Naar Zoetermeer of niet? (column, 2018)

De vreemde capriolen van de Gouden Vleermuis

(Door Peter Kuijt)

Dit jaar is Zoetermeer, in de zelfspottende volksmond ook wel bekend als Sweet Lake City, voor de tiende keer in de ban van de thriller. Ruim anderhalve week wordt in deze door de A12 doorsneden gemeente aandacht besteed aan alles wat ook maar een beetje spannend is. Er zijn spannende films, dito toneelstukken en musicals en elk jaar ziet de Halloween-optocht door het stadshart er angstaanjagender en gelikter uit.

Ook het spannende boek komt aan bod, zij het op een veel te bescheiden schaal. Op een zondagmiddag wordt de foyer van de lokale schouwburg gevuld met kraampjes waar uitgevers en spannendeboekenschrijvers hun werk aan de mens proberen te krijgen. In een kleine zaal houden diverse auteurs een lezing, zo was oud-Kamerlid en thrillerschrijver Boris O. Dittrich tijdens deze editie een van de sprekers.

In 2013 werd voor het eerst op het festival de Gouden Vleermuis uitgereikt. Deze prijs was in het leven geroepen om het belang van het oeuvre van de onderscheiden auteur te benadrukken. Drievoudig Gouden Strop-winnaar Charles den Tex was de eerste laureaat, in de jaren daarop gevolgd door thrillerveteranen Tomas Ross en René Appel. Bij de uitreiking aan de laatste ging het fragiele kunstwerkje, een vergulde vleermuis, aan stukken, maar een kniesoor die daar op let.

In 2016 was de om zijn Van Veeteren-thrillers bekende Zweedse schrijver Håkan Nesser, die toevallig toch in Nederland was voor de promotie van zijn roman De levenden en de doden in Winsford, de gelukkige prijswinnaar. En vorig jaar ging Nessers tamelijk onbekende landgenote Sara Lövestam met de trofee aan de haal.

Afgelopen zondag werd het Nederlandse schrijversechtpaar Theo en Marianne Hoogstraaten verblijd met de prijs. Voor wie dit duo niet goed kent, gaf het juryrapport een korte introductie: 'Theo Hoogstraaten is begonnen als schrijver van jeugdboeken. Zijn vrouw mocht zijn boeken kritisch lezen en - neem ik aan - becommentariëren. Ze werd daarna de coauteur van Theo. Na zo’n twintig jeugdboeken gingen ze samen ook met succes literaire thrillers schrijven. Ze bleven echter ook spannende jeugdboeken schrijven.'

In één zin werd ook het belang van hun oeuvre benadrukt: 'Hun boeken hebben een uitstekend plot, zijn gebaseerd op uitvoerig onderzoek, zijn vlot geschreven en zijn spannend tot het eind.'

Nu is het hardwerkende en enthousiaste echtpaar Hoogstraaten deze prijs van harte gegund en ook De Spanningsblog wil hen hiermee van harte feliciteren.

Maar.... uit het rapport wordt niet duidelijk waarom juist zij deze onderscheiding ten deel valt en niet de overige genomineerden Boris Dittrich, Tess Gerritsen, Esther Verhoef, Simone van der Vlugt en Mel Wallis de Vries, die qua research, stijl en het vasthouden van vaart en spanning niet onderdoen voor de winnaars. Goed, het rapport meldt verder nog over het winnende duo: 'Het dit jaar uitgegeven boek Dochters van het duister is een roman. Met de waardering met de Gouden Vleermuis hopen we ook te bevorderen dat ze samen thrillerboeken blijven schrijven.' Maar daaruit zou je weer kunnen opmaken dat de 'vleermuis' eerder een aanmoedigingsprijs dan een oeuvretrofee is.

Het bestuur zegt na 'indringend beraad' tot de keuze voor de auteurs van onder andere Lokvrouw en Machteloos te zijn gekomen. In het zeskoppige bestuur zitten geen leden met bewezen kennis en verstand van thrillerzaken. Ook het comité van aanbeveling met BN'ers als MAX-baas Jan Slagter, Bert van Leeuwen (Het Familiediner) en acteur Peter Tuinman telt niet echt uitgesproken thrillerkenners of het moet oud-minister Maxime Verhagen zijn, die ooit toegaf verzot te zijn op de Millennium-trilogie van Stieg Larsson.

Omdat het rapport vaag is over de criteria voor het toekennen van de prijs, hebben we navraag gedaan bij het festivalbestuur. Secretaris Bé Emmens meldt het volgende: 'Wij hebben inderdaad een lijst van genomineerden vastgesteld. We hebben ons daarna beraden over de keuze voor een winnaar. De ontwikkeling die de schrijvers in de afgelopen jaren hebben doorgemaakt speelde daarbij een belangrijke rol. Natuurlijk is ook de belangstelling van de genomineerden voor de Gouden
Vleermuis bij de definitieve keuze meegewogen. Dat geldt ook voor de bereidheid om tijdens het boekenfestival aanwezig te zijn om de prijs in ontvangst te nemen. Een aantal genomineerde schrijvers verblijven in het buitenland en hebben niet de behoefte om voor de Gouden Vleermuis naar Zoetermeer te komen.'

Het meest zwaarwegende criterium voor het winnen van de prijs blijkt dus de bereidheid te zijn om die op een zondagmiddag in een theater in Zoetermeer te komen ophalen. Dus wie om een literaire onderscheiding verlegen zit, doet er goed aan te laten weten dat hij/zij volgend jaar eind oktober een zondagmiddag vrij houdt en dan de auto, trein of de Randstadrail pakt voor een ritje naar de gemeente van burgemeester Charlie Aptroot. Tien tegen één dat je dan in de prijzen valt.

Wie deze regel hanteert voor het toekennen van een thrillerprijs, haalt het belang ervan enorm naar beneden. Of je als schrijver uiteindelijk blij moet zijn met deze prijs, we weten het zo net nog niet. Kortom, deze Gouden Vleermuis maakt een dubieuze duikvlucht.

Eind deze maand wordt door het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs de Meesterprijs toegekend. Binnenkort vernemen we over wie, na Appie Baantjer en Saskia Noort, dan de loftrompet wordt gestoken. Hopelijk gaat dat gepaard met een juryrapport dat wél serieus te nemen valt.