17 juni 2017

Eigen Auteurs Eerst (column, 2017)



Wat is er mis met de Gouden Strop?



(Door Tomas Ross)

Eén ding is mooi meegenomen na die gênante prijsuitreiking, er wordt weer gediscussieerd over de Gouden Strop en de status van de Nederlandstalige thriller. Dat werd de hoogste tijd, het goud allang doublé, de strop vooral een financiële, de status die van een comateuze patiënt.

Opvallend is dat de reacties zich veelal richten op de tv-uitzending. Tenenkrommend, een aanfluiting. Charles den Tex bijvoorbeeld ‘erkent de kritiek op de uitreiking'. Tegelijkertijd prijst hij GNM-voorzitter Peter Römer het graf in vanwege diens inspanningen de uitzending bij RTL onder te brengen. ‘Nooit eerder zo’n podium gehad.’

Dat kun je wel zeggen. Vijf genomineerden als behang voor Esther Verhoef die daar niets anders te zoeken had dan de kijkcijfers op te krikken. Charles vindt de prijs zelf nog levensvatbaar. Ik ken hem als een aimabele, redelijke collega, maar wat moet ik met zijn voorgeschreven ‘medicijn’: ‘Dat we met zijn allen proberen de Gouden Strop weer daar te krijgen waar hij was en waar hij hoort.’ Maar hoe dan, Charles? Waar is ‘daar’, waar was en waar hoort hij dan? Met zo’n arts loop je liever niet mee terug van de intensive care.

Simon de Waal vond het een ‘helder verhaal’. Als iemand ‘helder’ zegt en het niet over het wasgoed heeft, krijg ik het al moeilijk. Simon, net zo’n aimabele collega, is altijd positief, Simon vond de uitzending ook heel leuk, geen onvertogen woord. Een lieverd. (Goed boek trouwens, Nemesis, jammer dat hij er net als de anderen niets over mocht zeggen).

Anderen zijn rigoureuzer en vinden de patiënt terminaal. Tijd voor euthanasie en voor een nieuwe prijs. Saskia Noort grijpt de kans om weer eens haar jarenlange rancune naar de Strop (en het GNM) te ventileren en stelt, altijd bescheiden, de Saskia Noortprijs voor, alvast een voorschotje op haar eigen dood. Peter de Zwaan, ook niet geheel vrij van rancunes, is het er, op de naamgeving na , op zijn eigen cynische manier wel mee eens. Kortom, kindje dood, dan maken we een ander.

Het GNM zwijgt als vanouds in alle talen, idem de CPNB.



Stiefkindje

Alleen Peter Kuijt en Loes den Hollander zoeken het wat dieper en constateren wat ooit de reden was de Strop in het leven te roepen en een jaarlijkse Maand van het Spannende Boek plus geschenkboekje: 'de Nederlandstalige misdaadroman is het stiefkindje van de literatuur.’ Helaas blijkt dat, na een korte opleving, na drie decennia nog steeds het geval. Zoals de aardige Loes schrijft: ‘Het spannende boek heeft opnieuw aan allure en kracht ingeboet.’ Ook de aardige Saskia zoekt het in ‘erkenning van het genre’. Het Nederlandstalige.

Eén van de problemen daarbij is dat de Vlaamse en Nederlandstalige misdaadroman nog altijd wordt overschaduwd door het vertaalde aanbod. Kijk deze spannende dagen in de etalages van de boekwinkels: géén of nauwelijks titels van Nederlandstalige auteurs, laat staan van de genomineerden. Wel Baldacci, Nesbø, French, Hawkins, Cole. In de voorafgaande weken wel advertenties en promotie voor Kepler, Slaughter, Roslund & Helström en Lisa Gardner, niet voor Nolet, Terpstra, Ruijters, Weber en De Waal. Media-aandacht was er vorstelijk voor de buitenlandse auteur van het geschenkboekje, Deon Meyer, niet of nauwelijks voor de genomineerden.

