Glenn Meade (interview, 1997)

Met slippers de Mount Everest op

Hij dronk schnapps met oude en neonazi's, speurde naar het graf van Hitlers onbekende maîtresse en kocht KGB'ers om. De Ierse auteur Glenn Meade draait nergens zijn hand voor om als hij research pleegt voor zijn thrillers. En het loont de moeite. Werd zijn debuut, Brandenburg, al welwillend ontvangen, van zijn tweede roman, SneeuwWolf, verkocht hij de filmrechten voor een miljoen dollar. 'Wat ik geleerd heb is: blijf altijd in de buurt van een deur.'

(Door Peter Kuijt)

DUBLIN _ Het etablissement behoort een magnifiek uitzicht te verschaffen op een vlakke Ierse Zee. Maar het panorama vanuit hotel-restaurant The Old Dalkey, even buiten Dublin, wordt deze dag ingekleurd door heen en weer fladderende en luid kwetterende Italiaanse toeristen. Glenn Meade merkt niets van al deze Zuid-Europese onrust. De 40-jarige Ier zoekt bedachtzaam naar woorden om het verhaal van zijn schrijverscarrière zo volledig mogelijk te vertellen.

Zijn naam siert tot dusver de covers van twee thrillers. Het debuut Brandenburg verhaalt over een in Zuid-Amerika gesmeed complot om in het herenigde Duitsland een nieuw nazi-rijk te stichten. Daarbij maakt de auteur de lezer wijs dat Hitler destijds niet alleen met zijn gedachtegoed heeft gezaaid. Meades jongste, het dit jaar verschenen SneeuwWolf, speelt zich af tijdens het kookpunt van de Koude Oorlog en vertelt over een geheime CIA-actie om Sovjetleider Stalin naar de eeuwige goelag te helpen. Het zijn twee op topsnelheid geschreven thrillers, die de lezer een hardnekkig 'het had zo gebeurd kunnen zijn'-gevoel geven. Voor SneeuwWolf ontving Meade niet alleen een fortuin aan filmrechten, maar ook de welgemeende complimenten van voormalige CIA- en KGB-bazen.

Net als veel andere auteurs zegt ook Meade dat hij al op jonge leeftijd schrijversdromen droomde. 'Maar ik had ook enorme interesse in de luchtvaart. En toch kwam ik bij de koopvaardij terecht', vertelt Meade. Hij zocht zijn heil bij de scheepvaart omdat dat destijds de enige manier was om wat van de wereld te zien. Na een opleiding als scheepswerktuigkundige ontdekte hij echter dat hij helemaal niet naar zee wilde.

Op aanraden van zijn vaders vriend, een journalist, schreef Meade wat artikelen. 'Die vielen bij The Irish Independent zo in de smaak dat ik er anderhalf jaar bleef. En hoewel ik 't heerlijk werk vond, wist ik intuïtief dat ik dat niet mijn hele leven wilde doen. Mijn hart lag toch meer in de richting van fictie.'

'Ik wilde ook vliegen, maar door een oogprobleem ging dat feest niet door. Niettemin kon ik bij Aer Lingus (de Ierse nationale luchtvaartmaatschappij) aan de slag: als vluchtsimulator-instructeur. Daarnaast bleef ik ook nog schrijven. Ik maakte voor een theatergroep zes toneelstukken. Die werden hier in Ierland opgevoerd, één in Duitsland - op de plek waar vroeger barakken van het concentratiekamp Bergen-Belsen stonden - en een andere werd uitgezonden op televisie.'

'Ik hou van theater, maar je kunt er je brood niet mee verdienen. Wat dat betreft heb ik een rationele instelling. Het maken van drama heeft me wel geholpen bij het schrijven. Het traint je om scènes te 'zien', te visualiseren op papier. Ik heb ook op de planken gestaan, maar dat was geen succes. Ik werd een keer gevraagd en daarna nooit weer. Ik ben de slechtste acteur ter wereld.'

Kerkhof

Terwijl het mediterrane pandemonium in The Old Dalkey zijn hoogtepunt bereikt - de Italianen sleuren de rossige kok achter zijn fornuis vandaan voor een culinair advies -, vertelt Meade onverstoorbaar verder over het ontstaan van Brandenburg.

'Ik was bezig met een artikel over het nazi-goud. In Garmisch-Partenkirchen ontmoette ik een voormalige SS'er, die met het goudtransport voor de nazi's belast was. Hij vertelde me een verhaal, waarvan hij zeker wist dat het me zou interesseren. In 1940 was hij gestationeerd in Wenen. Op een avond moest hij van hogerhand een deel van een kerkhof vernietigen. Hij vroeg niet waarom, maar deed het gewoon. Toen hij vijf jaar later werd opgepakt door de Amerikanen kwam hij in het gevangenenkamp de officier tegen die hem destijds dat bevel had gegeven. Nu vroeg hij wel naar de reden. Volgens de officier was er één graf in het bijzonder dat moest worden geruimd: de laatste rustplaats van Geli Raubal, de vrouw met wie Adolf Hitler een verhouding heeft gehad. Eva Braun was dan wel de bekendste vriendin van Hitler, maar hij heeft relaties gehad met nog zeker zes andere vrouwen. Geli was overigens een nicht van Hitler.'

