Henning Mankell - De gekwelde man (2010)

Het is voorgoed voorbij voor Kurt Wallander


Op 10 februari verscheen De gekwelde man, het laatste deel in de Inspecteur Wallanderreeks van de Zweedse schrijver Henning Mankell. Een comeback zit er voor Wallander niet in.

(Door Maarten Moll)

De één na laatste zin van De gekwelde man, de tiende roman over Kurt Wallander, inspecteur bij de politie van Ystad, laat aan duidelijkheid niets te wensen over. ,,Het verhaal over Kurt Wallander houdt onherroepelijk op.''

Met die zin neemt de Zweedse schrijver Henning Mankell dan echt afscheid van zijn creatie. Dat deed hij in 2004 eigenlijk al, toen hij verkondigde dat hij met De blinde muur zijn laatste Wallander had geschreven. Hij zei daar over: ,,Deel acht had ik weer met veel plezier geschreven. Maar toen ik me die vraag weer stelde, ga ik er nóg één schrijven, wist ik dat ik klaar was met Kurt Wallander. Kurt Wallander stopte, zeg maar, op mijn hoogtepunt als schrijver van Kurt Wallanderboeken.''

Er volgde ook in 2004 nog een negende deel, De jonge Wallander over de vroege jaren, en nu is er dan De gekwelde man. Met die ene zin. Mankell die als een topsporter toch weer een comeback maakt. En er meteen definitief een punt achter zet. Misschien om van de vele verzoeken om nog meer Wallanderromans af te zijn. Voor de vele liefhebbers van de Wallanderboeken - in 1997 verscheen de eerste: Moordenaar zonder gezicht - zal dat een teleurstelling zijn.

De Wallanderboeken, gemiddeld vijfhonderd pagina's, kenmerken zich door een zekere traagheid. Er wordt veel nagedacht, er is veel overleg en nauwelijks actie. Geen uitputtende achtervolgingen, of kogelrijke schietscènes. De gescheiden Wallander sombert over de veranderende maatschappij en leeft schijnbaar alleen voor zijn werk.

Wallander is geen superheld. Het taalgebruik is niet spectaculair, wat de methodische wijze waarop Wallander zijn zaken oplost alleen maar ten goede komt. Juist de monotonie van overdenken, recapituleren en onderzoeken is verslavend.

De gekwelde man is een andere Wallander. Er gebeurt namelijk meer in dan we gewend zijn. In de eerste honderdvijftig bladzijden komen we te weten dat Kurt Wallander eindelijk ergens anders is gaan wonen, dat zijn dochter Linda een man heeft én een kind krijgt, dat hij slachtoffer wordt van een roofoverval, dat hij zijn dienstwapen verliest en dat de schoonouders van zijn dochter verdwijnen.

De roman draait om de verdwijning van die schoonvader, Håkan von Enke. Hij is een gepensioneerde marineofficier die in de jaren tachtig een vijandige onderzeeboot, die in de Zweedse wateren was ontdekt, bijna tot capitulatie dwong. Op het allerlaatste moment kwamen er orders van hogerhand en hij moest de onderzeeër laten gaan. Tot zijn verdwijning probeert hij het hoe en waarom te achterhalen. Wallander bijt zich in de verdwijning van Von Enke vast, en komt een geheim op het spoor dat de naoorlogse geschiedenis van Zweden in een ander licht zet.

Deze laatste Wallander is bijna een actieroman, ook nog met spionage-elementen. Mooi tegengesteld is de angst van Wallander om oud te worden. Hij kijkt voortdurend terug op het verleden, denkt aan oude zaken en is bang vergeten te worden.

Kurt Wallander sterft niet in De gekwelde man, maar Mankell zet hem onder zo'n donkere wolk, dat een eventuele comeback er niet in zit. Henning Mankell heeft zijn Wallandercyclus op tamelijk duistere wijze afgesloten. Hij is nu klaar.

Henning Mankell - De gekwelde man. Vertaling: Janny Middelbeek-Oortgiesen. Uitgeverij De Geus, 608 pag.

(Bron: Het Parool)