Sowieso een ander groot probleem. Er bestaat vrijwel geen aandacht meer in de media voor Nederlandstalige misdaadromans (ik heb het niet over de talloze sites en blogs met al het gekrakeel van een Poolse landdag). Toonaangevende en invloedrijke tv-programma’s als DWDD schreeuwen om Paula Hawkins, niet om de prijswinnaar van de Gouden Strop. Ik snap de uitgevers wel, en de boekhandelaren, de Grote Buitenlanders verkopen goed, we moeten omzet maken, alle promotie dus op hen. Begrijpelijk op korte termijn, dodelijk zoals blijkt voor de eigen Nederlandstalige auteurs. Een vicieuze cirkel, zo kweek je nooit een Hollandse of Vlaamse Wallander of Grisham. En waarom bloeit het eigen genre dan wel in die buitenlanden, sterker, ook internationaal? Zweden, een taalgebied van 7 miljoen inwoners. IJsland, 400.000, ongeveer de stad Utrecht. Het kán dus wel.

Podium

Ik ben niet van de PVV, maar ik heb geen bezwaar tegen Eigen Volk Eerst, beter Eigen Auteurs Eerst. Zo was het ooit ook afgesproken. In wat toen nog de Maand van het Spannende Boek werd genoemd. Binnen de CPNB zou er voor worden gepleit dat in die ene maand uitsluitend Nederlandstalige thrillers in de etalages en op de leestafel zouden liggen. ‘Koop Hollandse waar.’

Het geschenkboekje diende per definitie door een Vlaming of Nederlander te worden geschreven. Uitreiking van het eerste exemplaar groots gevierd en bij voorkeur op televisie. Ja hoor, dat kon, de eerste, mijn Mode voor Moskou werd zelfs als tv-feuilleton uitgezonden, starring Ischa Meijer. CPNB en NOS. Elke avond vijf minuten voor het Journaal. Een kwestie van geld, zeker maar vooral van connecties. Zeg maar de Peter Römers van toen.

Over een ‘podium’ gesproken. De Strop werd feestelijk in het Rotterdamse Luxor-theater uitgereikt, in het Amsterdamse Amstelhotel, in Frascati. Televisie erbij, tevoren uitgebreide interviews met de genomineerden in NRC Handelsblad en de Volkskrant. De bij het GNM aangesloten leden-journalisten (waar zijn ze gebleven?) garandeerden publiciteit. De meest prominente onder hen deskundige juryleden. Een speciale avond voor genodigden. Fotoshoots van de genomineerden. Dus geen drommen half volwassenen met bestempelde handjes kakelend door de gangen en achterafzaaltjes. Zie de uitreiking van de andere literaire prijzen. Chic, status, allure, publiciteit. Verkoop.

Die tijden lijken helaas voorgoed voorbij.


Schavot 

In de bestsellerlijst van de CPNB deze spannende dagen drie Nederlandse thrillerschrijvers, drie van de 60 auteurs van wie 13 buitenlandse misdaadauteurs. Eén Nederlandse titel, Lieve Mama ook nog eens uit 2015. Geschenkboekje van Deon Meyer, Zuid-Afrikaan. In VN’s Detective & Thrillergids – ooit dé leidraad voor kenners en liefhebbers, nu een vuistdik advertentiemagazine vol meninkjes en sterren - acht pagina's. Deon Meyer, vijf pagina's Daniel Cole van Ragdoll, een Brit, zes pagina’s Sherlock Holmes; geen enkel interview of artikel met of over Nederlandstalige auteurs of de genomineerden. Wel vijf sterren voor acht schrijvers onder wie twee Nederlanders. De jury voorgezeten door een Nederlands auteur, dat dan weer wel, maar daar kun je terecht weer andere vraagtekens bij zetten

Geen feestelijke uitreiking ook namens de CPNB maar als goedmakertje die tien minuten televisie laat op de avond. Een lieve juryvoorzitter die advies kreeg van haar schoonmoeder. Een goedlachse presentator die vraagjes stelde aan een aardige thrillerschrijfster die niet op de shortlist stond. Geen enkel genomineerd boek de week erop in de bestsellerlijst, zelfs niet van de prijswinnaar. Vijf zwijgende auteurs wachtend op het vonnis. Geen podium maar een schavot.