'Geli blijkt twee jaar lang z'n liefje te zijn geweest. Zij was een obsessie voor hem. Maar de top van de nazi-partij vond het maar niks: privé mochten het dan beesten zijn, in 't openbaar moesten normen en waarden geëerbiedigd blijven. Bovendien kwamen de verkiezingen eraan: als Hitlers gerommel met zijn nicht bekend zou worden zou dat desastreus voor de partij kunnen uitpakken. De nazi-top vond dat de relatie verbroken moest worden. Twee maanden voordat ze stierf, eind 1931 in Hitlers appartement, werd Geli overgebracht naar een ziekenhuis in Beieren. Volgens sommigen vanwege een inzinking door het naderende einde van hun relatie, volgens anderen omdat ze zwanger was. De officiële lezing over haar dood is dat zij ten einde raad zelfmoord heeft gepleegd, maar het gerucht ging dat ze vermoord is.'

Caesar

'Ik begon me af te vragen: wat zou er met het resultaat van Hitlers en Geli's samenzijn gebeurd zijn? Heeft Geli een abortus ondergaan of heeft ze een kind gebaard? Het mogelijke antwoord op die vragen combineerde ik met mijn groeiende zorg over het opkomende neonazisme in Duitsland.'

Meade wil met Brandenburg een duidelijk signaal afgeven. 'De boodschap: wees op je hoede. Het kan weer gebeuren. Het opkomende fascisme in Duitsland, maar ook in Frankrijk en Italië, boezemt me angst in. De mensen van de Duitse BVD met wie ik gesproken heb, zijn daar angstiger voor dan ze in het openbaar zouden toegeven. Wat ze werkelijk zorgen baart is dat een grote groep uit de middenlaag van de bevolking de neonazi's stilletjes steunt. De kaalgeschoren hoofden in de straten van Dresden of Berlijn, de rotweilers van de beweging, dat is de oppervlakte. De mensen daarachter, de lui die een opleiding hebben genoten, zijn het probleem.'

'Een Duitse journalist vroeg mij: 'Maar veranderen mensen dan niet in vijftig jaar?' Mensen wel, maar de oergevoelens van volkeren niet'', benadrukt de auteur terwijl hij het restaurant afspeurt. 'Zijn de Italianen veranderd? De Hollanders? de Ieren? Een voorbeeld: Op school lazen we Caesars dagboeken. Nadat hij Engeland had bezet, besloot Caesar een spion naar Ierland te sturen om te kijken of het land het wel waard was om te veroveren. Toen de spion uiteindelijk opdook, vroeg Caesar: 'Zal ik Ierland bezetten?' De spion zei: 'Absoluut niet. De Ieren zijn te wild en ongedisciplineerd, zij luisteren te veel naar hun druïden, hun priesters, en zij drinken te veel'.' Meade grijnst sarcastisch: 'Zie je, zelfs wij zijn in al die jaren nog steeds niet veranderd.'

Handleiding

Het is niet van vitaal belang dat een boek een opgeheven vingertje met zich meetorst, zolang er maar een zekere subtekst in zit, meent de auteur. 'Je kunt zelfs met een thriller iets zeggen. Je hoeft het er niet in te hameren, maar lezers moeten zich wel afvragen: waar gaat het boek werkelijk over? Wat is de achterliggende gedachte?' De schrijver wijst naar zijn hoofd: 'Het verhaal moet niet alleen vanuit hier komen, maar ook vanuit je hart.'

'Wat ik op de boeken van auteurs als Frederick Forsyth, Tom Clancy, Jack Higgins heb aan te merken is dat de karakters wat meer diepgang mogen hebben. Dat mag best ten koste gaan van de technische uiteenzettingen. De lezer zit niet te wachten op een handleiding. Wie wil nou weten met welke snelheid een kogel zich in een hoofd boort en onder welke hoek hij het lichaam weer verlaat?'

'Als je een boek begint te schrijven, moet je niet eerder beginnen dan rond je 35ste', poneert Meade vervolgens met grote stelligheid. 'Jongere schrijvers hebben te weinig levenservaring om een geloofwaardig verhaal te kunnen vertellen. En om hun eigen personages te begrijpen. Ik was 34 toen ik besloot dat dat boek er nu eindelijk maar eens moest komen. Het duurde ruim twee jaar voordat ik 't af had. Het is wel een discipline die je je eigen moet maken: zet jezelf elke dag achter de tekstverwerker. Ook als je een slechte dag hebt: je moet er zijn voor het geval er 'iets' gebeurt, je de verlossende woorden vindt. Schrijven heeft iets tegenstrijdigs in zich. Je hebt het ongeduld nodig om het boek af te willen krijgen, maar je hebt het geduld nodig om het te voltooien.'

