Harlan Coben (interview, 1999)

'Ik haat zinnen als dode hamsters'

In zijn geboorteland is de Amerikaanse schrijver Harlan Coben een fenomeen. Hij is tot dusver de enige die er de drie belangrijkste thrillerprijzen won. Zijn signeersessies zijn zo talrijk dat hij ze bijkans uit een rijdende auto moet doen. Fans houden elkaar via internet op de hoogte over de nieuwste 'myronisms', genoemd naar de onwaarschijnlijke oneliners die Cobens held, sportmakelaar Myron Bolitar, zelfs in uitzichtloze noodsituaties verzint. De auteur waagt nu de oversteek naar het Europese vasteland. 'In de misdaadliteratuur worden de bakens verder verzet. Je durft meer.'

(Door Peter Kuijt)

AMSTERDAM _ Harlan Coben was al enkele jaren werkzaam in de reisbranche, toen hij erachter kwam dat hij niet behoorde te werken. 'Je kent die touringcars wel vol luidruchtige Amerikaanse toeristen die hier langs komen voor twee dagen.' De 37-jarige schrijver grijnst: 'Daar was ik verantwoordelijk voor.' Maar het organiseren van trips 'Parijs-Brussel-Amsterdam in tien dagen' begon hem de keel uit te hangen. 'We zijn niet op aarde om van negen tot vijf te werken.'

Zijn fulltime schrijverschap beschouwt hij allerminst als arbeid. 'Naar het werk gaan, is wat mijn vader deed: elke ochtend om acht uur naar kantoor en terugkomen om zes uur. Het schrijven van boeken is een ontspannende bezigheid; me aankleden voordat ik achter de laptop ga zitten, dat is pas vermoeiend. Elke keer als een nieuw boek van mij uitkomt, ben ik zo blij als een kind. Moet ik het aanraken, eraan ruiken. Dat is een fantastische ervaring, da's toch geen werk?'

De schrijver is zojuist gearriveerd vanuit Londen, waar hij de Fresh Talent Award van de boekhandelketen W.H. Smith kreeg uitgereikt. 'Ik wist niet dat het zo'n grote literaire onderscheiding is in Engeland.' Het was niet de eerste prijs die hij ontving. Coben kreeg in eigen land al de Edgar Award (de belangrijkste onderscheiding voor misdaadauteurs), de Shamus Award en de Anthony Award overhandigd en was daarmee de eerste schrijver die al deze voorname thrillerprijzen kreeg toebedeeld. De Edgar is inmiddels in diggelen gevallen. 'Heeft mijn vrouw per ongeluk gedaan. Het was overigens een lelijk beeldje, net het standbeeld van Hitler.'

De prijzen kreeg Coben voor zijn serie romans rond de onrecht bestrijdende sportmakelaar Myron Bolitar. Oorspronkelijk had de auteur Moszkowicz als achternaam voor Myron bedacht. 'Een naam waarbij ik me een typische 'nerd' had voorgesteld, een klein mannetje met een brilletje. Maar mijn uitgever vond de naam te joods klinken.'

De schrijver werkt inmiddels aan zijn zevende boek. Zijn vijfde roman, One false move, is recent verschenen in een Nederlandse vertaling onder de wat merkwaardige titel Foute boel!. Daarin dient Bolitar bescherming te bieden aan Brenda Slaughter, de nieuwe ster van het vrouwenbasketbal. Haar vader wordt vermist en Brenda zelf wordt met de dood bedreigd.

Reepjes

Myron Bolitar heeft iets weg van Harlan Coben en andersom, beaamt de auteur. 'Schrijvers houden er niet van om het toe te geven, maar ook mijn held lijkt een beetje op mij. Myron is een verbeterde versie van Harlan. Hij is een betere basketballer, hij is een betere vriend, hij is grappiger want hij bedenkt altijd direct oneliners, die ik zelf twee dagen later pas zou verzinnen. Maar ik versla hem op twee terreinen. Een: ik dans veel beter. Twee: Myron is nog steeds zoekende in de wereld van de romantiek. Hij wil graag een gezin, terwijl ik er al een heb. Ik ben sinds zeventien jaar met dezelfde vrouw, heb twee kinderen, een derde is onderweg.'

'Aan de andere kant: Myrons ouders leven nog, terwijl die van mij zijn overleden. Hij gaat ook nog goed om met zijn vader en moeder. Soms raak ik erg emotioneel als ik zulke scènes beschrijf. In dit boek omhelst Myron zijn vader en denkt dat pa's armen nog steeds een beschermende plek zijn. Toen ik dat had geschreven, was ik zo geraakt, dat ik een paar dagen met niemand kon praten.'

