De Thriller Twaalfdaagse! #2 (column, 2019)

Achter de feiten  

(Door Jacob Vis)

Faction in literatuur is een mengeling van feiten en fictie. De naam komt uit het Amerikaans (facts & fiction = faction) en het genre is populair in thrillers en literaire romans. De scheidslijn is vaak moeilijk te trekken.

Is In cold blood van Truman Capote – hét twintigste-eeuwse schoolvoorbeeld van faction - een literaire roman, een thriller of een true crime story? Het is het ware verhaal van de brute roofmoord op een Amerikaans boerengezin door twee broers die een paar honderd dollar buitmaakten, kort na de moord gepakt werden en in de gevangenis wachtten op hun dood aan de galg.

Capote heeft het tweetal in de gevangenis gevolgd en van hun laatste dagen en groeiende doodsangst een onvergetelijk portret gemaakt. Schitterend geschreven (literaire roman), buitengewoon spannend (thriller) en zo waarheidsgetrouw dat je de doodsangst van de slachtoffers en vooral van de moordenaars tot in je vezels voelt (true crime story).

Maar het is geen vermakelijk verhaal. Integendeel, de haren rijzen je te berge. De beschrijving van de jongste moordenaar die bestudeerde wat er met bloedvaten, nekspieren en zenuwen gebeurt als je na de 'long drop' het eind van het touw bereikt is zo huiveringwekkend dat je even moet stoppen met lezen. Het gevleugelde woord van Dickens – de eerste taak van de romanschrijver is zijn lezers te amuseren – gaat bij dit boek niet op. Maar als je ‘amuseren’ wilt uitbreiden naar intrigeren en tot nadenken stemmend, dan is het boek een meesterwerk.

Ik houd van het genre. Bijna al mijn boeken – merendeels misdaadromans - berusten op faction. Ik neem dus ook een loopje met het motto van Dickens, want in mijn historische – en misdaadromans lopen de gebeurtenissen die op waarheid berusten bijna altijd fataal af.

Als je die afloop in details laat zien, zoals ik doe, is dat geen vrolijke lectuur. Waarom doe ik het dan? Waarom vermoei ik mijn lezers met feiten of als feit vermomde fictie die hen een knoop in hun maag bezorgt? Spannend, ja, en waarheidsgetrouw gruwelijk.

In Merdeka, mijn derde roman over Nederlands-Indië, beschrijf ik in romanvorm wat de Nederlandse en Indonesische soldaten over en weer met elkaar uitspookten. Een lezer, die als dienstplichtig militair die politionele acties (wat een idioot, typisch Nederlands verhullend woord voor een vuile oorlog!) in 1947 tot 1949 had meegemaakt schreef me dat hij nooit een boek had gelezen dat zo dicht bij de werkelijkheid kwam. Complimenteus, maar ook bedenkelijk, want wat ik opschreef was gebaseerd op grondige research en beide partijen mogen zich die gruwelen aanrekenen.

Soms kom ik in de verleiding iets te schrijven dat volledig op fantasie berust. Ik heb dat gedaan in twee jeugdboeken, maar ook daarin loop ik op de werkelijkheid vooruit. En in de omgekeerde situatie – de true crime story Het Rijk van de Bok over een man die twintig jaar cel kreeg voor een moord die niemand heeft begaan – is de werkelijkheid zo bizar dat ik dit verhaal, als ik het had verzonnen – niet had geschreven, want het zou volkomen ongeloofwaardig zijn. Die werkelijkheid is te bizar voor woorden.

Voor schrijvers is het boeiendste aspect van faction dat je over elk onderwerp achter de feiten kunt kijken. Je biedt de lezer – en jezelf als eerste lezer – een kijkje op dat onderwerp dat dieper en verder gaat dan de werkelijkheid kan doen. Ik ben tijdens het schrijven geïntrigeerd waarheen mijn verhaal me voert en zolang ik dat gevoel op de lezer kan overbrengen ga ik door met het genre faction dat veel meer biedt dan de fantasie alleen, laat staan de kale feiten. Die lees je wel in de krant.

++++++++++++

Jacob Vis is het pseudoniem van Job Vis (Haarlem, 1940), schrijver sinds 1987. Vis volgde onder meer de bosbouwschool in Arnhem. Tot 2001 was hij werkzaam als bosbouwer bij Staatsbosbeheer.

Vis' misdaadromans hebben vaak een actueel en controversieel maatschappelijk thema. Hij doet veel onderzoek voor hij een boek over een bepaald onderwerp schrijft. Zijn boeken werden meerdere malen genomineerd voor een prijs. Met de thriller De Zwarte Duivel won hij in juni 2015 de Diamanten Kogel, de Belgische prijs voor de beste Nederlandstalige misdaadroman van het jaar.

Vis debuteerde in 1987 met de thriller Prins Desi,  over de strijd tussen Desi Bouterse en Ronnie Brunswijk. Daarna kwam nog een twintigtal thrillers van zijn hand op de markt.

In 2012 verscheen Tandem, een omvangrijke roman over het Indische verleden van zijn familie. In 2013 volgde Moerta, zijn tweede roman over zijn Indische wortels, nu met zijn Javaanse grootmoeder als hoofdpersoon. Drie jaar later - in 2016 - volgde het slot van het drieluik over Nederlands-Indië, een oorlogsroman getiteld Merdeka waarin hij een beeld van binnenuit geeft van de koloniale oorlog van 1947 tot 1949.