Fake (column, 2022)

Gemakzuchtlijstjes

(Door Peter de Zwaan)

Redacties die het in de zomertijd ook niet meer weten, gaan lijsten maken. Sorry: geen lijsten, lijstjes. Over van alles, want dat is het mooie van redacties: ze bestaan uit mensen die alles van alles weten en ik kan het weten, want ik heb meer dan veertig jaar deel van een redactie uitgemaakt en ik heb meegewerkt aan tientallen lijstjes. In de zomer dus. Nooit in de winter, dan hadden we wel iets beters te doen.

De Volkskrant kwam een paar dagen geleden met Het beste van 2022 tot nu toe. ‘V verzamelde voor u zonder moeite de beste films, popalbums, series en boeken van de afgelopen maanden.’

De beste. Zonder moeite. Als je dat beweert, dan heb je een lijstje dat ik graag gemakzuchtlijstje of flanslijstje noem.

Ik nam de lijstjes door en ik moest toegeven dat De Volkskrant gelijk had: veel moeite kon het niet hebben gekost.

Daarna stuurde ik een ingezonden stuk met de volgende tekst.

‘Halfjaarlijstje: de beste boeken van de afgelopen maanden. De beste? De Meidenschuur staat er niet bij. Onzin dus, dat lijstje. Fake. Groet.’

Er kwam geen reactie en dat had ik ook niet verwacht. Een gouden regel was vroeger al: als je fout zit, maak je het met elke reactie erger. Omdat ik een rasoptimist ben, bleef ik nog een paar dagen hopen, maar de redactie van de Volkskrant was verstandig: geen woord.

Maakt niet uit, al had het dit stukje vast leuker gemaakt. Feit blijft dat het lijstjes-gedoe me al lang niet lekker zit. Een persoonlijk lijstje is acceptabel. Een voorkeurslijstje kan er ook mee door, maar als je het woord ‘beste’ gebruikt en er bij zegt dat het geen moeite kostte, dan bestaat er niets wat beter is... en dan ben je dicht bij onzin.

Boeken lezen waar je een oordeel over gaat geven hoort wel moeite te kosten, hoe vaak moet ik dat verdomme nog zeggen? En je weet pas welk boek het beste is als je ze allemaal hebt gelezen. Allemaal? Jazeker, allemaal, want je kunt jezelf in een zomerse bui van zelfoverschatting wel wijs maken dat je aan een omslag kunt zien of een boek deugt, maar de mogelijkheid bestaat dat je je vergist. Dat zóú kunnen.

De beste boeken van het afgelopen halfjaar, uit hoeveel moet je dan kiezen? Uit honderden. Duizenden misschien, er is in dit land vast iemand die dat bijhoudt en als hij me mailt, zal ik hem dankbaar zijn.

Ik hou het op duizenden boeken en die moet je dus allemaal lezen... eigenlijk door minstens twee personen, want als iemand een boek in handen krijgt van een schrijver aan wie hij een hekel heeft dan komt dat boek heus niet in een top tien.

Zou de Volkskrant dat echt hebben gedaan, alles lezen?

Omdat het maken van het lijstje geen moeite kostte, denk ik aan een andere verklaring.

De redactie van de Volkskrant las een beperkt aantal boeken, twintig, dertig, misschien wel veertig, en vond het toen mooi geweest. Al de honderden andere boeken, en daar waren gegarandeerd puike tussen, kwamen niet in aanmerking.

Is dat erg? Niet, als je met de kop bij je vakantie bent. Wel als je van boeken houdt en vindt dat daar niet maar wat mee aangekloot mag worden.

Bovenaan de top tien staat Naar het paradijs van Hanya Yanagihara. Iemand die het goed met me voor heeft, zei er over: ‘Neem het niet mee naar het strand. Er is geen zon die de somberheid weet weg te stralen’.