De Zwaan heeft dan ook groot gelijk. Den Hollander net zo hard en ook Noort. We zijn nog steeds het stiefkindje. De Diamanten Kogel (wat een naam!), gesneefd, de Strop allang aan allure ingeboet en met nauwelijks effect, niet qua status, niet qua verkoop. Het mag bekend zijn dat ik het al veel langer roep, hoezeer het me als mede-initiatiefnemer van de prijs, ook aan het hart gaat. Een enkele prijswinnaar heeft er baat bij gehad, in bekendheid, in herdrukken, maar de meesten sappelen verder en méér auteurs konden kennelijk zonder.

Prestige

Den Tex wijt de neergang aan bezuinigingen, dat is gedeeltelijk wáár maar dat zou dan toch ook voor de andere prijzen moeten gelden. Prijzen die nog wél erkenning genieten en effect sorteren. Prijzen die sponsors hebben waar het GNM al jaren mee tobt. Ook dat is een vicieuze cirkel gebleken. Hoe minder prestige, populariteit, free publicity, hoe minder sponsors. Of geen. De Limburgse schrijfster Anya Niewiera pleit ervoor in Brussel aan te kloppen. Tja.

Kuijt meent dat de geldprijs verhoogd moet worden tot 50.000 euro, bijvoorbeeld te betalen door een bierbrouwer. Dat, lieve Peter, is allang geprobeerd. We zijn langs tabaksfabrikanten, autoverkopers, whiskystokers en bijna langs Yab Yum gegaan met de belofte onze helden in het volgende boek Lucky Strike te laten roken, Saab te rijden, Johnny Walker te zuipen en een escortgirl uit de klauwen van de Joegoslavische maffia te redden. Resultaat 0. En waarom? Omdat we, een probleem dat ik nog maar eens herhaal, een klein clubje zijn, al leveren we bijna 100 titels per jaar; een clubje met maar enkele bekende, goedverkopende auteurs; met goedwillende juryleden maar van wie, zoals je terecht opmerkt, steeds vaker de vraag is waar ze te vinden en hoe deskundig ze zijn. Een clubje van wie er veel te vaak dezelfde schrijvers worden genomineerd of de prijs krijgen zodat de buitenwereld, ook al is het ten onrechte, de wenkbrauwen fronst, ondanks alle goedbedoelde initiatieven zoals Hebban Crime of De Spanningsblog.

Is er een oplossing? ‘Hoe brengen we de Strop terug waar hij was, waar hij hoort?’ Tja. Een andere naam? Zou het de HEMA helpen, of Blokker? De enige manier die ik zie is dat ondanks de sombere tijden de grote uitgevers in het genre, net als toen we begonnen, de handen ineen slaan, samen met de CPNB, samen met de boekhandel – zie hierboven – om werkelijk promotie en aandacht aan onze auteurs en hun boeken te geven, al is het maar die paar weken.

Hameren op publiciteit, desnoods betaal je die want dat gebeurt toch ook met de buitenlanders hier. Het geschenkboekje exclusief door een Nederlandstalige auteur te schrijven, advertenties voor de genomineerden van de long- en de shortlist. Ja, dat kost geld maar uitgeven is investeren en waarom die paar weken nou eens niet Karin Slaughter in de abri’s, maar hen? Ik ben ervan overtuigd dat dat vruchten afwerpt en als een vliegwiel de bedding creëert voor meer publiciteit dan die tien minuten. Voor erkenning en status, voor meer verkoop, ook aan de buitenlanden - zie daar - en dus ook voor een prijs die er wel toe doet.

