Naar volwassenheid (column, 2017)

De Gouden Strop heeft zijn langste tijd gehad



(Door Peter Kuijt)

Met de uitreiking van de Gouden Strop, komende donderdag tijdens de uitzending van RTL Late Night, bereikt dit evenement voor het eerst sinds jaren weer een breed publiek. Zo'n half miljoen kijkers zullen, zo gokken wij, Simon de Waal of Anita Terpstra de prijs in ontvangst zien nemen. En omdat het cliché vereist dat je moet stoppen op je hoogtepunt, is dit een uitgelezen moment om deze thrillerprijs op te knopen.

De laatste keer dat er flink wat televisie-aandacht (dus meer dan die jaarlijkse veertien seconden in het NOS Journaal) werd besteed aan Nederlands enige thrillerprijs (de Schaduwprijs voor debutanten hangt er eigenlijk al jaren een beetje voor spek en bonen bij), was in 2005. Toen maakte Ivo Niehe in zijn Tv Show ruimte vrij voor de bekendmaking van de winnaar. Het was dat jaar de eerste keer dat een vrouwelijke auteur won – de Vlaamse Johanna Spaey met Dood van een soldaat. Het was ook in dat jaar dat Sonja Barend juryvoorzitter was en onverbloemd zei dat ze de ballen verstand had van misdaadromans.

Het was ook in 2005 voor het eerst dat gekozen werd voor een BN’er als voorzitter van de jury van de Gouden Strop. Maar Barend was niet de laatste coryfee die liet weten weinig op te hebben met thrillers. Ook voor Koos Postema (voorzitter in 2010) was een thriller niet het eerste boek dat hij zou grijpen. Nee, voor hem liever het werk van Remco Campert en Hans Lodeizen dan een misdaadroman van deze of gene.

Zo waren er wel meer juryvoorzitters die de wenkbrauwen deden fronsen. FNV-leider Agnes Jongerius had het zo druk met polderen dat ze de thrillers liet lezen op het kantoor van de vakcentrale, van ondernemer Annemarie van Gaal was bekend dat áls ze las dat dat thrillers waren en nieuwslezer Rik van de Westelaken vond het leuk te vertellen dat zijn eerste misdaadboek eentje van Agatha Christie was. Dit jaar verklapte juryvoorzitter Anniko van Santen in het AD dat zij van haar schoonmoeder ongevraagd advies over de ingezonden thrillers had gekregen.

Podium

Er is altijd gedoe met de Gouden Strop. Zijn het niet de voorzitters met opmerkelijke acties dan wel uitspraken, dan is het wel de constante zoektocht naar een goed podium voor de uitreiking van de prijs. Tien jaar geleden was dat nog in een bomvolle zaal van De Melkweg, maar snel daarna begon er de klad in te komen. De Melkweg werd ingeruild voor het hoofdstedelijke Pakhuis De Zwijger, waarna werd uitgeweken naar een voormalig forensisch laboratorium. De Avond van het Spannende Boek, waarop de Strop werd uitgereikt, is met ingang van deze editie komen te vervallen. Het geld dat hierdoor vrijkwam, is ongetwijfeld aangewend om zendtijd in het programma van Humberto Tan te verkrijgen.

Nederland is, zo lijkt het, het enige land waar met een zekere neerbuigendheid naar thrillers wordt gekeken. In het buitenland heeft het genre een serieuze status opgebouwd. Kijk naar de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk waar de toekenning van thrillerawards tijdens plechtige diners plaatsvindt. In Groot-Brittannië zijn de meerdaagse festivals voor het spannende boek al niet meer op de vingers van één hand te tellen. Zo wordt in het Schotse Stirling in september de misdaadliteratuur drie dagen lang gevierd, in aanwezigheid van tientallen schrijvers, onder wie Val McDermid, Ian Rankin en Denise Mina.

Kom daar maar eens om in Nederland, waar, blijkens de campagne van boekpromotor CPNB, thrillers alleen goed genoeg zijn om tot je te nemen tijdens de zomervakantie. ‘Srillertjes’ zijn er slechts voor de pure ontspanning, zo heet het. In den vreemde wordt daar anders tegenaan gekeken. Door Deon Meyer bijvoorbeeld, de Zuid-Afrikaanse geschenkauteur van deze Spannende Boeken Weken. Hij zegt deze week in Trouw: ‘Wie fout doet, moet worden gestraft - dat is de kernles van elke misdaadroman. Mensen gebruiken verhalen al honderden jaren om culturele waarden op elkaar over te dragen. De misdaadroman is daarvan eigenlijk een soort toppunt. Geen verhaal is zo moraliserend als een misdaadroman.’

Serieus

Het is de hoogste tijd voor een volwassen benadering van het thrillergenre in Nederland. Dat kan bijvoorbeeld door de bezem te jagen door de organisatie van de Gouden Strop en de Schaduwprijs. Benoem als eerste een juryvoorzitter die de taak serieus neemt, op zijn minst affiniteit heeft met het genre, de verschillende stromingen binnen de misdaadliteratuur weet te onderscheiden en ervan doordrongen is dat het gaat om de toekenning van een literaire prijs en niet louter ‘een leuk klusje voor de zomer’. De overige juryleden moeten uiteraard recensenten of bibliotheekmedewerkers zijn die de nodige vlieguren hebben gemaakt.

Vervang de namen van de prijzen, die toch verwijzen naar misdaadliteratuur van jáááááren geleden, door iets met meer van deze tijd in de titel. Een beetje chic kan geen kwaad. Zo'n nieuwe prijs maakt ook de weg weer vrij voor een kandidaat als meervoudig laureaat Tomas Ross, die sinds jaar en dag roept dat geen enkele auteur vaker dan drie keer de Gouden Strop mag winnen. Naast de prijs voor de beste thriller, de award voor het beste thrillerdebuut, zou er jaarlijks een oeuvreprijs moeten worden uitgereikt. Niet meer eens in de zoveel jaren, zoals het Genootschap van Misdaadauteurs nu in de statuten heeft staan. Tot dusver zijn er twee oeuvreprijzen uitgereikt. De eerste was voor Appie Baantjer in 2003. de laatste ging tien jaar later naar Saskia Noort. Zij kreeg die in een achterafzaaltje in Rotterdam.

Aan een volwassen onderscheiding dient ook een volwassen vergoeding te hangen. Verhoog bijvoorbeeld het geldbedrag dat nu nog bij de Gouden Strop hoort, naar vijftigduizend euro. Dat is net zo veel als bij de ECI en Libris Literatuurprijs het geval is. Zoek hiervoor naar een betrouwbare sponsor die voor meerdere jaren zijn naam eraan wil verbinden. In Engeland is er een biermerk dat al jaren een prestigieuze thrillerprijs financiert. In Nederland zijn meer dan vierhonderd brouwerijen actief. Er zal vast eentje zijn die zijn naam aan een thrilleraward wil verbinden.

Toch?