Opgebouwd uit superlatieven (nieuws, 2012)

'IEDEREEN HEEFT WEL EEN JAMES BOND IN ZICH'

De nieuwste James Bond-film wordt gebracht met een zelfs voor Bond-begrippen ongekend opgeklopte reclamecampagne. Vijftig jaar na de eerste Bondfilm, 'Dr. No', draait 'Skyfall' vanaf 31 oktober ook in de Nederlandse bioscopen en de Nederlandse fans staan op hun kop. Bond-discipel Jan Kooijman: ,,James Bond is onaantastbaarheid in optima forma.''

(Door Monique Brandt)

Het is even slikken, als tweemaal 254 paardenkrachten de luxe sloep met krankzinnige snelheid over de Thamesjagen. De schipper port deze toch al maagdraaiende ervaring nog gezellig op met een onverwachte haarspeldbocht, die de boot haaks op het water plaatst. Terwijl de passagiers - shaken ánd stirred - zich wanhopig vastklampen aan hun wildvreemde buren, verwaait het sfeerverhogend bedoelde 'toem-ta-da-doem, ta-ta-ta-doem-ta-ta-doem'-James Bonddeuntje over de rivier. Was dit een Bondgirl-examen, dan betekende dit tripje in de sfeer van de befaamde achtervolging over water uit 'The World Is Not Enough' (1999) onherroepelijk slecht nieuws: gezákt! Wat rest is een gezelschap met een weinig glamoureuze lijkgroene teint, én een stil ontzag voor de 'king of cool' Bond, die in de film bijna fluitend dezelfde vaarroute afracet.

Ook massa's toeristen volgen deze weken gretig het kielzog van Bond. De komst van de film 'Skyfall' en het vijftigjarig jubileum van de langstlopende en meest succesvolle filmreeks aller tijden, is in Groot-Brittannië aangegrepen om de meest 'Britse' aller filmhelden te eren met alles wat de natie in huis heeft.

Het past wel bij de held, de meesterspion die 'is opgebouwd uit superlatieven'; iedereen heeft wel een eigen verhaal over zijn of haar Bond-gevoel. En wat die 'Bond-thrill' dan precies is?

,,Een combinatie van het ritme van de vertelling met de découpage, het op een bepaalde manier opdelen van een scène in shots'', zegt filmhistoricus Adriaan Bijl, die een lessencyclus aan Bond heeft gewijd. ,,Het beeld van een helikopter die opstijgt in een Bond-film is nét even anders. De camera staat zo gepositioneerd dat die helikopter net even groter en vervaarlijker lijkt. Daar komt echt wat áán. Die aanpak genereert een gevoel van: ja, lekker!''

ZEEBODEM
Dat 'lekker'-gevoel wordt breed gedeeld. Dat bleek onlangs nog uit de bezoekersaantallen van de London Gallery, waar afgelopen zomer een grote tentoonstelling over vijftig jaar Bond was te zien. Met de nieuwste film 'Skyfall' op komst - met Daniel Craig als Bond - is in Londen en ver daarbuiten helemáál alles Bond wat de klok slaat. Na alle heldendaden die 007 reeds verrichtte voor het vaderland, wordt er nu vooral een commercieel slaatje uit geslagen. Bond-boottochten, Bond-bustours langs filmlocaties, Bond-hotelarrangementen, Bond-picknickmanden en Bond-menu's - iedereen probeert een graantje mee te pikken.

Zo vraagt het Dukes Hotel een kleine vierduizend pond per persoon voor een luxueus Bond-arrangement, inclusief een rit in de typische Bond-auto, de Aston Martin. Verstandiger is het misschien om het te houden bij een stevige Vesper Martini in de hotelbar, bij de befaamde bartender Alessandro Palazzi. Het recept - 'shaken, not stirred' - werd daadwerkelijk op deze plek door Fleming opgetekend voor 'Casino Royale'. De kale barman maakt ter verhoging van de feestvreugde een hele show van het brouwen van naar eigen zeggen 'twee- tot vierhonderd martini's per avond'.

Voor de fan die de neus ophaalt voor zulke alcoholische trivialiteiten, is er een tochtje naar het zuiden van Engeland als alternatief. Het befaamde National Motor Museum in het lieflijke plaatsje Beaulieu, heeft voor de tentoonstelling Bond in Motion vijftig auto's, boten en onderzeeboten, motoren, helikopters en andere transportmiddelen uit de verschillende films bij elkaar gebracht. Snelle, buitenissige, peperdure voertuigen, volgestouwd met bij voorkeur gadgets die voor vuurwerk kunnen zorgen, zijn immers één van de belangrijkste handelsmerken van Bond sinds Sean Connery in 'Dr. No', een Sunbeam Alpine aan barrels reed.

