Wantrouwig van aard (column, 2012)

Piëteit, prima, maar het blijft natuurlijk wel Mabel


(Door Tomas Ross)

In februari van dit jaar schreef NRC-recensent Arjen Fortuin dat Tomas Ross 'nooit wars van publiciteit' aan de pers had laten weten de publicatie van zijn boek 'Onze Vrouw uit Tripoli' uit te stellen 'uit piëteit met prins Friso en diens vrouw Mabel van Oranje'.

Dat was onzin, niet van dat uitstel, maar mijn uitgever De Bezige Bij had daarover alleen de boekhandel ingelicht. Zoals het hoort. Die publiciteit kwam pas nadat een fan dat op het net had gezet waarna het ANP, en ook Arjen Fortuin de rest deed. Dat dan weer wel. Waarvoor dank.

Maar let op dat denigrerende 'nooit wars van...'. Fortuin vindt het kennelijk chic als auteurs wél wars van publiciteit zijn. Maar ja, niet iedereen krijgt zijn salaris maandelijks gestort, zorgkosten betaald en een waardevast pensioen. Reve zei het al: ,,Ik heb een winkel.'' 't Schijnt niet te mogen. Net zo min als piëteit betonen voor de vrouw van het Koninklijke slachtoffer. Honi soit qui mal y pense (Schande over hem die er kwaad van denkt, red.).

Juist NRC Handelsblad bracht me op het idee voor een spannend boek over Mabel van Oranje. Op 16 maart 2011 bracht de krant op de voorpagina een bericht van het persbureau Novum dat het helikopterincident op de Libische kust verband hield met de aanwezigheid van Mabel in Libië waar toen net de opstand tegen Khadaffi was uitgebroken. Ter herinnering: de heli was een Nederlandse Lynx met drie Nederlandse militairen aan boord die vanaf het fregat Hr.Ms. Tromp een geheime missie uitvoerde om een Nederlands ingenieur van het internationale ingenieursbureau Royal Haskoning DHV bij de kustplaats Sirte op te pikken. Daarbij zou (of: zouden) ook een vrouw (of twee) zijn met de Zweedse nationaliteit.

Als bekend mislukte de operatie, werden de militairen gevangen genomen, net als de ingenieur en de vrouw(en) en werd de heli door Khaddafi's troepen in beslag genomen. De toelichting van 'Den Haag' was 'as usual': geen commentaar behalve dat er iets mis was gegaan met de coördinatie tussen de AIVD en de MIVD (Militaire Inlichtingen & Veiligheidsdienst). Het deed allemaal sterk denken aan twee fotofilmpjes met opnamen van onze Blauwhelmen in Srebrenica die medio jaren negentig op mysterieuze wijze 'verkeerd' zouden zijn ontwikkeld (zie mijn 'Koerier voor Sarajevo'). En gij gleuft het.

Een geheime operatie op klaarlichte dag. Een Nederlands fregat op 3 kilometer van de Libische kust. Een Lynx die ratelend komt aangevlogen en landt op een strand van Sirte, zowat pal naast de zwaar bewaakte villa van Muammar Khadaffi. Een Nederlandse ingenieur die verklaart helemaal niet te willen worden opgehaald! De wetenschap dat er toen nog dagelijks lijnvluchten naar Malta en Rome waren. Een (of twee) vrouwen (Zweeds?) die niets met de ingenieur te maken had(den). De AIVD – onze binnenlandse contraspionagedienst in Libië. Een hakkelende minister Hillen van Defensie, een stotterende minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken, vicepremier Verhagen die met vakantie was maar niet op zijn vakantiebestemming bleek. Tweets van Mabel die haastig beweerde die week in Ethiopië te zijn geweest, wat aantoonbaar niet het geval was. Mabel die vriendschappelijke en zakelijke contacten onderhield met Khadaffi's tweede en slimste zoon Seif al Islam… Het is weer eens wat anders dan de psychologische doorzonthriller in de Hollandse Vinexwijk.

Enfin, zo'n drie maanden verder had ik de plot waarin La Mabel een voorname rol speelde, en weer drie maanden later leek publicatie van de roman 'Onze Vrouw in Tripoli' haalbaar in de Maand van het Spannende Boek, juni 2012. Uitgever en redactrice waren enthousiast al werd wel overwogen om de juristerij mee te laten lezen. 'As usual' sinds mijn aanvaring met prins Bernhard, februari 2004. Hoewel de tijden voorbij zijn dat de Oranjes je wegens hen onwelvallige publicaties rustig één jaar lieten opsluiten (Domela Nieuwenhuis b.v. in 1887), zijn ze nog steeds overgevoelig wat hun privacy betreft.

Terecht maar dat was en is nu juist het probleem van Mabel Wisse Smit (of zoals mijn vriend wijlen Theo van Gogh zo flauw zei: Wippe Smit). Mabel immers die aantoonbaar loog toen ze haar relatie met Klaas Bruinsma ontkende, Mabel die midden jaren negentig tijdens de oorlog in Joegoslavië een verhouding had met de Bosnische diplomaat Mohamed Sacirbey die nog immer in de VS vastzit wegens illegale wapenhandel waar Mabel mogelijk bij betrokken zou zijn geweest, maar volgens de oud-BVD-man Frits Hoekstra hem juist voor de BVD bespioneerde; Mabel die, al dan niet samen met Friso daarover had gelogen en niet voor niets geen parlementaire toestemming kreeg voor hun huwelijk; Mabel die al jaren werkte voor de schimmige George Soros, supermiljardair, filantroop-met-bijbedoelingen; Mabel die in haar BlackBerry de privénummers heeft van Jimmy Carter, Desmond Tutu, Nelson Mandela maar dus ook van Seif al Islam... En je zou de verhalen van haar (ex-)vriendinnen eens moeten horen. Een slimme, ambitieuze, opportunistische meid, volgens sommigen ook niet onaantrekkelijk..., maar een onberispelijke echtgenote voor een prins van Oranje?

Het blijft nog steeds een raadsel waarom Beatrix haar indertijd juichend het Noordeinde binnenhaalde. Trix, spreekwoordelijk wantrouwig als de pest. En je zou toch zeggen, na de strapatsen van haar vader Bernhard, na Margaritha en Edwin de Roy van Zuydewijn toch alert op elke nieuwkomer, en dus zeker op Mabeltje met haar duistere verleden dat Peter R. de Vries onthulde. Daar moeten de Rijksvoorlichtingsdienst en de AIVD dan toch zeker van hebben geweten, nietwaar? Naar verluidt was wijlen Claus dol op haar, juist vanwege haar wereldwijde contacten op het gebied van ontwikkelingssamenwerking; zo ook dat Claus en Beatrix dolblij met haar waren vanwege de vermeende berichten over Friso's homoseksualiteit. En tenslotte, heel begrijpelijk, was Beatrix totaal uit het lood na de dood van Claus, oktober 2002, wanneer Mabel vaste voet ten paleize krijgt. Maar dan nog vraag je je af waar haar adviseurs waren...

Als factieschrijver mag je méér dan de historicus of de journalist, je schrijft per slot een roman. Het moet de reden zijn dat hoewel niemand de krankjorumme 'uitleg' van het kabinet over het helikopterincident geloofde, de zaak al snel in de doofpot belandde. Zeker waar het om die mogelijke betrokkenheid van Mabel ging. Je kunt simpelweg niet aantonen dat ze, omdat ze niet in Ethiopië (of zoals ze nadien zei Georgië) was, dan wel in Libië zat. Je kunt weer wel aantonen dat ze bevriend was met Seif al Islam met wie ze ook samenwerkte, maar niet dat ze, zoals sommigen beweren, voor Soros betrokken was bij wapenleveranties aan Khadaffi omdat de oude Khadaffi, schoft als hij ook was, hoe dan ook een steunpunt was voor de westerse belangen (olie, gas) in Afrika. Als factieschrijver mag je dat wel mits je spannende speculaties tenminste gesteund worden door de feiten ('the facts').

Net als Trix ben ik wantrouwig van aard (vraag het de vriendjes van mijn dochters). Op basis van de feiten die ik bij elkaar gesprokkeld had, leek het me heel waarschijnlijk dat Mabel betrokken was bij de opstand in Libië. Als gezegd had ik ook een geloofwaardige plot waarin Mabel min of meer een sinistere rol speelde. Dat mag best, al schudde mijn uitgever wel eens het hoofd, maar gaandeweg kwam ik tot de conclusie dat er iets fundamenteel rammelde. En dat was de vriendschap tussen haar en Khadaffi's zoon Seif al islam, een briljante man met uitgesproken westerse ideeën die al eens eerder tegen zijn vader in opstand was gekomen.

Het bizarre is, zoals we nu definitief weten, dat Seif juist de meest fanatieke aanhanger van zijn vader was, nu vastzit in Libië en door het Internationaal Strafhof in Den Haag wordt opgeëist wegens oorlogsmisdaden. Dat klopte voor geen meter met wat ik had bedacht - en vooral niet wat de rol betrof die ik Mabel had toebedeeld!

Herbeginnen dus, het kon nog, zelfs binnen de bestaande plot die ik hier natuurlijk niet weggeef, enkele simpele aanpassingen. Maar geloof het of niet, terwijl ik verwoed tegen de deadline aanwerk, hoor ik dat Friso in Oostenrijk is verongelukt en in levensgevaar verkeert... en kijk ik net als iedereen naar de televisie. En zie ik net als iedereen Mabel en leef ik net als iedereen, Oranjegezind of niet, met haar mee. Sterker, ik denk opeens te weten wie ze is, opportunistisch, ambitieus, allemaal wáár, maar ook een vrouw die van haar man houdt, kinderen heeft... Oké, noem het piëteit, prima, wat is er tegen? Ik hol naar boven en mail mijn uitgever dat ik meer tijd nodig heb, haal wijn, steek een sigaret op en ga terug naar hoofdstuk 2 waar Friso haar bijna anderhalf jaar eerder kust en ze hem vol schuldgevoel uitzwaait, want ik mag die piëteit nu wel opbrengen, maar het is en blijft natuurlijk wel Mabel!