke en minder opvallende verwijzingen naar klassieke toneelstukken en bestaande toneelfamilies. En is bovendien met stijl geschreven.

,,Stijl is gigantisch belangrijk'', beaamt ze. ,,Daar zoek ik naar. Het gaat om de dosering. Ik wil ervoor oppassen dat ik niet te veel clichés gebruik, maar het mag ook niet te bloemrijk geschreven zijn.''

Dat geldt ook voor het verhaal en de personages. Zo houdt ze zelf enorm van de scène in 'Lichtval' waarin een grote potvis aanspoelt op het strand van Ameland, waar een groot deel van het boek zich afspeelt. ,,Dat beest ligt er. Iedereen komt kijken hoe dat logge dier bezwijkt onder het gewicht van zijn eigen organen.''
Leedrecreatie. Het is een metafoor voor Ellis, de oudste zus uit de familie Lorenz, die aan het begin van het boek dood aan de voet van de vuurtoren ligt. ,,Ook Ellis is als het ware aangespoeld.''

'Lichtval' begint met de dood van Ellis en speelt zich af op Ameland, twee jaar nadat zij onderaan de vuurtoren wordt aangetroffen. Wat is er precies gebeurd in de nacht dat Ellis van de vuurtoren viel? Is het een ongeluk? Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat de jongere zussen Masha en Aline iets met de dood van hun grote zus te maken kunnen hebben.

,,'Lichtval' is eigenlijk meer een whydonit dan een whodonit'', vindt Steemers. ,,Voor mij gaat het heel erg over de vraag wat schuld is. Kun je je schuldig voelen zonder schuld te hebben? Wordt iets waar als je denkt dat het waar is? En hoe ga je om met schuldgevoel?''

Ze koos bewust voor een toneelfamilie. ,,Ik ben gek op toneel. Maar die omgeving biedt ook interessante mogelijkheden om onderlinge verhoudingen neer te zetten.'' Zo is Bernhard, de vader van Aline, Masha, Ellis en Jules, geïnspireerd op Max Croiset. Nicolet las 'Badhuisweg', een autobiografische roman van Hans Croiset en raakte gefascineerd door het stempel dat zijn vader Max op hem drukte. ,,De invloed van die man, die altijd publiek nodig had om te kunnen functioneren, is enorm geweest.''

Op precies dezelfde manier is de autoritaire vader Bernhard allesbepalend voor het leven dat zijn dochters leiden. Ellis en Masha kiezen voor het theater; Aline juist niet. ,,Zij zet zich af tegen haar vader. Gooit haar kont tegen de krib en gaat niet naar de toneelschool terwijl ze er wel voor voelt. Daarmee geeft Aline in feite aan dat zij óók belangrijk wil zijn.''

Hoe bepalend kan een vader zijn? Hoe zit het met de liefde tussen een vader en zijn dochters? ,,Dat kan ik heel erg invoelen'', zegt Steemers. ,,Moet ik daar iets diepzinnigs over zeggen?'' Het is even stil. ,,Nou, ik ben tenslotte ook een dochter. Het houdt mij bezig.''

Ze móet schrijven. ,,Schrijven is voor mij een luxe situatie waarin je jezelf kunt ontdekken.'' Nee, ze ontdekt geen grote geheimen. ,,Het is meer zo dat je jezelf boven krijgt. Je pelt jezelf af, laag voor laag. Alle gevoelens ken je. Als je die kunt uitwerken in personages, als je daar zoveel kanten van jezelf in kunt stoppen, leer je jezelf uiteindelijk beter kennen. Dat vind ik heel leuk om te doen. Niemand, niet één persoon is helemaal goed of helemaal slecht. De dilemma's, de overwegingen, de gelaagdheid, dat is interessant. Bovendien: Ik denk dat ik mij schrijvend beter kan uitdrukken. Dus waarom zou ik dat niet doen? Ik ben een echt tekstmens.''

Ze lacht als haar iets te binnen schiet. ,,Ik ben zo op geschreven tekst gericht dat ik in staat ben om in de krant een artikel te lezen zonder de foto erbij te hebben gezien. Daar word ik hier thuis vaak om uitgelachen. Laatst vroeg mijn man: heb je die foto gezien? En toen hij vertelde wat hij bedoelde, bleek dat ik het artikel gelezen had zonder de foto te zien.''

Nicolet Steemers - Lichtval. Uitgeverij L.J. Veen, 270 pag., 18,90 euro.

(Bron: De Twentsche Courant Tubantia)