Naast Myron en zijn ouders worden Cobens boeken bevolkt door nog een hele reeks andere vaste medewerkers. Zo is daar de biseksuele kantoorgenoot Esperanza, de letterlijk forse secretaresse Big Cyndi (Ze doet ook graag aan 'big hugs'), en Myrons aan-en-uit-vriendin Jessica. Maar het meest opmerkelijke karakter is Myrons hulp in bange dagen, Windsor Horne Lockwood III, 'Win' voor intimi.

De klassiek geschoolde Win wordt nagenoeg psychotisch als het op geweldpleging aankomt. Waar Myron in netelige kwesties probeert de vijand met argumenten tegemoet te treden, wordt Win bijna lyrisch bij de gedachte de genitaliën van de tegenstander aan reepjes te snijden, ze te verspreiden over New England om hem daarna te vermoorden. Win is uiterst populair bij de lezers, heeft Coben gemerkt. 'Slechts weinigen vinden hem afschrikwekkend en dat is ook de bedoeling. Ik mag hem wel. Ik kan me een boek zonder een optreden van deze antiheld niet voorstellen. Toen ik mijn eerste boek af had, was de uitgever zo onder de indruk van Win dat hij contractueel liet vastleggen dat naast Myron ook altijd zijn hulpje in de boeken zal voorkomen.'

Emoties

Coben koos een sportagent als held nadat iemand hem die suggestie had gedaan. 'Waarom niet, dacht ik. Ik hou niet van sport, maar ik denk dat het een uitgelezen podium is voor moord en rotzooi in allerlei vormen. We zijn ontdaan bij verlies van onze favoriete voetbalclub, we adoreren atleten die nog niet eens hun naam met een stok in het zand kunnen schrijven, en betalen ze grote sommen geld. De emoties in de sport worden tot de tiende macht vermenigvuldigd. Het is ook een glamourwereld, met al die mooie mensen.'

Nadat Coben de bussen met Amerikaanse toeristen vaarwel had gezegd, begon hij te schrijven wat hij altijd al graag las: misdaadromans. Wat hem betreft bestaat er slechts een vage grens tussen literatuur en thrillers. 'Misdaadliteratuur is een groot woord, het is Agatha Christie, het is James Lee Burke, maar het is ook Dostojevski. Hamlet? Een pure thriller. In de misdaadliteratuur worden de bakens verder verzet. Je durft meer, er is gevaar, er komen veel emoties vrij. In thrillers kun je allerlei onderwerpen uitdiepen. Je zult het misschien niet hebben gemerkt maar in Foute boel! verken ik het rassenvraagstuk, vriendschap, hartzeer, het fenomeen verlies, de politiek.'

De diepere lagen in zijn boeken mogen dan in Cobens visie door de lezer niet aangeboord worden, wat wel direct opvalt is de overvloed aan metaforen. Coben is groothandelaar in beeldspraak. Een mooie vrouw wordt omschreven als 'haar benen waren zo lang als een rij voor een Moskouse bakkerij'. En haar stem was niet gewoon zwoel, maar klonk 'als warme siroop op zondagse pannenkoeken'. Als de vrouw een kamer betreedt heeft haar binnenkomst hetzelfde effect 'als een tornado op een radarscherm van meteorologen'. Coben houdt ervan om met de taal te spelen. 'Ik probeer het meeste uit elk woord te halen. Ik schrap zeker 90 procent van wat ik aanvankelijk heb geschreven. Ik haat zinnen die eruit zien als dode hamsters.'

Humor is een belangrijk bestanddeel van Cobens romans. Fans wisselen regelmatig nieuwe 'myronisms', de dodelijke oneliners van de held, uit via internet. Maar het belangrijkste acht de auteur toch de plot, de spanning en waarom mensen bepaalde dingen doen. 'Ik schrijf geen komische boeken. De misdaad die ik erin beschrijf is erg serieus. De humor komt voort uit de wijze waarop Myron de wereld beziet en hoe hij sommige zaken belachelijk maakt, wat trouwens heel makkelijk is in een land als Amerika. Myron maakt grappen als hij ze niet hoort te maken, als hij met de dood wordt bedreigd, bijvoorbeeld.' Coben grijnst: 'Zijn mond lijdt aan diarree, zogezegd.'

Fox TV heeft Coben inmiddels benaderd een tv-serie te maken over Myrons avonturen. 'Ik heb een contract afgesloten, net voordat ik naar Holland kwam. Maar in de VS betekent het sluiten van een deal dat je slechts één procent kans hebt dat het ook daadwerkelijk op een serie uitdraait.' De schrijver heeft er al van gedroomd, dat men hem uitkiest voor de rol van de sportmakelaar. Lachend: 'Dat ze zeggen: Geen Tom Cruise, die is te lelijk. We nemen Harlan Coben!'

Harlan Coben - Foute boel!, uitgeverij De Boekerij, 283 pag.