'Geen mens is onbeschadigd'
Zelf heeft Patrick McGrath (1950) weinig van een goth. En ook in zijn boeken hebben spoken, vampiers en zombies allang plaatsgemaakt voor gewone mensen, zij het met tics en duistere trekjes. Desondanks dwepen aanhangers van gothic met de Britse schrijver, die onlangs zijn nieuwste inktzwarte roman Trauma publiceerde.
(Door Nico de Boer)
UTRECHT - Op grond van Trauma is het niet verrassend te horen dat Patrick McGrath geliefd is bij goths. 'Ik schreef eerst over geesten, vampiers en zombies en wat deze creaturen betekenden in relatie tot mensen', zegt hij.
'Gaandeweg verliet ik dat stramien en vertelde ik meer over gewone mensen. Ik ben zeer geïnteresseerd in de menselijke geest, vooral in de donkere, obscure hoeken ervan, in obsessies en gekte, in slecht functionerende families en vreemde seksuele relaties. En hoe het verleden doorwerkt in het heden en hoe we ons proberen te handhaven in relaties. Desondanks is dat etiket van een gothic schrijver aan mij blijven plakken. Dat is wel eens irritant.'
Patrick McGrath is een voorkomend man, in alles een Engelsman. Hij oogt jeugdig en energiek, al is hij iets voller in het gezicht dan op de publiciteitsfoto, die het omslag siert van zijn juist vertaalde roman Trauma. Dat boek verscheen verrassenderwijs voor het eerst in Italië, waar de Brit mateloos populair is. 'Ja, ik ben een grote ster in Italië en ik weet niet precies waarom', zegt hij met een brede grijns. Hij heeft wel een vermoeden. Hij verwijst daarbij naar zijn roman Asylum (1996), over een vrouw die krankzinnig verliefd wordt op een gevaarlijke man en haar kind voor haar ogen ziet verdrinken.
'Voor Italianen is de relatie moeder-kind heilig. En in dit verhaal over een romantische liefde doet een moeder het meest ondenkbare: ze staat toe dat haar kind sterft. Dat maakte veel indruk op Italiaanse lezers. Het boek was een enorme bestseller. En in het kielzog daarvan werden ook mijn andere boeken populair.'
Trauma verscheen pas na Italië in de VS, waar McGrath al bijna dertig jaar woont (in New York), en in Groot-Brittannië, waar hij vlakbij Londen geboren werd. In de Angelsaksische landen heeft de schrijver een respectabele status en kan zijn werk doorgaans op goede kritieken rekenen. Negen boeken heeft hij geschreven. Drie ervan zijn verfilmd, twee bewerkte hij zelf tot filmscript, waaronder Spider (Spin), over een dolende, uit een psychiatrische inrichting ontslagen man. Spider werd in 2002 sterk en succesvol verfilmd door David Cronenberg, met Ralph Fiennes in de hoofdrol. Met zijn vrouw, de bekende Britse actrice Maria Aitken, die in de film A Fish Called Wanda de vrouw van John Cleese speelt, wil hij ook Trauma bewerken tot een scenario.
In Nederland, waar de schare liefhebbers van zijn werk gestaag groeit, bracht hij in de jaren tachtig elke zomer in Amsterdam door met zijn toenmalige Hongaarse vriendin. 'Ik heb daar warme herinneringen aan', zegt hij. 'Maar ik ben hier al zo'n twintig jaar niet meer geweest.' In Utrecht was hij niet eerder, maar de stad en de manifestatie Uncanny Media, waarvan het gothic festival Summer Darkness een onderdeel is en waarop hij één van de hoofdgasten was, zijn hem uitstekend bevallen.
WEIRD
Voor hem op tafel ligt de Amerikaanse uitgave van Trauma, waarvan de cover vrijwel identiek is aan de Nederlandse. De nachtblauwe kleur van het omslag van de Nederlandse versie is tot tevredenheid van de schrijver scherper. Het heeft met zijn nachtmerrieachtige uitstraling wel iets van een desolaat schilderij van Edward Hopper. Trauma is dan ook een zwart boek met mysterieuze trekjes, dat de lezer naar de afgrond van de menselijke geest sleept. Dat begint al met de ondubbelzinnige titel. Daarover had hij zelf aanvankelijk zo zijn twijfels. Zijn uitgever niet, die was meteen overtuigd: Trauma staat als een huis en dekt de lading perfect.
'Het is een zwaar en pijnlijk woord', erkent McGrath, die zijn boek beschouwt als het portret van Charlie Weir, een jonge, New Yorkse psychiater die werkt met mensen met een trauma. Wanneer hij zijn praktijk begint - het verhaal speelt begin jaren zeventig - zijn dat vooral Vietnam-veteranen met een posttraumatische stressstoornis (ptts). Maar Charlie Weir, wiens achternaam niet toevallig is afgeleid van 'weird' (raar, niet-alledaags), wordt zelf ook geplaagd door nachtmerries en spookbeelden van vroeger. 'Het wordt gaandeweg duidelijk dat Charlie zelf een trauma met zich meedraagt. De dokter die moet genezen is zelf ziek. Maar de man wiens vak het is anderen te helpen, onderschat zijn eigen problemen.'
Trauma is een paradoxaal boek over beschadigde mensen. De een is psychisch zwaarder gewond dan de ander, onder wie Charlies moeder en zijn minnares. Eén van de zwaarste gevallen is de Vietnam-veteraan Danny, de jongere broer van Charlies ex-vrouw. McGrath: 'In onze samenleving zijn er nogal wat mensen die in een oorlog zo'n trauma hebben opgelopen. En het worden er elke dag meer.'
De gesjochten militair wordt tegen de gedragscode in door Charlie zelf behandeld, met desastreuze gevolgen. 'Charlie wil per se zijn zwager helpen. Dat is onverstandig. Een dokter, zeker een psycholoog, moet geen verwanten behandelen. Het gaat dan ook vreselijk fout.'
McGraths fascinatie voor de kronkels van de menselijke geest is niet toevallig. Zijn vader was directeur van een psychiatrisch ziekenhuis. 'Thuis hoorde ik daar verhalen over. Toen ik begon te schrijven was ik me er niet van bewust dat ik schreef over mensen met psychische problemen, of mensen die in het begin van het verhaal heel normaal zijn maar door omstandigheden verward raken en de controle over zichzelf verliezen. Ik vond het gewoon de interessantste verhalen om te vertellen. Doordat mijn vader dat werk deed, was het voor mij wel gemakkelijker om over dit soort karakters te schrijven.'
In zijn verhalen komt vrijwel geen mens voor die géén kras op de ziel heeft opgelopen. 'Die mensen bestaan ook niet. Iedereen heeft wel wat, problemen met zichzelf, in zijn huwelijk, met familie, vrienden of collega's. Dat is heel gewoon, in elk geval niet raar of ongebruikelijk. Je bent juist ongewoon als je nóóit problemen hebt en alleen maar in harmonie leeft met jezelf en je omgeving. Dat gelooft trouwens ook niemand. Mogelijk zijn we allemaal een beetje ziek.'
Patrick McGrath - Trauma. Vertaling Piet Verhagen. Uitgeverij De Bezige Bij, 235 pag. ISBN 978 90 234 2897 8
Bron: BN/De Stem
Geen opmerkingen:
Een reactie posten