Zo niet, blijf je aan het sterfbed zitten en is het beter de stekker eruit te trekken en, ik herhaal het nog maar, onze betere thrillers - en die zijn er goddank, vaak zelfs stukken beter dan wat ik aan buitenlands aanbod voorbij zie komen - mee te laten draaien in het circus van de andere literaire prijzen. Het is helaas niet anders.

11 opmerkingen:

  1. Ha ha! Kraakhelder. Koop Hollandse waar!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Maar serieus goed stuk. Ik vind het soms best heel lastig om gemotiveerd te blijven als schrijver. Je weet dat je iets goeds maakt waar veel mensen lol aan kunnen beleven, maar krijg het maar eens de winkels in. Ook voor uitgevers zeer frustrerend.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Sterk betoog. Die neerwaartse spiraal moet worden gestopt, anders wordt het moeilijk voor de Nederlandse misdaadliteratuur ondanks de kwaliteit. Wellicht interessant om eens te kijken hoe ze het in de Scandinavische landen aanpakken?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Nemen mensen buiten het incestueuze boekenwereldje van oude mannen en vrouwen boven de , laten we zeggen, 45 jaar Ross nog echt serieus? Is dat niet de man waar bijna elke jongere thrillerschrijvers van zegt van Ach het orakel spuugt weer woorden uit. De man die zijn facebookpagina laat vullen dooreen fan, omdat hij het zelf niet snapt en ook wel wat te min vindt.. Ja, daar zal de vernieuwing vandaan gaan komen. Kuch kuch. Wie ziet als tv kijker niet veel liever een Esther Verhief dan een oude man die de prijs al eerder won die avond en waar de gewone lezer zich afvroeg waar die saaie man opgegraven was. Het zal storm lopen in de winkels na die avond voor het boek. Lekker begraven die strop ipv elkaar veren in het achterste te duwen. Het was ooit een leuk idee. Mislukt; geen hond wil investeren. Drink bier op eigen kosten jaarlijks in juni in het Amsterdamse met de letterlijke oude garde. Ink

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Een paar opmerkingen:
    - Dat ik hier reacties van allerlei aard op de blog toelaat, betekent niet dat ik het met alles eens ben. Zoals op de homepage is gemeld, worden anonieme reacties geweerd. Reageerders mogen elkaar stevig aanpakken, maar dreigementen etc. worden niet getolereerd.
    - Tomas Ross vraagt zich af waar de journalisten-leden van het GNM gebleven zijn. Ik kan alleen voor mezelf spreken. Ik ben zo'n jaar of tien GNM-lid geweest en - daar ben ik het gilde dankbaar voor - gebruikte de kennis en ervaring die ik daar opdeed voor journalistieke producties. Ik brak met het GNM nadat een bestuurslid tijdens een jaarvergadering voor een volle zaal mij ervan betichtte onbetrouwbaar te zijn. Aanleiding voor deze beschuldiging was dat ik nieuws had gebracht over een verhalenbundel die GNM auteurs samen met NFI experts zouden schrijven. Was een product van eigen nieuwsgaring maar mocht van dit bestuurslid niet naar buiten worden gebracht.
    - Het thrillergenre is het stiefkindje van de literatuur, schrijven wij (ook ik). Misschien laten wij (lees: de schrijvers) ons dat ook overkomen. Wat ik mis onder de vaderlandse misdaadauteurs is een gevoel van trots dat ze dit ambacht uitoefenen. Ik miste het protest tegen de CPNB toen die het thema Vakantie begint met spanning in je koffer. Alsof thrillers slechts goed zijn om tijdens de vakantie gelezen te worden. Ik mis het protest van de schrijvers tegen hunnu uitgevers die alleen maar marketingbudget voor buitenlandse auteurs willen reserveren. Ik mis de trots, wat overheerst is het Calimerocomplex. Als je niet met overtuiging en zelfbewust de kracht en potentie van je beroepsgroep wil of kunt verkopen, dan zit er weinig toekomstmuziek in.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. "Als je niet met overtuiging en zelfbewust de kracht en potentie van je beroepsgroep wil of kunt verkopen, dan zit er weinig toekomstmuziek in."