Stalin

Het plan voor 'SneeuwWolf' ontstond toen Meade research pleegde voor Brandenburg. In Berlijn ontmoette hij een CIA-medewerker op leeftijd. 'We spraken over de dood van Stalin en ik zei dat het een geluk was dat de Sovjetleider op het juiste moment overleed. Hij lachte en zei: 'Het was meer dan geluk'. Hij vertelde me dat de CIA in die dagen, begin 1953, grote angst had dat er oorlog zou komen met Rusland. Er werden toen veel Amerikaanse agenten gedropt in Moskou om Washington in te seinen als de oorlogsdreiging reëel werd.'

'Er vormde zich weer een vraag in mijn achterhoofd. Stalin overleed onder mysterieuze omstandigheden, zouden de Amerikanen er de hand in hebben gehad? Ik begon dieper te graven. Het viel me op dat in het dagboek van president Eisenhower een maand voor Stalins dood verwijzingen naar de Sovjetleider totaal ontbraken, terwijl daarvoor Eisenhowers boek over Stalin vol stond. Een KGB-historicus vertelde me vervolgens dat de nacht dat Stalin stierf twee lijken werden gehaald uit diens datsja: mannen die door het hoofd waren geschoten. De officiële lezing is dat het om Stalins lijfwachten ging die, overmand door verdriet om de dood van de leider, zichzelf van het leven beroofden. Op mijn vraag of dat Amerikanen zouden kunnen zijn geweest die Stalin hadden gedood, antwoordde hij glimlachend: 'Het is mogelijk, alles is mogelijk. We zullen het nooit weten'. Op dat moment wist ik dat ik weer een verhaal had.'

'Er zijn momenten geweest dat ik me tijdens mijn research niet zo op mijn gemak voelde. De KGB'ers wilden wel praten, maar dan moest je ze wel betalen. Ik ben ook bedreigd, vooral door stalinistische diehards die doorkregen waarover ik schreef. Dat waren harde mannen. Maar ik wilde niet stoppen: ik had immers een verhaal in handen. Wat ik wel geleerd heb is: altijd in de buurt van een deur blijven.'

'Toen ik onderzoek deed in Helsinki, kreeg ik in mijn hotel bezoek van enkele attachés van de Amerikaanse ambassade. Ik had niemand verteld waar ik verbleef. Men wilde nadrukkelijk weten wat ik van plan was. Echt fijn was die visite niet. Ik begon daarna de kleinste klikken in telefoongesprekken te horen.'

Berg

Meade rondde onlangs de research voor zijn derde boek af. Hij reisde daarvoor enkele malen naar Egypte. Over het boek dat volgend voorjaar moet verschijnen, doet de schrijver er het zwijgen toe. 'Het zal wel puur bijgeloof zijn, maar ik vind dat als je iets zegt over je nog onvoltooide boek, je er al iets van weggeeft. Het enige wat ik kwijt wil is dat het vergelijkingen heeft met SneeuwWolf: een compleet ander verhaal, maar de structuur is dezelfde. Het begint in het heden en gaat dan terug de geschiedenis in. Het is een 'chase thriller', opnieuw gebaseerd op een historische gebeurtenis die iedereen kent. Het onderwerp kwam bovendrijven toen ik bezig was met SneeuwWolf. Voor het vierde boek heb ik overigens ook al een idee. Zo hou ik mezelf wel bezig.'

'Je moet het idee voor een boek kunnen terugbrengen tot één zin. Twee zinnen is ook nog goed en een alinea is net voldoende. Als je even de weg kwijt bent, kun je altijd nog terugkeren naar die basiszinnen, je kompas. Je moet je altijd afvragen 'what the fuck is the book about'. Als je boek begint over neonazi's en het gaat de compleet andere kant uit, zit je zwaar in de problemen...'

'Schrijven is moeilijk. Het is als het beklimmen van de Mount Everest. Met slippers aan. Met elk nieuw boek moet je die berg weer op, maar dan van een andere kant. Het eerste boek voltooien was honderd keer moeilijker dan ik had verwacht. Maar je leert van je fouten. Je weet dat je die berg hebt beklommen en dat je het aankunt. De ene dag gaat het fantastisch, de andere dag lijkt het alsof je met afgehakte handen dwangarbeid in de zoutmijnen verricht.'

De boeken van Glenn Meade zijn verschenen bij uitgeverij Van Holkema & Warendorf.