Van tafel vegen (column, 2013)

OVER GEMISTE KANSEN EN DE VINGER OP DE ZERE PLEK

(Door Sander Verheijen)

Al wekenlang trekt Tomas Ross hier op De Spanningsblog - en eerder al in Crimezone Magazine - als een soort Don Quichot ten strijde tegen.... Ja, tegen wat eigenlijk? 

Het gaat niet goed met de Nederlandse misdaadroman, roept hij, terwijl hij met de nieuwste versie van De Bestseller 60 in de lucht wappert. Ik moet daar wel een beetje om lachen. Met een handvol Nederlandstalige thrillers in de wekelijkse verkooplijst, duidelijk niet de 'kwaliteitsthrillers' waar Ross op hoopt, doet de Nederlandse thrillerschrijver verhoudingsgewijs op dit moment niet veel onder voor de buitenlandse vakbroeders en -zusters. Deze week is van de twintig thrillervermeldingen in de Bestseller 60 meer dan een derde (7 boeken!) van Nederlandse makelij. Op de ruim 300 (!) nieuwe thrillers die jaarlijks verschijnen bij de grotere uitgeverijen, komt meer dan drie kwart uit het buitenland. Ook dat is wel eens heel anders geweest. 

De laatste jaren is er meer ruimte voor Nederlands thrillertalent dan jaren daarvoor. En dat komt wel door de dames in De Bestseller 60 die volgens Ross inferieure thrillers schrijven. Of zoals hij in een recent interview met Ezzulia zo metaforisch zei: ,,Denk bijvoorbeeld aan de boeken van Saskia Noort. In mijn optiek zijn dit meer wegwerpthrillers.'' Hetzelfde hoorde ik Ross jaren geleden ook al over het werk van wijlen Appie Baantjer zeggen. Toen de enige goedverkopende Nederlandstalige misdaadauteur. Tja...

Need I say more?

Ross roept dat er niets deugt van de Gouden Strop, maar ik zie Michael Berg al weken in de top 60 staan terwijl hij daar eerder niet eens in de buurt kwam. Zijn bekroning haalde het NOS Journaal, lijkt me toch ook een klein bewijsje dat de Strop er nog steeds wėl toe doet en dat wat dát betreft de CPNB het helemaal niet zo gek heeft gedaan. 

Maar dat er een probleem is in dit boekenvak, en dat dat verder gaat dan de Maand van het Spannende Boek moge duidelijk zijn. Ross legt de vinger op de zere plek: Het zijn de goedkope uitgaven die de verkooplijsten beheersen. En dat daar een structureel probleem zit, is ook waar. Op de bekende 'sellers' na (Brown, French, Slaughter, Grisham, Van der Vlugt) zijn er maar weinig thrillers die tegen de twintig euro aan zitten. Nieuwe 'dure' boeken worden tegenwoordig binnen twaalf maanden opgevolgd door goedkopere edities en nog vaker al bij de lancering direct beconcurreerd door goedkope 'oudjes' van dezelfde auteur. Je moet als lezer wel heel erg graag dat ene nieuwe boek direct na verschijning willen lezen en het volle pond ervoor betalen als je ook weet dat je met zes maandjes geduld voor hetzelfde geld dát boek én een ander relatief nieuw boek kunt krijgen. Onderschat de lezer niet.

Om meer boeken te kunnen verkopen wilde de boekhandel vooral goedkopere boeken. Uitgevers werkten gewillig en massaal mee aan dit verzoek. Het bleek een succes: zie De Bestseller 60, maar het uiteindelijke resultaat is dat het product 'boek' in een aantal jaren sterk gedevalueerd is. En nog vervelender: de lezer is daardoor niet veel meer boeken gaan kopen (Facebook en Twitter zorgen zelfs voor minder effectieve leestijd!), maar diezelfde consument is wel veel minder geld kwijt aan dezelfde stapel boeken. En vind nu de weg maar weer eens terug naar realistisch geprijsde boeken. Nog los van het e-book dat door de prijsontwikkeling van de printuitgave natuurlijk geen enkele kans van slagen meer heeft. En in de slipstream hiervan: minder omzet betekent in uitgeefland direct ook minder marketinggeld. Die paar euro die overblijft wordt gepompt in die paar grote namen en de vele andere auteurs blijven wat dat betreft berooid achter...