    Die trots begint met niet openlijk gaan zeuren over wat er niet goed is, of is gegaan. De Gouden Strop is nog steeds best een mooi 'merk' en de moeite waard om moeite voor te doen. Maar nee, iedereen moet er weer wat van vinden, in plaats van wat aan doen. Ik ben er trots op dat ik thrillerschrijver ben, mijn uitgever ben ik ook trots op, en hij op mij, en wat ik kan doen om de beroepsgroep te helpen zal ik doen. Calimero spelen, mwah nee. Niet echt iets voor mij. En Inkie heeft een punt, maar alles over een kam scheren qua schrijvers klopt ook niet. Laat de Gouden Strop herrijzen. Desnoods als een Gouden Phoenix. Ook een goeie naam voor een prijs, nu ik er zo over denk.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Corine Hartman19 juni, 2017 09:37

    Kan me helemaal vinden in Simons reactie hierboven.
    En ook in voorstel Tomas Ross om tenminste tijdens die Spannende boekenweken exclusief de Nederlandse thriller te promoten. Het is een begin. Met je uitgever om de tafel, dus, collega's. Dat ga ik zeer binnenkort al doen, samen met Tomas. Kijken of we een begin kunnen maken.
    Ik heb begrepen dat het punt iig al op de agenda van het GNM komt, ik zal John Brosens nog ff wijzen op de discussie hier. Hopelijk kan het GNM dit ook oppikken.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Ik weet dat verschillende auteurs (waaronder ikzelf) al contact hebben opgenomen met het GNM. Ben het helemaal eens met de stelling dat er meer aandacht moet komen voor de thrillers van Nederlandse auteurs en dat wij daar zelf aan moeten meewerken. En dan volgend jaar een uitreiking van de strop waar de muren van t(h)rillen.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. In Vlaanderen proberen we aanstaande zaterdag een weerwoord te bieden aan de vertaalde thrillers. Samen met het VVMA zetten 33 boekhandels de Vlaamse Misdaadauteur in de kijker. Hopelijk zien we jullie daar ook! Www.vvma.be

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Dat er ophef en discussie is, is natuurlijk altijd goed. Maar deden we dat al niet eens eerder? Deden we dat vorig jaar ook al niet? En in 2013? En 2012? Ook in die jaren, toen ik nog lid was van het GNM, was er gemopper en gezeur. Van Peter de Zwaan, bijvoorbeeld. En Tomas 'vroeger-was-alles-beter' Ross. Ook hoorde ik van menig uitgever (m/v) dat hij zich in zijn grachtenpand best weleens zorgen maakte. Gelukkig zat het CPNB voortdurend op de goede weg. 'Het moet beter, maar het gaat ook beter. Vooruit met volle moed!'

    Maar wat me ook is bijgebleven: de GNM-avonden en de Avonden van het Spannende Boek zaten best wel boordevol plezier en vermaak. Fijn hapje eten, leuk spelletje, nog één biertje. En altijd hadden uitgevers mooie projecten in het vooruitzicht. Ook in de afgelopen jaren kon er bij zowel De Zwaan als Ross weleens een lachje af. Dus misschien waren en zijn we allemaal best wel tevreden met hoe het ging en gaat. Het spannende boek is razend populair, ook na de zomer. Er is internationaal succes van Nederlandse auteurs. En ondanks dat De Zwaan en Ross hun hoofd soms moedeloos in hun schoot leggen, lukt het ze om jaarlijks met nieuwe boeken te komen. En wat we ook maar vinden van dat pauzenummer bij RTL Late Night, ik heb Simon de Waal niet horen klagen. Ilse Ruijters was zelfs dolblij dat ze erbij was!

    Tuurlijk kan het beter. Het kan altijd beter. Zo ben ik voor minder, maar betere thrillers. Laat Nederlandse schrijvers vooral het beste verhaal dat ze hebben op papier zetten. Stimuleer ze. Help ze. Promoot ze. Dan komt alles goed.

    BeantwoordenVerwijderen