Sinds het wereldwijde succes van Stieg Larsson is het jaarlijkse aantal uitgebrachte Zweedse misdaadromans naar ongekende hoogten gestegen, zo'n 130 per jaar. De meerderheid van die thrillers onderscheidt zich overigens niet bovenmatig. In de bundel Een duistere schaduw zijn wél auteurs opgenomen die het verschil maken.
Het auteursechtpaar Maj Sjöwall en Per Wahlöö zette in de jaren zestig en zeventig de Zweedse thriller internationaal op de kaart. Zij waren de eersten die braken met de toen salonfähige misdaadroman. Hun thrillers werden in het begin door critici te ruw, deprimerend, zwartgallig en meedogenloos gevonden. Desondanks werden de tien politieromans van het koppel bestsellers. Dat succes was grotendeels te danken aan de onverbloemde politieke boodschap in hun verhalen. De twee waren linksgeoriënteerde activisten die in hun boeken de achterliggende motieven van de misdrijven koppelden aan de sociale achtergrond van de slachtoffers en misdadigers.Na het duo Sjöwall-Wahlöö roerden zich meer auteurs die sociale kritiek in hun thrillers verpakten, staat te lezen in het uitstekende en leerzame betoog van samensteller John-Henri Holmberg aan het begin van de verhalenbundel Een duistere schaduw. Daarin zijn zeventien nog niet eerder vertaalde verhalen van Zweedse thrillerauteurs samengebracht, waaronder Superbrein, een niet eerder gepubliceerd stuk van Stieg Larsson.
Toen vanaf 2008 de thrillers van Larsson in vertaling verschenen, waren veel critici verbaasd over de negatieve beschrijving van Zweden als een tot monster getransformeerde welvaartsstaat, die de rechten en vrijheden van zijn eigen burgers inperkte ten gunste van verworven macht en privileges. Maar die kritische benadering door thrillerauteurs bestond al langer. Sinds de Beck-romans van Sjöwall en Wahlöö was de misdaadliteratuur door de linkse beweging omarmd als middel voor politieke analyse, educatie en verandering. Criminoloog Leif G.W. Persson is een van de toonaangevende auteurs die heeft bijgedragen aan de sociaal-kritische toon van de Zweedse misdaadliteratuur. Sommige thrillerauteurs hebben een achtergrond in radicale bewegingen. Zo was Stieg Larsson een trotskist en Henning Mankell een maoïst.
Maar het is niet allemaal maatschappijkritiek wat de klok slaat in de Zweedse misdaadliteratuur, stelt Holmberg. Zo zijn er Håkan Nesser en Åke Edwardson die met de sociaal-realistische traditie braken. Nesser situeerde zijn misdaadromans onder meer in Maardam, een fictieve stad, een samensmelting van Zweden, Duitsland, Polen en Nederland. Daarin wordt de nadruk gelegd op de psychologische ontwikkeling van de personages. Edwardson geeft de voorkeur aan psychologische vraagstukken. Volgens Holmberg behoort Åsa Larsson tot de meest originele misdaadauteurs van dit moment. En hij tipt ook Malin Persson Giolito, de dochter van Leif G.W. Persson, als toonaangevende thrillerschrijver.
Een duistere schaduw bevat verhalen van Tove Alsterdal ('een auteur met een grote psychologische scherpzinnigheid', aldus Holmberg), Rolf & Cilla Börjlind (de meest productieve scenarioschrijvers van Zweden), Åke Edwardson, Inger Frimansson, Eva Gabrielsson (de levenspartner van Stieg Larsson), Anna Jansson (auteur van thrillers over hoofdinspecteur Maria Wern), Åsa Larsson, Magnus Montelius, Dag Öhrlund, Malin Persson Giolito, Sjöwall & Wahlöö, Sara Stridsberg, Johan Theorin, Veronica von Schenck en Katarina Wennstam. Bijzonder is het verhaal Een onwaarschijnlijke ontmoeting, een coproductie van Henning Mankell en Håkan Nesser, waarin hun beider protagonisten Kurt Wallander en Van Veeteren elkaar tegen het lijf lopen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten