Thomas Harris - Hannibal ontwaakt (2007)

Dr. Lecter ontsluit zijn geheugenpaleis

(Door Peter Kuijt)

Dr. Hannibal Lecter is een van de meest intrigerende personages die er in de misdaadliteratuur te vinden is. Een fijnzinnige geest die zichzelf amuseert met de smaken en geuren van een weinig behoedzame wereld en slaapt met het Groot Woordenboek der Kookkunst van Alexander Dumas op het nachtkastje. Een kannibaal bij wie het water in de mond loopt bij een portie gebruinde hersenplakken op platte croutons, gegarneerd met heel gelaten kappertjes en peterselie. Een - ook letterlijk - scherpzinnige gastronoom die weet welke chianti moet worden geschonken bij een mensenlever.

Lecter dook een kwart eeuw geleden even op in Rode Draak, na Zwarte Zondag de tweede thriller van oud-journalist en kluizenaar-schrijver Thomas Harris (1941). De psychiater wist daarin korte metten te maken met een belastingambtenaar. Eind jaren 80 verscheen Harris' meesterwerk De schreeuw van het lam, waarin Lecter de strijd aanbindt met FBI-agente Clarice Starling, later voortreffelijk verfilmd door Jonathan Demme. Het zou nog eens elf jaar duren voor de publicatie van het lichtelijk minder sublieme Hannibal, waarin Lecter en Starling werden herenigd en de plakjes hersenen werden opgediend.

En nu is dan de cirkel rond, zegt de uitgever. In Hannibal Ontwaakt keert Harris terug naar de beginjaren van Hannibal Lecter omdat hij wil aangeven hoe zijn geest zo verknipt is geraakt. Wie rekent op een net zo vreesaanjagende thriller als De schreeuw van het lam, zal teleurgesteld worden. Wie klaar is voor een andere kijk op het fenomeen 'Hannibal the Cannibal', komt met dit boek wel heel ver.

Het is de joodse student Jakov die Hannibal onderwijst op het kasteel van zijn vader, graaf Lecter, in Litouwen. Jakov weet zijn schrandere leerling, die gefascineerd is door de Verhandeling over het licht van 'onze' sterrenkundige Christiaan Huygens, ertoe te bewegen 'een geheugenpaleis' in te richten. Een paleis waarin de belangrijkste momenten uit zijn leven een zaal krijgen toebedeeld.

Maar de 'Zaal van het Begin' is nogal vertroebeld geraakt door de Tweede Wereldoorlog. Lecters familie wordt het slachtoffer van Operatie Barbarossa, Hitlers bliksemsnelle veldtocht door Oost-Europa naar Rusland. Hannibals ouders worden vermoord. Ook zijn zusje Mischa ondergaat een godsgruwelijk lot.

Hannibal zelf overleeft de verschrikkingen. Na de oorlog wordt hij opgevangen door zijn vaders broer en diens schone Japanse eega Lady Murasaki. Hannibal vertrekt met hen naar Parijs waar hij medicijnen gaat studeren, leert vooral van Lady Murasaki over de schone dingen des levens, maar hij kan niet vergeten en vergeven wat oorlogsbarbaren met zijn familie hebben gedaan. Hij zint op vergelding en het zal de lezer niet verbazen dat die op meedogenloze wijze zal plaatsvinden. Het zijn die scènes, ook al hanteert Harris hier en daar een archaïsche stijl, die het boek vaart en klasse geven en het een pageturner maken.

Harris faalt echter in zijn poging om te duiden hoe Hannibal evolueert tot de kille moordende psychiater uit zijn eerdere boeken. We zien hoe Hannibal zijn gevoel uitschakelt en een voor een die oorlogsbruten uitschakelt en we applaudisseren voor deze Superman, die het niet aan justitie wil overlaten om het recht te doen zegevieren. Hij zingt een Duits kinderliedje wanneer hij een onthoofde tegenstander ontdoet van zijn wangen, hij voelt het bevredigende knarsen van een lemmet als dat door een strottenhoofd stoot, maar we blijven in het ongewisse hoe het komt dat dr. Lecter er op latere leeftijd plezier in schept om zich met hand en tand te vergrijpen aan onschuldigen. Deze Hannibal is nog steeds niet de seriekannibaal die we zo goed kennen. Op zich is dat heuglijk nieuws: dat schept ruimte voor nóg een avontuur met dr. Lecter...

Thomas Harris - Hannibal ontwaakt. Vertaling: Henny van Gulik en Ingrid Thoth. Uitgeverij Luitingh, 332 pag.