De snoezige Alpine is overigens niet te vinden in het verder brede spectrum aan drijvende, rijdende, vliegende en zwevende obscuriteiten, van parachute '(Goldfinger)' tot Star Wars-achtig minivliegtuig Little Nelly ('You Only Live Twice'), van glimmende Rolls Royce tot een slee annex cellokoffer uit 'The Living Daylights'. Ook Aston Martins zijn er - met of zonder ingebouwde
champagnekoeler en raketwapen. ,,Een ingebouwde kaptafel, dat zou pas handig zijn'', merkt een bezoekster met Bondgirl-aspiraties praktisch op.

Massale aandacht krijgt ook het beroemde witte amfibievoertuig, de Lotus Esprit S1 waarmee Bond in 'The Spy Who Loved Me' de bodem van de Middellandse Zee onveilig maakte. Al kostte het de Ian Fleming Foundation nogal wat moeite de auto te vinden; een cameraman had 'm nadat de film was gedraaid mee mogen nemen. Felrood geschilderd vormde het voertuig in de tuin van de cameraman op de Bahama's een opvallende bloembak. En verrek, daar is ook die handige krokodil annex onderzeeboot uit 'Octopussy', waarmee Bond de schurk Mufti te slim af is.

BOEVEN
Over schurken gesproken: die zijn uiteraard een belangrijke factor in de succesformule. Presentator Jan Kooijman, als jongen al gek van Bond en inmiddels eigenaar van een aardig bibliotheekje Bond-boeken: ,,De strijd tussen goed en kwaad is natuurlijk zo oud als de wereld. Bond is de onaantastbaarheid in optima forma, de held die altijd weer opstaat. Maar ik was persoonlijk, naast de Bond-vrouwen, vooral gecharmeerd van de boeven, met Christopher Walken en Grace Jones in 'A View To A Kill' als hoogtepunt.

Als de schurken en de Bond-girls kleurloos zijn, is de film voor mij mislukt. Een 'goede' schurk werd voor de makers bij het opengaan van het IJzeren Gordijn wel een dingetje, er waren niet meer zulke duidelijke opperschurken als de Russen waren. Bij Daniel Craig, de nieuwe Bond, lukt dat gelukkig wel weer.''

Als fan kijkt hij reikhalzend uit naar 'Skyfall'. ,,Bond heeft bij mij iets goed te maken, want de vorige film, Quantum Of Solace, vond ik een dieptepunt. Maar Craig, daar ben ik dan wel weer blij mee. Hij heeft iets stoers en ruigs, echt van deze tijd.''

Dat elke Bond omstreden is, blijkt ook nu weer. Filmwetenschapper Bijl toont zich desgevraagd minder verheugd over Craig, hij ziet Pierce Brosnan juist als de ideale MI6-werknemer. ,,De makers zijn het spoor juist een beetje bijster geraakt met Craig. James Bond lijkt nu op de goedkope imitaties uit de jaren zestig. Goed gemaakt hoor, maar ik vind het geen Bond-films meer. Daniel Craig in een smoking, dat is toch een beetje het verhaal van 'al draagt een aap een gouden ring..'. Het staat hem gewoonweg niet. Hij heeft iets te veel van een bokser en te weinig van een gentleman.''

Maar ach, het is maar film, zegt de Britse Bond-freak Kanin Johnson. De acteur geeft tijdens het wachten op een doorbraak als ster, rondleidingen langs Londense filmlocaties uit de Bond-reeks. Hij was zo gek van de films dat hij zich als achttienjarige aanmeldde bij de veiligheidsdienst MI6. Omdat Bond ervoor werkte, vertelt hij, terwijl we langs het extreem zwaar bewaakte MI6-bastion rijden. ,,Ik moest een vuistdikke stapel formulieren invullen. Ik kwam tot de helft.''

Hij droomt er zelf van nog eens als Bond in een film te staan. Bij de recente Londense opnamen van 'Skyfall', was hij er steeds bij, als toeschouwer. Maar de geschiedenis geeft hem reden tot hoop. Het Australische voormalige model George Lazenby, die een keer Bond speelde, in 'On Her Majesty's Secret Service' uit 1969, had nimmer geacteerd, maar wilde zó graag dat hij zich bij de producenten naar binnen blufte. Die zaten toen met hun handen in het haar omdat Sean Connery het voor gezien had gehouden. Grijnzend: ,,In feite heeft iedereen wel een Bond in zich. Dus wie weet, zie je mij nog ooit terug op het witte doek.''

'Skyfall', in een regie van Sam Mendes, draait vanaf 31 oktober in de Nederlandse bioscoop.