Een moordenaar op het eiland (nieuws, 2015)

Tien dingen die je nog niet wist over 'En toen waren er nog maar....'  



BBC One zendt een driedelige miniserie uit gebaseerd op And then there were none, het bestverkochte boek van Agatha Christie ooit. Superfan Chris Chan verzamelde een tiental feiten over het beroemde boek die je waarschijnlijk nog niet wist.

Oorspronkelijk heette het in 1939 gepubliceerde boek Ten little niggers, afgeleid van het gelijknamige kinderversje waarin na elke strofe een negertje verdwijnt.

In 1948 bracht uitgeverij Sijthoff het boek uit onder de titel Tien kleine negertjes. De achttiende druk uit 1994, verschenen bij Luitingh-Sijthoff, droeg nog steeds die titel. Pas tien jaar later kwam de uitgever met de meer politiek correcte titel En toen waren er nog maar...

In de Verenigde Staten moest men niets van de oorspronkelijke titel hebben. Daar verscheen het boek in 1940 en werd And Then  There Were None genoemd. In het Verenigd Koninkrijk werd de detective in 1965 hernoemd tot Ten Little Indians. De Queen of Crime zelf bewerkte het verhaal in 1943 tot een toneelstuk.

Het verhaal speelt zich af aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Het is 1939. Tien mensen zijn uitgenodigd om een weekend door te brengen in een landhuis op Soldier Island, een afgelegen eilandja voor de kust van Devon. Ze hebben geen contact met het vasteland en hun gastheer en gastvrouw, Mr. en Mrs. U.N. Owen zijn geheimzinnig genoeg afwezig. Op de eerste avond krijgen de tien gasten via een grammofoonplaat te horen dat ze stuk voor stuk worden beschuldigd van een misdaad. Meteen daarna valt de eerste gast dood neer. Als een aantal uren later een tweede gast dood wordt gevonden slaat de angst toe. Er is een moordenaar en daar ze slechts met zijn tienen op het eiland zijn is de moordenaar één van hen.

De tv-film die op BBC One wordt uitgezonden, is de eerste bewerking voor televisie die zich houdt aan het einde zoals die door Agatha Christie is opgeschreven. Scenarioschrijver Sarah Phelps verklaarde tegenover de BBC dat ze gechoqueerd was door het brute verhaal. 'Maar je kunt het ook zien als een spel met een uiterst geraffineerd en ongewoon plot.'

Agatha Christie zei zelf eens over And There Were None: 'Het thema fascineerde me enorm. Het verhaal waarin tien mensen moeten sterven mocht niet belachelijk overkomen. Ook de moordenaar mocht niet aan het begin al meteen bekend zijn. Er ging een enorme hoeveelheid planning vooraf aan het schrijven. Maar ik ben tevreden met de uitkomst. Het verhaal is helder, verrassend en leunt op een perfect en rationeel plot. Het boek is goed ontvangen en gerecenseerd. Maar degene die nog het meest opgetogen is over het boek, ben ikzelf. Ik weet beter dan welke recensent dan ook hoe moeilijk het was om te schrijven.'

Superfan Chris Chan - op zijn twaalfde had hij alle Christie-boeken al gelezen - stelde een lijstje met tien wetenswaardigheden over En toen waren er nog maar... samen.

• Agatha Christie voelde zich haast verplicht om het boek te schrijven. Het vooruitzicht dat een zo effectief mogelijke verhaallijn zo moeilijk op papier te krijgen was, fascineerde haar. De plot werd zo vaak herschreven totdat Christie het goed genoeg vond om aan het verhaal te beginnen. 

• Christie had oorspronkelijk een verhaal met twaalf personages op het eiland in gedachten. Twee karakters meer dan waarmee ze uiteindelijk het verhaal vulde. 

• In eerdere brainstormsessies waren de misdrijven die sommige personages pleegden anders dan die uiteindelijk in het verhaal werden verwerkt. Het personage dat uiteindelijk gouvernante Vera Claythorne werd, dreef haar minnaar tot zelfmoord. Het karakter Emily Brent, de stijve, oude vrijster, pestte haar dienstmeid dermate dat die vergif innam en de oud-generaal John Gordon Macarthur stuurde ooit dertig soldaten onnodig het slagveld op.

• Toen Agatha Christie aan de toneelversie van And Then There Were None werkte, besloot ze er een gelukkiger eind aan te breien. In de finale van het toneelstuk overleven personages het verblijf op Soldiers Island en raken verliefd op elkaar. Omdat het stuk tijdens de Tweede Wereldoorlog zou worden opgevoerd, vond Christie het slot van het originele verhaal veel te somber. 

• Aanvankelijk wilde niemand de toneelversie op de planken brengen. Producenten geloofden niet dat het verhaal in het theater zou aanslaan. Men was bang dat de bezoekers erom zouden gaan lachen. Na veel pogingen vond Christie een producent bereid die de gok wel wilde wagen.
  
  
• De schouwburg waar And Then There Were None in het begin werd opgevoerd, werd tijdens de oorlog gebombardeerd. Het stuk verhuisde vervolgens naar een ander theater.

• And Then There Were None is waarschijnlijk het meest geparodieerde werk van Christie. Zo is er een stripalbum over Superman, dat stevig leentjebuur speelt bij het originele verhaal. De tekenfilmserie Family Guy kwam met aflevering getiteld And Then There Were Fewer.

• In de filmversies van And Then There Were None is vaak van locatie gewisseld. De versie uit 1945 hield zich nog aan het eiland voor de kust van Engeland. Maar latere verfilimingen speelden zich af in een chalet op de top van een berg, dan wel in de woestijn van Iran of tijdens een safari in Afrika. 

• In een vroege tv-versie van het boek, realiseerde een van de slachtoffers zich niet dat hij nog steeds 'op camera' was. Nadat hij was 'doodgestoken', stond hij op en liep weg met zijn handen in zijn zakken.

• In een wereldwijde peiling gehouden in meer dan honderd landen is And Then There Were None dit jaar uitgeroepen tot Meest Favoriete Christie-verhaal ter Wereld.