'Voorraadvernietiging? Ammehoela!' (nieuws, 2012)

VOEDSELBANK VERSTREKT NU OOK SPANNEND LEESVOER

Mensen die deze week een pakket ophaalden bij de Voedselbank in Arnhem of Den Helder, konden rekenen op een aardige verrassing: de thriller 'Blind zicht' van Gouden Strop-winnaar Jac. Toes. Ook gingen er - bij wijze van alternatief kerstpakket - tweehonderd exemplaren van deze thriller naar het Kunstbedrijf Arnhem, waar door de cultuurbezuinigingen veel ontslagen vielen en het traditionele geschenk aan het eind van het jaar werd afgeschaft.

Het gebaar van Toes werd ingegeven door het feit dat hij van zijn uitgever te horen kreeg dat honderden exemplaren van 'Blind zicht' een enkele reis zouden maken richting shredder. Toes: ,,Een van de wat minder glorieuze momenten in een auteursleven beleef je wanneer de uitgever aankondigt tot het verramsjen van je titels over te gaan. Ze liggen dan al een paar jaar bij het Centraal Boekhuis en de doorloopsnelheid komt akelig dicht bij zero. Een oude dag in verzorgingstehuis De Slegte of een soortgelijke instelling was dan onvermijdelijk.''

,,Maar het kan nog erger: ik kreeg een brief van mijn uitgever waarin 'voorraadvernietiging' van 'Blind Zicht' in het vooruitzicht werd gesteld.'' Toes' dag was stuk. ,,Voorraadvernietiging, ik kende het verschijnsel niet. Je hoort er ook nooit iets over van collega's want het wijst nou niet bepaald op een groot succes van het getroffen boek.''

Na enig onderzoek leerde Toes dat voorraadvernietiging het antwoord van veel méér uitgeverijen is op de vraag hoe ze kosten kunnen besparen. Per jaar worden er tienduizenden nieuwe boeken aan het culturele verkeer onttrokken door ze in de shredder en vervolgens de verpulpingsmachine te deponeren. Toes: ,,De reden is vrij banaal: nagenoeg alle boeken in Nederland worden in het Centraal Boekhuis in Culemborg opgeslagen en vandaar gedistribueerd. Daar betalen uitgeverijen voor. Om het liggeld te verminderen wordt tot het vernietigen van boeken overgegaan, als ramsj niet aan de orde is. En in het boekenvak heeft de crisis nu eenmaal drie keer zo hard toegeslagen als in andere sectoren.''

Boeken zijn in Toes' ogen cultureel voedsel en het doordraaien ervan keurt hij ten zeerste af. ,,Dat wat met zoveel persoonlijke inspanningen tot stand is gekomen, wordt moedwillig vernield.''

De schrijver besloot tot actie over te gaan. Hij stelde zijn uitgeverij De Geus voor om 'Blind zicht' van de nietsontziende shredder te redden en exemplaren te verstrekken aan de Voedselbanken. Die in Den Helder en Arnhem werden de afgelopen dagen voorzien van in totaal 970 thrillers.

Leuke actie natuurlijk, vindt Toes, maar het zou nog meer zoden aan de dijk zetten als uitgeverijen het voedselbankalternatief voor voorraadvernietiging structureel in hun bedrijfsvoering zouden opnemen. ,,Je kunt dan wel meelopen in de Mars der Beschaving of zoiets maar wanneer je tegelijkertijd je eigen culturele producten laat vernietigen, terwijl er wel geïnteresseerde maar helaas niet zo draagkrachtige lezers voor zijn, dan ben je weinig beschaafd bezig. Voortaan zou élk boek dat dreigt te worden doorgedraaid bij deze lezers moeten terechtkomen. Voor mijn part mag je dat duurzaam ondernemen noemen, maar als uitgeverij laat je dan wel zien dat je je maatschappelijke verantwoordelijkheid in de economische crisis neemt door te voorkomen dat grote delen van de bevolking van het culturele leven worden afgesneden.''

De Geus reageerde positief en zegde meteen toe te bekijken hoe het beleid in die richting aan te passen. Praktisch is het makkelijk te realiseren: vanuit het Centraal Boekhuis in Culemborg kunnen de overtollige voorraden direct bij de distributiecentra worden afgeleverd.

Wat volgens Toes ook meespeelt is dat een stuk zorgvuldiger en respectvoller wordt omgegaan met de liefde en zorg die de auteurs in hun werk hebben geïnvesteerd. ,,Hier mogen auteurs ook wel hun stem luid en duidelijk laten horen. Waarom zou je je als auteur neerleggen bij voorraadvernietiging en dring je er niet bij de uitgever op aan dat de door te draaien titels naar lezers gaan die deze boeken niet of niet meer kunnen betalen?'' Bang voor het verpesten van de markt hoeft men volgens de schrijver niet te zijn. ,,Iemand die zich tot een Voedselbank wendt, moet bewijsbaar aantonen dat hij, na aftrek van vaste lasten als huur en energie, niet meer dan 180 euro per maand te besteden heeft voor voeding en kleding. Het vraagt weinig denkkracht om tot de conclusie te komen dat zij met dat beetje geen boeken à raison van € 19,90 kunnen aanschaffen.''

Toes is overigens niet de enige die op het idee kwam om de voorraden van de Voedselbanken te 'verrijken'. Theaterproducent Marc van Warmerdam (Orkater) heeft deze week het initiatief Voedselbank Cultuur gelanceerd. Dat houdt in dat er gratis theaterkaartjes voor niet-verkochte stoelen onder voedselbankcliënten worden verdeeld. Ook hier is het argument dat kunst en cultuur beschikbaar moeten blijven voor minder draagkrachtigen.