Mo Hayder (interview, 1999)

In therapie met rauwe 'Vogelman'

Ze was vorig jaar dé sensatie van de Frankfurter Buchmesse. Uitgevers stonden in rotten van drie om de rechten van haar debuutroman Vogelman te bemachtigen, een ongemeen ruwe thriller over een seriemoordenaar die rond het Millennium Dome in Londen flink huishoudt. In Nederland vochten vijf uitgevershuizen om haar gunsten. Behalve een flinke aanvulling op haar spaarrekening, werd het boek voor de Britse Mo Hayder ook een therapeutische behandeling. 'Ik was te beschermd opgevoed, ik moest dit schrijven.'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ Aan fijngevoelige zielen is Vogelman, de debuutthriller van Mo Hayder, absoluut niet besteed. Zelfs Thomas Harris, schrijver van Silence of the Lambs en Hannibal, kan qua gruwelscènes nog wat leren van zijn Britse collega. Op plastische wijze beschrijft ze hoe een seriemoordenaar te werk gaat in Zuidoost-Londen. Hij schept er genoegen in om zijn slachtoffers, jonge vrouwen die hij oppikt uit groezelige bars en nachtclubs, te vermoorden en vreselijk te verminken. Als souvenir laat hij levende zebravinkjes achter in de stoffelijke overschotten. Aan rechercheur Jack Caffery, die zelf zwaar gebukt gaat onder de persoonlijke sores, de schier onmogelijke taak de dader te pakken.

Wie Mo Hayder spreekt, kan onmogelijk bevatten dat ze met het grootste gemak kan schrijven over lijken, 'opengesneden van schaamhaar tot schouder, met de huid los gepeld zodat je rauwe ribben met vet en spiermassa zag'. De frêle ogende schrijfster, ongemakkelijk verschuivend op de zachte kussens van een bank in een Amsterdams hotel, lijkt de onschuld zelve.

Wie haar curriculum vitae doorneemt, leest echter een ander verhaal. Op haar veertiende had ze al een strafblad, op haar vijftiende hield ze de school voor gezien en op haar zestiende verliet ze het ouderlijk huis. Mo Hayder blonk in haar tienerjaren uit in rebellie. 'Mijn ouders hebben een academische achtergrond', zegt ze, zich verontschuldigend, op zachte toon, 'en mijn instinct gaf me in om daartegen te rebelleren. Alles wat ook maar een beetje de geur had van opleiding, vond ik vergif.'

Het strafblad werd opgemaakt nadat ze betrokken was geraakt bij een vechtpartij. Hoogoplopende conflicten met haar ouders volgden. Uiteindelijk liep ze weg. 'Daarna sloeg ik min of meer op drift. Nam elk baantje aan dat ik kon krijgen, kreeg een vriendje dat in de muziek zat.' Ze lacht: 'Het werd een tijd vol seks, drugs en rock-'n-roll. Dat ging lange tijd door totdat ik op een dag wakker werd en tegen mezelf zei: 'Je vergooit je leven'. Dat was het einde van mijn rock-'n-rolldagen.'

Slang

Nadat ze alsnog haar opleiding had afgerond, ging Mo Hayder reizen. Ze belandde in Japan, waar ze in haar onderhoud voorzag door Engelse les te geven aan personeel van grote ondernemingen. 'Veel westerse meisjes verdienden ook bij als model of hostess. Ik werkte in een nachtclub in Tokyo. Ik stak de sigaretten aan van klanten, bestelde hun whisky, meer moet je er niet bij denken. Ik stond er verbaasd van hoe snel ik verveeld raakte.'

In die periode werd een collega van haar verkracht in haar appartement en zag ze korte tijd daarna zes mensen voortijdig het tijdelijke met het eeuwige verwisselen. 'In een koffieshop kreeg een man die een tafel verderop zat een hartaanval. Toen ik in Tokio in een park wandelde, zag ik een arbeider van een steiger vallen en een paar weken later zag ik een jongetje gebeten worden door een slang. Het leek wel of ik overal ongeluk bracht.' Hayder besloot daarop die ervaringen te verwerken in een boek.

Vogelman was als een therapeut voor Hayder. 'Ik volgde in de VS een filmopleiding waar ik me specialiseerde in animatie met kleipoppetjes. Maar alle films die ik maakte, eindigden steevast in een bloedbad. Een vriendin die als psychiater bij de CIA werkte, zei: 'Je hebt een hoop woede in je, je moet hulp zoeken'.'

Die psychiater bezocht ze, maar ze had naar eigen zeggen meer baat bij het schrijven van haar thriller. 'Het wordt me nu allemaal een beetje duidelijk. Mijn moeder vertelde me dat ze niet in staat was mijn boek te lezen, omdat het zo duister is. Ze zei: 'Toen jij klein was probeerde ik je altijd af te schermen van de donkere kanten van de samenleving'. Misschien was die bescherming te benauwend en word ik daarom zo gefascineerd en aangetrokken door het gewelddadige.'

Kers

Ze heeft geen moeite met het herlezen van de meest extreme passages van haar boek. Hayder grijnst: 'Waar ik problemen mee heb zijn de seksscènes. Dan schaam ik me dat ik het opgeschreven. Ik ben gefascineerd door wat er bij een moord met het menselijk lichaam gebeurt. Van de eerste foto's van moordzaken werd ik misselijk. Maar nu doet het me niets meer, ik vind het slechts triest dat een mens zo aan zijn einde kan komen.'

In Vogelman laat de moordenaar levende vinkjes achter in de stoffelijke resten van zijn slachtoffers. Dat idee begon bij Hayder te rijpen nadat ze had gelezen over een moordzaak uit het begin van de jaren negentig. 'In die zaak had de moordenaar niet alleen het slachtoffer gedood, maar ook diens kat. Het dier had hij op het lichaam gebonden, als een kers op een slagroomtaart. In mijn boek wil Vogelman zijn slachtoffers weer herscheppen, een pop of model weer tot leven brengen.'

Het succes van Vogelman - het boek is inmiddels in elf landen verschenen, van haar Engelse uitgever ontving ze ruim zes ton als voorschot - heeft Mo Hayder totaal verrast. 'Ik zat in een jury bij een proces in de Old Bailey in Londen. Het ging om een rechtszaak inzake verkrachting, nota bene. De verdachte was gehandicapt, had maar een been en zat in een rolstoel. Wij verklaarden hem uiteindelijk onschuldig. Na de uitspraak gingen wij, de juryleden, iets drinken in een bar. Ik belde mijn agente om te vragen hoe 't met het boek ging. Toen ze me vertelde dat er een veiling gaande was, viel ik flauw op de grond. Mijn agente houdt ervan om dit rond te bazuinen.'

Hayder is inmiddels druk doende met haar volgende Jack Caffery-thriller. Dat wordt nog een taaie klus, verwacht ze. 'Met Vogelman had ik een zeer ongewoon succes. En dat kan iets merkwaardigs uithalen met je zelfvertrouwen. Je kunt te veel in jezelf gaan geloven en denken dat je talent bezit, dat je eigenlijk niet hebt. Dat kan vernietigend uitwerken. En nu houdt iedereen je in de gaten. Vogelman schreef ik puur voor mezelf, maar met die tweede leest de hele wereld over je schouder mee.'

Mo Hayder - Vogelman, uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 350 pag.