Heeft Ross dan helemaal geen punt? Zeker wel. Als de Maand van het Spannende Boek werkelijk (ooit) bedoeld was voor de promotie van het oorspronkelijk Nederlandstalige misdaadboek. De CPNB ontkracht dat echter al jaren en zegt dat de maand is ter promotie van de in de Nederlandse taal verschenen spannende boeken. Het leidt tot die ene vraag die hier op de blog van Peter Kuijt regelmatig aan de orde is: waar blijft het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs (GNM), de club die 'dedicated' voor de belangen van haar leden zou moeten opkomen? Veel verder dan een diner en een schoolreisje voor auteurs komen ze daar ook niet.

Het was De Spanningsblog zelf die het GNM moest wijzen op het bestaan van hun eigen Meesterprijs. Die publicitair aantrekkelijke prijs wordt eens in de drie jaar toegekend aan een Nederlandse auteur vanwege zijn of haar uitmuntende bijdrage aan het thrillerlandschap. De Meesterprijs is voor het eerst toegekend in 2003, aan Appie Baantjer. Daarna niet meer. Maar het gaat dit jaar alsnog gebeuren, beloofde het bestuur. 

Voorstellen vanuit Crimezone voor een strategische samenwerking (ter promotie van de Nederlandse thrillerschrijver) zijn de laatste drie jaar al in de bestuurskamer van het GNM een wisse dood gestorven. Een mogelijkheid om gebruik te kunnen maken van het enorme bereik van Crimezone (meer dan 125.000 bezoeken per maand, een half miljoen pageviews!) werd zo van tafel geveegd. 

Crimezone zou - ik citeer Tomas Ross - 'hijgend achter de buitenlandse coryfeeën aan dribbelen' en weinig aandacht besteden aan het Nederlandse product. Van de vier Crimezone Magazines die we tot dusver hebben gemaakt prijken op de covers van de laatste drie Nederlandse schrijvers. Op de site waren van de laatste dertig interviews op de site, negentien (!) met Nederlandse of Vlaamse auteurs. De zojuist in het leven geroepen Crimezone Debuutprijs is een aanmoedigingsprijs voor Nederlandse en Vlaamse debutanten. Een duwtje in de rug, en de eerste lezersjuryprijs. 

Wat is de zichtbaarheid van het GNM? Je ziet 'ze' niet in de maand van het Spannende Boek. Zou het niet zo zijn dat juist in deze maand een grootschalig pr-initiatief vanuit het GNM kans van slagen zou hebben? Praten over de Nederlandse thriller in het bijzonder? Waar zijn de leden van het Genootschap tijdens de jaarlijkse Crimezone Award uitreiking? De laatste twee jaar waren ze - ondanks meerdere uitnodigingen - op de vingers van één hand te tellen (en dan meestal waren het nog de genomineerden voor een prijs).

Als er ergens kansen worden gemist, dan weet ik wel door wie... 

Op 27 oktober organiseert het Nederlands Thrillerfestival, samen met Crimezone, een dag voor en door thrillerfans in Stadstheater Zoetermeer. Op de Crimezone Thrillermarkt is ruimte voor alle thrilleruitgevers van Nederland, kan 'oud' en nieuw aanbod worden gepresenteerd en verkocht, en kunnen auteurs hun werk signeren. Crimezone reikt er haar awards voor 2013 uit en samen met het Nederlands Thrillerfestival wordt er een nieuwe oeuvreprijs voor Nederlandstalige auteurs uitgereikt: de Gouden Raaf.

Ja, er wordt bij en door Crimezone vooral hijgend achter buitenlandse coryfeeën aan gedribbeld... 

Sander Verheijen richtte in 2002 Crimezone.nl op en werkte vervolgens als redacteur spanning en marketing manager bij verschillende uitgeverijen. In 2010 keerde hij terug als hoofdredacteur van de website. In 2012 verscheen de eerste editie van Crimezone Magazine, een kwartaalmagazine voor thrillerfans.