Onomstreden oeuvre (nieuws, 2018)

Meesterprijs voor thrillerveteraan Tomas Ross

(Door Peter Kuijt)

Hij was al erelid van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs, maar nu heeft dit schrijversgilde hem ook de Meesterprijs toegekend. Na Appie Baantjer (in 2003) en Saskia Noort (2013) is Tomas Ross de derde thrillerauteur die deze oeuvreprijs ten deel valt. 

Tomas Ross, drievoudig winnaar van de Gouden Strop, vond en vindt nog steeds dat je voor je goeie fatsoen de prijs voor het beste spannende boek niet voor een vierde keer kan winnen, liever nog, dat die prijs maar beter kan worden opgeheven, want allure heeft-ie allang niet meer. Maar een Meesterprijs neemt hij met plezier in ontvangst, zo liet hij eerder aan ingewijden weten. Hoewel hij Felix Thijssen ook een goede kandidaat vond, voegde hij eraan toe.

Verrassend is het niet dat de Meesterprijs naar Ross gaat, maar wel meer dan terecht. De winnaar heeft niet alleen boekenplanken vol geschreven, hij stond ook aan de wieg van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs, dat in 1986 werd opgericht. Verder was hij de initiatiefnemer van de Gouden Strop en bedacht hij de Schaduwprijs voor steengoeie thrillerdebutanten. En in 2002 pleitte hij er al voor om collega-auteur Appie Baantjer 'ook eens wat te gunnen'. Hetgeen een jaar later gebeurde.

Ross, die in het echt Willem Pieter Hogendoorn heet en op 16 september 1944 in Den Bommel werd geboren, debuteerde in 1980 met de thriller De honden van het verraad. Daarna verschenen volgens zijn eigen telling 54 thrillers, tien kinderboeken, zes non-fictietitels, dertig korte verhalen, twee speelfilms, zes tv 'single plays', vier hoorspelen, veertig delen van tv-series, twee toneelstukken en een muzikale voorstelling.

En op 31 januari 2019 volgt weer een nieuwe thriller, nu over de geruchtmakende moord op de Haagse prostituee Blonde Dolly in 1959. De tekstverwerker laten rusten is er nog steeds niet bij: Ross werkt nu aan een thriller over de recente Russische poging tot hacken bij de OPCW in Den Haag. 'Want, echt, zo stom zijn ze niet bij de GROe.'

Ross is de uitvinder van de factionthriller, waarin hij historische gebeurtenissen op veelal kundige wijze mengt met een bloedstollend spannend verhaal. Zo schreef hij thrillers over het Englandspiel, de Greet Hofmans-affaire, de val van Srebrenica, de dood van Mathilde Willink en de moord op Pim Fortuyn. Zijn uitgeverij Cargo noemt het 'niet verwonderlijk' dat Ross, zoon van een oud-verzetsman en pionier van de BVD, veel van zijn verhalen ontleent aan de Tweede Wereldoorlog en aan de activiteiten van de geheime dienst. Drie van zijn romans werden bekroond met de Gouden Strop: Bêta (1987), Koerier voor Sarajevo (1996) en De zesde mei (2003).

Leugenaar

De schrijver is de 'pain in the ass' van het Koninklijk Huis. Met enige regelmaat zijn de Oranjes onderwerp dan wel lijdend voorwerp in zijn thrillers. Prins Bernhard was op z'n zachtst gezegd 'not amused' over sommige boeken van Ross. Hij heeft de schrijver wel eens voor 'leugenaar' uitgemaakt. De prins ontstak in woede toen Ross' Greet Hofmans-thriller Omwille van de troon in 2002 verscheen. In een open brief in de Volkskrant schreef Bernhard dat Ross de grenzen van het fatsoen ver had overschreden.

Ooit wilde de gereformeerd opgevoede Ross zendeling worden. Het Woord verkondigen in Papoea Nieuw-Guinea. Dat was nadat hij een film had gezien over de goede werken van de arts-zendeling Albert Schweitzer in Afrika. 'Dat wilde ik ook. Met zo'n tropenhelm op', zei hij in een interview uit 2004. 'Ik wilde de wereld over en die negertjes vertellen over het geloof, zoals Jezus zijn discipelen aanspoorde om te doen.' Die gedrevenheid verloor hij toen hij van catechisatie werd gestuurd omdat hij gezegd had dat hij De Koperen Tuin van Simon Vestdijk het mooiste boek vond.

Het bestuur van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs komt loftuitingen te kort over de laureaat, zo blijkt uit het juryrapport. 'Tomas Ross verdient de GNM Meesterprijs, omdat hij, naast zijn unieke en onomstreden oeuvre, een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van het spannende boek in Nederland. Zijn thrillers, die veelal hun oorsprong vinden in de politieke werkelijkheid, onderscheiden zich door grondig onderzoek en een verrassende afwisseling van feit en fictie. Hij heeft daarmee een genre ontwikkeld dat uniek is voor ons taalgebied.'

In de statuten van het genootschap staat dat de Meesterprijs eens in de drie jaar kan worden toegekend. De uitreiking van de prijs aan Tomas Ross is op zaterdag 24 november in Amsterdam, voorafgaand aan de jaarvergadering (en Mystery Dinner) van het GNM. Hij ontvangt dan een beeldje en eeuwige roem uit handen van voorzitter Peter Römer. De jury van de prijs bestaat uit het bestuur van het GNM. Naast Römer zijn dat de schrijvers Michael Berg, Linda Jansma, Isa Maron en René van de Meerakker.